JASKINIA POD BUKAMI I (1) i II (2)

Obydwie jaskinie połączone są w jeden kompleks podziemnych korytarzy poprzez 45-m ciąg korytarzy starej kopalni. Jaskinia ma pionowe rozwinięcie zatem zwiedzanie wymaga odpowiednich umiejętności. Ponadto bardzo niebezpieczne są partie starej kopalni (szczególnie w okolicy zawalonego pierwotnego wejścia i bocznego odgałęzienia) oraz zaklinowane obrywające się bloki skalne. Utrudnienia w zwiedzaniu powodują również mieszkańcy Czernej wysypujący tu śmieci, powodując konieczność przedostawania się przez naprawdę grube ich warstwy.

Dojście do jaskini prowadzi niebieskim szlakiem turystycznym od przystanku PKS u ujścia Czernki do Eliaszówki. Szlak kieruje się w górę na północny-zachód i północ. Ścieżka wspina się na grzbietem i wyprowadza na drogę trawersującą zbocze wzgórza na granicy lasu, a szlak skręca leśną drogą w górę. Otwór jaskini znajduje się ok. 200 m od początku wspomnianej drogi i kilka metrów powyżej niej. W tym samym rejonie, ale nieco poniżej drogi znajduje się otwór kopalni.

Jaskinia Pod Bukami (1) powstała na spękaniach tektonicznych o przebiegu NW-SE, w częściowo zdolomityzowanych wapieniach triasowych. Tworzą ja dwa równoległe korytarze połączone korytarzem nieczynnej kopalni galmanu i limonitu. Ich pokłady zalegały w poziomych pęknięciach międzyławicowych rozmytych przez wody krasowe, poszerzone w czasie eksploatacji. Na pocz. XX w. rudy galmanu z kruszcami eksploatowano również w kilku kopalniach. Ok 100 m na południowy-wschód znajduje się otwór największej z okolicznych kopalń. Mimo około 500 metrów długości korytarzy, które z pewnością mogą kusić do zwiedzania, należy tego zaniechać, gdyż zagrożenie zawałem jest tam naprawdę niezwykle wysokie grożąc śmiercią śmiałka.
Do Jaskini Pod Bukami (1) prowadzi niewielki otwór (średnica ok. 1 m) z 6-m głębokości studzienką, której ściany pokrywa zwietrzała polewa naciekowa. Z dna studni biegnie w kierunku południowo-wschodnim korytarz doprowadzający przez zacisk do wąskiej na 1 m szczeliny. Szczelina ta tworzy rdzeń całego kompleksu omawianej jaskini. Od niej odchodzą na różnych poziomach liczne odgałęzienia opadając progami do dna na poziomie-25 m. Z jednego korytarza przebiegającego na poziomie -9 m na północ prowadzi stromo opadający korytarzyk o głębokości 6 m, który poprzez zawalisko obecnie niemożliwe do przebycia doprowadza do niewielkiej salki ze studnią i ciągiem o charakterze kilkunastometrowej rury krasowej. Na tym rozszerzeniu kończy się sztolnia kopalni. 
Sztolnia tej kopalni jest prostym tunelem o 30-m długości, który powstał w wyniku poszerzenia w trakcie eksploatacji korytarza krasowego wypełnionego rudami. Strop kopalni stanowi płaska płyta a ściany w większości ułożono z kamieni. Niektóre miejsca odsłaniają naturalną ścianę skalną z widocznymi śladami wyeksploatowanych żył galmanu i limonitu. Właściwy otwór kopalni jest zasypany a wejście do niej odbywa się poprzez otwór w połowie jej długości. Początkowo otwór ten jest dość niski ale za to szeroki. Po kilku metrach łączy się z inną sztolnią kopalni, bardzo spękaną i noszącą ślady zawałów (nie wykazana na planie) Od tego miejsca prowadzi dalej wąski korytarz powstały na szczelinie, przechodzący ponadto w ciasną i niedostępną szczelinę o stromo opadającym dnie.

