Położenie

Poprawiono: czwartek, 15 czerwiec 2017 Opublikowano: piątek, 09 czerwiec 2017

 

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska leży w południowej Polsce. Ciągnie się wąskim pasmem pomiędzy Krakowem na południu a Częstochową na północy. Dawniej (do 1978 roku, czyli do 3 wydania "Narodowego Atlasu Polski"), a nawet czasami obecnie w jej obręb wliczany jest również obszar Wyżyny Wieluńskiej. Razem teren od Krakowa po Wieluń ma około 160 km długości (w kierunku północ-południe) i przeciętnie 20 km szerokości (z zachodu na wschód), przy czym w swojej południowej, najszerszej części osiąga około 40 km. Ma ona powierzchnię 2.615 km kw. co stanowi około 0,8 % całego kraju.

W celu zobaczenia szczegółowego położenia Wyżyny najedź myszką na zaznaczony teren na mapie Polski.

Przeciętna wysokość Wyżyny (na odcinku między Krakowem i Częstochową) wynosi 350 m n.p.m. a uważana za najwyższe wzniesienie jest Góra Janowskiego, zw. również Górą Zamkową w Podzamczu koło Ogrodzieńca osiągająca 504 m n.p.m., chociaż ostatnie dokładne badania dowodzą, że najwyższym wzniesieniem jest Skałka koło Jerzmanowic o wysokości 512 m n.p.m. Wyżyna wznosi się średnio około 100 m nad okolicą, przy czym wysokość względna rośnie na ogół w kierunku południowym.

Nieco odmienna pod względem wysokości jest Wyżyna Wieluńska położona na północ od Częstochowy, gdzie przeciętne wysokości sięgają 250-300 m n.p.m. Tu również zatraceniu ulega bardzo charakterystyczny dla "jury" krajobraz.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest częścią większej jednostki geomorfologicznej - prowincji Wyżyny Śląsko-Małopolskie, podprowincji Wyżyny Śląsko-Krakowskie, w której skład wchodzą Wyżyny: Śląska, Krakowska i Miechowska.


Granice Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

W 1972 r. ukazała się "Geomorfologia Polski" (tom I: Polska Południowa. Góry i wyżyny). W niej pod nazwą "Wyżyna Krakowska" objęto całą krainę geograficzną od Krakowa po Wieluń. Dodatkowo ustalono szczegółowo granice Wyżyny. I tak od południowego-zachodu wyżyna opada ku Kotlinie Oświęcimskiej, a od południa do rowu Wisły. Granica zachodnia z Wyżyną Śląską została ustalona linią: Wygiełzów, Chrzanów, Trzebinia, Olkusz, na wschód od rzeki Warty wzdłuż wyraźnej kuesty jurajskiej do Poraja i Częstochowy. Dalej granica zachodnia biegnie w okolicach Kłobucka i Krzepic pod Komorniki aby koło Wielunia zakończyć się progiem o wysokości kilkudziesięciu metrów. Na wschód od Wielunia granica Wyżyny Krakowskiej biegnie w pobliżu miejscowości: Wierzchlas, Krzeczów, Pajęczno, Ważne Młyny, Kłobukowice (w przełomie Warty na wschód od Mstowa). Następnie stosunkowo łagodnie granica opada ku Niecce Włoszczowskiej na linii: Zawada, Janów, Lelów, Pradła, Wierbka, Żarnowiec, gdzie przechodzi w granicę z Wyżyną Miechowską na linii: Żarnowiec, Wysocice, dolina Dłubni. Od Książniczek zawraca na zachód ku Zielonkom, gdzie graniczy z Wysoczyzną Proszowicką obejmując północną i zachodnią część Krakowa.

W 1978 w 3 wydaniu "Narodowego atlasu Polski" pod red. J. Kondrackiego ustalono nowe granice, które biegną podobnie jak wyznaczone w 1972 roku, ale nie obejmując Wyżyny Wieluńskiej.

Jednakże w 1999 roku ukazało się 2 wyd. monografii naukowej "Środowisko geograficzne Polski" pod red. L. Starkla, która zawierała podział Polski na tzw. jednostki geomorfologiczne autorstwa S. Gilewskiej, znawczyni geomorfologii wyżyn, która wyodrębniła z zaproponowanej w 1972 roku nazwy "Wyżyna Krakowska" jeszcze "Wyżynę Krakowską Północną". Podział ten nie uzyskał jednak szerszego uznania.

Ostatecznie obecnie przyjęło się, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska obejmuje teren wyznaczony w 1978 przez J. Kondrackiego


Ta strona powstała dzięki informacjom uzyskanym od prof. A. Gawryszawskiego i dra A. Czernego z Pracowni Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie