ZAMEK RYCERSKI W MIROWIE

Rys historyczny

Trudno jest ustalić kiedy zamek został wzniesiony. Dawniej uważano, że powstał za czasów Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w. w miejscu drewniano-ziemnego grodu i zajmował obszar około 270 m². Stanu takiego nie potwierdzają jednak dokładne badania. Materiał archeologiczny zebrany na zamku datowany jest na czasy od XIII w., co zaprzecza teorii istnienia tu wcześniej grodu. Ponadto wały ziemne i sucha fosa pochodzą dopiero z XV i XVI w. 
Okazało się jednak, że Bohdan Guerquin wybitny znawca tematyki słusznie dostrzegł w murach zamczyska relikty starszej kamiennej budowli. Na podstawie analizy wątku muru budowanego z przyciosywanych lub specjalnie dobieranych prostokątnych w kształcie kamieni wapiennych o niemal jednakowej grubości wywnioskował, że pierwotną kamienną budowlą była fortalicja pełniąca funkcję strażnicy obronnej współpracującej z pobliskim zamkiem Bobolice. To również tłumaczyłoby rzadko spotykany fakty takiego zagęszczenia występowania zamków (zaledwie 2 km).
Na podstawie tych informacji zanegowano również budowę zamku przez Kazimierza Wielkiego. Zamek-kamieniec, (typ zamku bezwieżowego) musiał istnieć w takiej postaci ok. poł. XIV w.
Najprawdopodobniej nie wcześniej niż jesienią 1391 i nie później niż w 1396 r. Jagiełło mógł nadać do rozbudowy strażnicę w Mirowie Krystynowi z Koziegłów, gdyż wcześniej /od 1370/ okoliczne tereny były lennem Władysława Opolczyka. Wiązać się to mogło np. z zastąpieniem ogniwa bobolickiego zamku, który posiadał wówczas Andrzej "Węgier". 

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1405 r., kiedy naczelnikiem wojennym (burgrabią) zamku mirowskiego był Sasin.

Około 1440 r. Krystyn III Koziegłowski odsprzedał zamek Maciejowi Żiżce ale już w dwa lata później /1442/ prawdopodobnie siłą zamek zostaje przejęty przez Piotra z Bnina, który również nie długo cieszył się zdobyczą, gdyż już w 1445 właścicielem jest ponownie Krystyn III, który ponownie odsprzedał go tym razem Hińczy z Rogowa.

Od 1489 r. od Doroty Koziegłowskiej, żony Hińczy z Rogowa zamek został nabyty przez słynny ród Myszkowskich h. Jastrzębiec, którzy w 2 połowie XV w. lub na początku XVI w. do skały zamkowej od strony wschodniej dostawili prostokątną wieżę mieszkalną z kamienia o pięciu kondygnacjach przykrytych drewnianymi stropami i podwyższyli budynek zamku o dwa piętra. Do wieży dobudowano ścianę kurtynową, dzięki której uzyskano mały wewnętrzny dziedziniec obudowany niegdyś dodatkowymi pomieszczeniami. 

Mimo tej rozbudowy zamek stopniowo przestawał spełniać ówczesne standardy wykwintnej rezydencji rodowej w związku z czym w 1581 r. biskup krakowski Piotr Myszkowski przeniósł siedzibę do 
Książa Wielkiego k. Pińczowa, a zamek w Mirowie wydzierżawił niejakiemu Nyczowi. O przywiązaniu do mirowskiego zamku świadczyć może fakt, że mimo przeprowadzki od 1600 r. Myszkowscy tytułowali się margrabiami na Mirowie, gdyż nowa siedziba zyskała takie miano. 

Ostatecznie w 1633 r. dobra tutejsze Myszkowscy sprzedali Janowi Korycińskiemu, a w 1651 zakupili je Męcińscy, którzy byli jej właścicielami aż do pocz. XIX w. 

Po zniszczeniu przez Szwedów w 1657 zamek został częściowo odbudowany, ale ok. 1787 został całkowicie opuszczony. 

Przeprowadzona w poł. XIX w. inwentaryzacja wykazała, że zamek był wówczas pozbawiony dachów a część murów była zniszczona. W tym czasie również rozebrane zostały mury obwodowe, a materiał uzyskany z rozbiórki posłużył do budowy drogi przy zamku. 

