JASKINIA CIEMNA

Znajduje się w lewym (wsch.) zboczu doliny Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym w grupie skał Rękawica, zwanych również Pięciopalcówką położonych naprzeciwko Bramy Krakowskiej.
Dzięki poprowadzeniu szlaku turystycznego i zabezpieczeniu jej w latach 90-tych XX w. została udostępniona do zwiedzania z przewodnikiem codziennie w g. 10-16. Wejście od poniedziałku do soboty o pełnych godzinach zegarowych, w niedzielę co pół godziny. Jaskinia nie jest oświetlona.

CENY BILETÓW: 6,00 zł normalny, 3,50 zł ulgowy /sezon 2007/
KONTAKT: tel. (0-12) 380-10-11, 803-80-27

W wilgotnym wnętrzu jest 7-8 stopni ciepła. Można tu spotkać ćmy, białe wije, zimują tu nietoperze. 

Do jaskini prowadzi zielony szlak turystyczny rozpoczynający się u podnóża wspomnianej skały, przy kiosku z pamiątkami, gdzie Uwaga! należy również zakupić bilet wstępu. Dalej szlak prowadzi wąwozem zw. Wawrzynkowy Dół stromo w górę pod otwór jaskini.  
We wnętrzu jaskini wg legendy przed wiekami miejscowa ludność schroniła się przed najazdem Tatarów, a Stwórca własną dłonią zasłonił wejście do groty, stąd powstała charakterystyczna skała Pięciopalcówka.

U wejścia do jaskini pierwotny człowiek założył pra-grodzisko w miejscu zwanym obecnie "Oborzysko". 

Wejście do jaskini znajduje się ok. 86 m nad dnem doliny. Jaskinia Ciemna właściwie składa się z jednej olbrzymiej komory o wymiarach 80x20x10 m (długość x szerokość x wysokość) uważanej za największą pustkę skalną odkrytą na Jurze. W przebadanej części przyotworowej stwierdzono miąższość namuliska która wynosi 7,5 m.
W środkowej części sali powstały wielkie kopulaste stalagmity dochodzące do 1 m wysokości. Jeden z nich kształtem przypomina lwa. Strop dekorują liczne, małe stalaktyty rurkowe. 
Ku końcowi sala zwęża się i obniża. Na końcu, w miejscu załamania biegu korytarza jaskini strop podpiera filar skalny. Za tym skrętem korytarz rozszerza się, a jego strop pokrywają duże kotły wirowe. Dalej korytarz przechodzi w ciasny przełaz a następnie skręca w lewo i ciągnie się na długości ok. 50 m. Tunel ten powstał w wyniku połączenia licznych kopulastych kotłów wirowych położonych na wspólnej osi połączonych wąskimi przełazami. Urozmaicenie jest tu występowanie kilku kotłów wirowych poza osią i kotłów przechodzących w pionowe wysokie kominy. Podczas oględzin jaskini stwierdzono ciekawostkę w postaci wtórnych kotłów, które powstały we wcześniej wytworzonej warstwie nacieku pokrywającej ściany pierwotnego kotła. Oznacza to, że pierwotna jaskinia została naturalnie osuszona, a w późniejszym czasie ponownie była wypełniona wodą (powstanie jaskini w warunkach freatycznych).
W końcowej części tunelu z niewielkiego jego rozszerzenia w kierunku północno-zachodnim odchodzi kilkunastometrowej długości korytarz /nie zaznaczony na planie/ aktualnie niedostępny, ale kryjący ciekawie ukształtowane stalagmity.
Jaskinię zamyka niedostępna szczelina, na początku której do 1974 r. (czyli do chwili zniszczenia przez wandala) istniała pięknie wykształcona forma nacieku - kropielnica.

Wewnątrz znajduje się kilka interesujących dużych stalagmitów, a u stropu liczne małe stalaktyty rurkowe. W końcowej części jaskini występują również polewy naścienne oraz powstałe na nich żebra i kaskady. W bocznym odgałęzieniu z końcowego korytarza występują nietypowe stalagmity z z przyrośniętymi niewielkimi płatkami nacieku, podobnymi do okrągłych listków.

Namulisko w jaskini jest gliniaste, w głębi jaskini pokryte gruba warstwą otoczaków.

Jaskinia ta jest niezwykle cennym stanowiskiem archeologicznym zaliczanym do najcenniejszych w Polsce. W jaskini tej znaleziono ślady najstarszego znanego w Polsce paleolitycznego człowieka sprzed ok. 120 tys. lat (starszy paleolit 250-115 tys. lat p.n.e.). Wobec najnowszych badań archeologicznych (2005) prawdopodobnie odkryto starsze ślady bytności człowieka sprzed 500 tys. lat p.n.e. w J. Biśnik koło Smolenia. 

