ZAWIERCIE - Skarżyce

Dzielnica miasta Zawiercie położona w malowniczej scenerii skalnych ostańców jurajskich.  Nazwa Skarżyc wywodzi się podobno od sądów dominikańskich, które tu się miały odbywać. Tu właśnie "skarżono i pytano". Pierwotne nazwy wsi Scaricze, Skarzece, Skarszyce.

Około 115 tys. - 40 tys. lat temu (środkowy paleolit) – znaleziska kultury mikocko-prądnickiej ze schroniska skalnego w Okienniku Dużym pozwalają przypuszczać, że wówczas nie było ono zamieszkiwane przez dłuższy czas, ale służyło jedynie za schronienie dla myśliwych. (Niektóre, mniej wiarygodne źródła podają, że znaleziska te pochodzą sprzed 150 tys. lat i zaliczane są do przemysłu dubieckiego). Część z nich znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

XII – XIII w. – gród obronny przy Okienniku Wielkim

XIII w. – istnieje we wsi obecna wieża kościelna z nieistniejącymi dziś zabudowaniami sądu dominikańskiego, gdzie "skarżono i pytano” podejrzanych (zapewne stąd nazwa wsi). Istnieje przypuszczenie, że sąd ten działał w małym zamku lub strażnicy z kamienną wieżą.

1328 - pierwsza wzmianka o wsi, kiedy to Władysław Łokietek nadał wsie Skarżyce i Morsko z Komornikami klasztorowi Kanoników Regularnych w Mstowie w zamian za Włodowice. (Uwaga! Niektóre źródła błędnie podają, że miało to miejsce w 1327 roku.)

od XVI w. - Skarżyce przechodzą z rąk klasztoru Kanoników Regularnych w Mstowie, w posiadanie Brzeskich, potem Wojciecha Giebułtowskiego - sekretarza królewskiego, który w czasach króla Walezjusza był posłem do Anglii, a za Zygmunta III do cesarza Rudolfa. Od Giebułtowskich Skarżyce przeszły w ręce Kalinowskich

1598 - konsekracja kościoła

1610 - budowa kościoła Świętej Trójcy ufundowanego przez właściciela Skarżyc i Giebła – Wojciecha Giebułtowskiego, sekretarza króla Stefana Batorego. Powstanie kościoła spowodowane było zajęciem kościoła w Kromołowie przez arian w roku 1596. Wówczas to do istniejącej już wieży dobudowano jednonawowy kościół z trzema okrągłymi kaplicami. Kościół ten wielokrotnie płonął. Wg innego źródła budowa kościoła miała miejsce w 1583, a inicjatorem tego był Mikołaj Brzeski.

10 czerwiec 1616 - bp krakowski Piotr Tylicki utworzył nową parafię skarżycką wydzielając ją z macierzystej parafii p.w. św. Mikołaja w Kromołowie. Do parafii przyłączono wsie Skarżyce, Żerkowice, Morsko i Piaseczno.

1675 - przy parafii skarżyckiej istniała szkoła parafialna

1678 - ponowna konsekracja kościoła przez sufragana krakowskiego Mikołaja Oborskiego.

XVIII-XIX w. - wieś była w posiadaniu Heppenów

1757 - budowa ogrójca

1772 - przy parafii skarżyckiej funkcjonuje szpital

1788 – zakończono ostatnią gruntowną przebudowę i rozbudowę kościoła

2 połowa XIX w. – istnieją jeszcze resztki murów przy jaskini w Okienniku Wielkim

pocz. XX w. - kościół był bardzo zniszczony, lecz staraniem ks. proboszcza Alfonsa Niedermana (Szwajcar z pochodzenia) został gruntownie odnowiony.

po 1945 - ks. Niederman pokrył dach kościoła zastępując blachą stare gonty i dachówki.

1975-76 - przyłączenie do Zawiercia

Warto zobaczyć:

Kościół Świętej Trójcy i św. Floriana

Kostnica, dawny ogrójec z 1757, wpisana do rej. zabytków pod nr 186/67 z dnia 17.06.1967

Okiennik Wielki (Duży) - właściwie znajduje się na gruntach wsi Piaseczno, ale potocznie zwie się go Okiennikiem Skarżyckim, gdyż faktycznie jest położony najbliżej tej miejscowości. Omawianą skałę od dawna uważano za dzieło diabła, dlatego pobliskie wsie Skarżyce i Żerkowice nie zgodziły się na włączenie jej w swój obręb, przez co nieco sztucznie przyłączono ją administracyjnie do odleglejszego Piaseczna. 
Okiennik Wielki to wyniosła i zarazem jedna z najpiękniejszych na Jurze skał jak również jedno z najbardziej ulubionych miejsc do uprawiania wspinaczki skałkowej. Koło szczytu Okiennik przebity jest charakterystycznym ok. 7 metrowym tunelem o średnicy ok. 5 metrów, który jest wymienianym w nazwie skały oknem. 
Okno to jest pozostałością systemu jaskiniowego istniejącego tu dawniej. Aż trudno sobie wyobrazić, że kiedyś na tym poziomie płynęła podziemna rzeka, która powodowała dalsze krasowienie skał. W wyniku opadania wód gruntowych jaskinia ta osuszyła się. Teren wokół uległ obniżeniu, a decydujący wpływ na obecny wygląd skały miało wietrzenie skał, powodująca, że na powierzchni dotrwały do dziś tylko najtwardsze fragmenty ostańca. Poniżej okna znajduje się jedno z dwóch wejść do Jaskini W Okienniku Wielkim, w której znaleziono narzędzia krzemienne sprzed około 60 tysięcy lat (środkowy paleolit) zaliczane do jednych z najstarszych znalezisk w Polsce. 
W najwyższym miejscu kompleks skał Okiennika ma 50 m wysokości względnej. U dołu jest bardzo stromy i stosunkowo gładki, a u góry powierzchnia skał jest silnie skrasowiała. W oknie widać wykute ręką ludzką wgłębienia na grube pale drewniane będące częścią istniejącego tu dawnej systemu obronnego. 
Ze szczytu Okiennika roztacza się przepiękny widok. 
Okiennik ze względu dużych walorów obserwacyjnych i obronnych był wykorzystywany przez człowieka również w późniejszych latach. Istniał tu wczesnośredniowieczny gród.

Uwaga! Wejście do okna jest niebezpieczne! Należy uważać również, aby nie podchodzić zbyt blisko krawędzi skał. Odsłonięty teren na którym znajduje się skała powoduje, że często wieją tu silne wiatry mogące śmiałków strącić w kilkudziesięciometrową przepaść. 

Legenda - wiąże się z działalnością bandy rozbójników, dowodzonej przez właścicieli zamku w Morsku, albo też z bliżej nie znaną postacią jakiegoś szlachcica, który mszcząc się na panach z Morska za porwanie mu żony ufortyfikował swój zamek i dokonując stąd licznych napadów nękał okrutnych wielmożów. Ów mściciel chciał podobno zdobyć “morski” zamek, zginął jednak w czasie szturmu na jego murach. 

Druga legenda głosi o żyjącym w tamtych okolicach Malarskim. Najstarsze mieszkanki Skarżyc mówią, że ów Malarski nie należał do “filantropów”. Faktem jest, że napadał on na bogatych kupców, ale jeśli chodzi o pomoc dla najbardziej potrzebujących - ważna była dlań maksyma - “coś za coś” nie wchodziło w ogóle w grę. 

Zobacz także