Jaskinia Pod Bukami II (2). Tuż za niskim otworem wchodzimy do salki zasypanej częściowo śmieciami, w której znajduje się 2,5-metrowa studzienka. Na jej dnie jest niski przełaz wprowadzający do kopalnianego chodnika. Kierujemy się nim w lewo, dochodząc do salki ze studzienka. Na lewej ścianie nad studnia, znajduje się okno którym wchodzimy do krótkiego korytarza. Jego koniec do niedawna był zamknięty zawaliskiem. Po jego usunięciu udało się wejść do nowych partii. Ich początek stanowią dwa ciągi. Idąc wprost dostaniemy się do systemu niskich salek z charakterystycznym płaskim stropem, które w dwóch miejscach łączą się z niższym piętrem. Drugi ciąg to wąski, opadający kaskadowo korytarz, w którym poprzez zacisk ZII i dwie niewielkie studzienki, osiągamy dolne piętro. Zaklinowane bloki skalne tworzą tutaj dwa poziomy, które w kilku miejscach łącza się miedzy sobą. Ze względu na niewielka szerokość szczeliny (25 - 60 cm) jest on dość uciążliwy w zwiedzaniu. W końcowej części podnosi się stromo do góry i doprowadza do Korytarza Z Perłowym Jeziorkiem.
Ten fragment jest najobszerniejszą i najładniejszą częścią całej jaskini. Końcowa część tego korytarza tworzy niewielka salka na dnie której znajduje się małe jeziorko, a w nim perły jaskiniowe, oraz duża ilość innych ciekawych nacieków. 

Szata naciekowa Jaskini Pod Bukami (1) występuje jedynie w dolnych trudno dostępnych partiach jaskini w formie polew, nacieków kaskadowych i stalaktytów. Na polewach wytworzyły się ponadto nietypowe, nerkowe narośla. Ponadto nad studnią na przedłużeniu sztolni występuje kilkunastocentymetrowej grubości żyła krystalicznego kalcytu. Poletwy są silnie spękane a nawet samoczynnie odpadają w wyniku strzałowej eksploatacji wapienia w Czatkowicach. Wobec likwidacji tego kamieniołomu destrukcja kopalni powinna zostać zatrzymana. Interesujące zjawisko zaobserwowano podczas sporządzania dokumentacji. Otóż występuje tu zjawisko fosforencji (nacieki oświetlone silnym strumieniem światła promieniowały zanikającym światłem).
Zdecydowanie ładniejsza pod względem nacieków jest Jaskinia Pod Bukami II (2). Reprezentują ja głównie nacieki kaskadowe, draperie, stalaktyty, stalagmity i mleko wapienne. W końcowej części występują wspomniane wcześniej perły jaskiniowe.

Jaskinię Pod Bukami (1) odkryto w 1967 (S. Bronowski). Dalszych odkryć dokonali w niej w 1968 A. Górny i R. Siwulak, a w 1970 A. Górny i W. Wiśniewski (boczne odgałęzienie z kopalni). Zinwentaryzowana w 1972 przez A. Górnego. 
Jaskinia Pod Bukami II (2) odkryta została dopiero w 1970 r. przez A. Górnego i W. Wiśniewskiego. Wyeksplorowano wtedy partie około 45 m długosci. Dnia 19.02.1997 roku po kilkugodzinnych pracach w zawalisku, z użyciem technik specjalnych M. Wiśniewski i P. Ostrowski odkrywają nowe partie. Podczas następnej akcji 26.02.1997 r. ten sam zespół odkrywa Korytarz Z Perłowym Jeziorkiem. Jaskinia zinwentaryzowana przez P. Ostrowskiego w 1997 roku.

Długość:  299 m 
/w tym: 120 m (I) i 179 m (II)/
Głębokość: 25 m 
/w tym: 25 m (I) i 9 m (II)/

Zobacz także