Dalsze poważniejsze uszkodzenia zamku odnotowane zostały w 1937 r. kiedy to runęła południowo-zachodnia ściana wieży mieszkalnej.

W latach 60-tych XX w. przeprowadzono częściowe badania sondażowe połączone z prowizorycznym zabezpieczeniem konserwatorskim.

Opis

Pomimo stałej rozbudowy niewielkiej budowli na szczycie skały, obiekt zachował średniowieczny charakter. Obecnie zachowane są mury bez stropów i schodów. Składał się z zamku górnego i dolnego. 

Pierwotnie zamek górny z XIV w. posiadał parterowe pomieszczenia z małymi otworami okiennymi (zostały one zamurowane pod koniec XIV w. lub w XV w.) a część z nich i piwnice wykute były w skale. Dopiero w 2 połowie XV w. lub na początku XVI w. Myszkowscy nadbudowali zabudowania na skale o dwie dodatkowe kondygnacje. Obecnie na najwyższej skale zachowały się znaczne fragmenty murów zamku górnego w kształcie nieregularnego trapezu o zachowanych trzech kondygnacjach i wieży, włączonej w kompleks zabudowań. W dolnych partiach do dziś istnieją pozostałości pierwotnych murów oraz pieczary kute w skale.

Drugą z charakterystycznych części mieszkalnych zamku była prostokątna wieża mieszkalna dostawiona do skały z zamkiem górnym od strony wschodniej na przeł. XV i XVI w. Jako, że pierwotnie posiadała aż pięć pięter przewyższała zamek o dwie kondygnacje. Istniały w niej drewniane stropy w związku z czym nie zachowały się do naszych czasów. Obecnie obserwować można znaczne fragmenty tej wieży bez południowo- zachodniej ściany, która rozsypała się w 1937 r. W ocalałej ścianie północnej /północno-wschodniej/ można za to obejrzeć ocalone dwa gotyckie oraz jeden renesansowy kamienny portal. 

Przylegający wokół skały zamek dolny otoczony jest od zachodu i północy półokrągłym kamiennym murem obronnym, a od wschodu murem kurtynowym budowanym na przełomie XV i XVI w.. Mur kurtynowy łączy dwie wieże - pięciopiętrową mieszkalną i małą kwadratową wieżę położona w płnocno-wschodniej części założenia. Posiada on widoczne obecnie ślady ganków straży, okienka strzelnicze i gotyckie obramienia okienne. Przez jego utworzenie na zamku powstał mały urokliwy dziedziniec /dziedziniec III/ otoczony wysokimi murami i obudowany niegdyś prawdopodobnie dodatkowymi pomieszczeniami.

Od południowej strony do wieży mieszkalnej przylega relikt wieży bramnej. 

Pierwotny wjazd do zamku prowadził przez nieistniejący dzisiaj dziedziniec gospodarczy, znajdujący się od strony południowej zamku dolnego.
Otaczający go niegdyś kamienny mur obwodowy został prawdopodobnie rozebrany w XIX w. przez mieszkańców i wykorzystany do budowy drogi prowadzącej przez wieś. Przed murem znajdowała się fosa, przez którą przerzucony był most (patrz strona południowo-wschodnia). Droga prowadziła zatem przez ten majdan na dziedziniec I i dalej przez dziedziniec II i III do zamku górnego.

Istniejący układ komunikacyjny (fragmenty ganków straży), łącznie z resztką budynku bramnego jest wynikiem zmian budowlanych z końca XV lub początku XVI w. 

Zagospodarowanie

Wejście na zamek górny jest zabronione z powodu zagrożenia życia, o czym informuje zamocowana na skale tablica informacyjna! Poza tym i tak wejście na zamek górny było możliwe jedynie poprzez pokonanie stromej skały metodami zbliżonymi do wspinaczkowych. 

W 2005 r. wspólnota gruntowa będąca właścicielem gruntu z zamkiem zainstalowała kratę zamykając tym samym z nieznanych przyczyn dostęp do części zamku /dziedziniec III i wieża mieszkalna/.

Mimo tych utrudnień miło jest spędzić czas pod zamkiem, z którego zawsze emanowała historia tego regionu. Jest to zarazem jedno z najchętniej odwiedzanych i najbardziej znanych "orlich gniazd".

Zobacz także