Badania archeologiczne w tej jaskini zapoczątkował w 1898-1912 S. Czarnowski, który przebadał w tym czasie Ogrojec i Oborzysko. W latach 1918-19 prace archeologiczne kontynuował S. Krukowski, który wykonał wykop w wejściu do jaskini osiągając dno skalne na głębokości 7,5 m. 
Kolejne ważne badania przeprowadził S. Kowalski w l. 1963-68 kopiąc w Tunelu, Ogrojcu i Oborzysku. 
Badania te ujawniły interesujące zabytki datowane od paleolitu po średniowiecze, w tym: noże prądnickie i zgrzebła służące do obróbki drewna, skór i ćwiartowania zwierząt z kultury mikocko-prądnickiej, pochodzące z czasów ostatniego zlodowacenia (70-54 tys. lat p.n.e.). 
W namulisku jaskini natrafiono m.in. na szczątki niedźwiedzia jaskiniowego i rosomaka.

Jaskinia ta obok tego, że jest bezcennym stanowiskiem archeologicznym dodatkowo jest zaliczana do najdłużej znanych próżni skalnych. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi bowiem już z 1691 roku (Sebastian Piskorski) i z 1721 roku (G. Rzączyński).
W 1783 na zlecenie Prymasa Polski M. J. Poniatowskiego, prezesa Komisji Edukacji Narodowej został sporządzony opis tej jaskini. Opis ten mówi: 

"Jaskinie nadspodziewanie naturalne dwie: pierwsza w Promniku Oycowskim - Ciemna Jama - zwana, do którey w wierzchu przykrej góry wchod ciasny i niski. Wewnątrz w litej skale jak sklepione na podobieństwo Sukiennic Krakowskich, ale tak obszerne i równe, że sześcią końmi po niem obracać można: od wszelkiego gadu i robactwa wolne. Opodal znaczny, ciaśniejsze w różne strony przechody mające, któremi z podania i powieści ludzi drogą podziemną aż do Cianowic wsi, kaczka kiedyś puszczona i zabłąkana dostać się miała. Ze sklepienia tej jamy ustawicznie kroplami w lecie i czasach cieplejszych sączy się woda, która na dole pozostała w miejscu w kamień się obraca, gdzie według proporcji ścieku miejscami większe lub mniejsze pozostają przyskałki albo wzgórki kamienne. W górze sklepienia na wzór lodowatych, kamieniste robią się sople, z których środkiem wydrążonych sączy się wyżej wyrażona woda w potrzebie do picia nawet używana. (...) Obiedwie te jamy (Wcześniej mowa również o Jaskini Łokietka) i inne mniej znaczne miały być schronieniem i ocaleniem ludzi tam się przechowujących podczas panującego w tym kraju powietrza i rozmaitych niegdyś nieprzyjacielskich najazdów"

Zapewne była dosyć popularnym miejscem skoro 4 lipca 1787 roku zwiedzał ją król Stanisław August Poniatowski, dla którego we wnętrzu jaskini urządzono koncert. Biskup Adam Naruszewicz, towarzyszący królewskiej podróży, podał opis jaskini:

"Król Mość przyjechawszy na górę konno znalazł dla siebie ułatwione wszystkie trudności dla wygodniejszego rzeczonej groty oglądania. Kazali dziedzice uprzątnąć krzaki i kamienie: skopać ziemię na kształt wschodów i wszystkie ścieżki obwarować poręczami. Wszedłwszy Najjaśniejszy Pan do owego lochu, zastał całe podziemne to mieszkanie tysiącem lamp oświetlone. Na środku stała brama lampami także iluminowana z cyfrą królewską, za którą muzyka na dętych instrumentach odezwała się. Oglądał Najjaśn. Pan z ukontentowaniem i podziwieniem całe to miejsce, chodząc wszędy po usłanych tarcicach dla uchylenia od upadku ze ślizgoty miejsca od ściekającej ustawicznie kroplami ze sklepienia wody".

W następnych latach była odwiedzana równieżprzez inne wybitne osobistości, w tym: Hugo Kołłątaja (l. 80-te XVIII w.); F. Karpińskiego (1788), dwukrotnie przebywał w niej Stanisław Staszic (1798 i 1805), J. U. Niemcewicz (1811) i F. Chopin (1829).
Kolejny obszerny opis jaskini został zamieszczony w przewodniku po Krakowie i okolicach Ambrożego Grabowskiego (1803).
Jakby tego było mało jaskinia Ciemna była również opiewana w literaturze, na co wpływ miało zapewne zwiedzanie jej przez wybitnych autorów.
Na pocz. XX w. zainstalowano w jej wnętrzu oświetlenie elektryczne, które jednak zostało zniszczone w czasie I wojny światowej. 

W 1924 jaskinia została uznana za zabytek. Została zinwentaryzowana w 1953 przez K. Kowalskiego.

Długość:    186 m 
(wraz z Oborzyskiem 230 m)

Zobacz także