IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Zamek w Koziegłowach

ZAMEK RYCERSKI W KOZIEGŁOWACH

Rys historyczny | Opis | Zagospodarowanie

Rys historyczny

Nie ma zgodności co do tego kto i dokładnie kiedy wybudował zamek w Koziegłowach. 
Niestety brak dokładnych informacji źródłowych o powstaniu zamku pozwala jedynie teoretyzować o początkach warowni. 
I tak niektóre źródła podają, że wcześniej istniała tu drewniana warownia z XII w. wzniesiona przez Kazimierza Sprawiedliwego. Jeszcze inne źródła mówią jakoby widoczne do dziś pozostałości to ślady grodziska typu pierścieniowego, zatem obiektu jeszcze starszego, ale obecnie trudno jest to ocenić. Inne źródła podają że istniał tu w XIII w. drewniano-ziemny zamek a jego budowniczym miał być rzekomo podkomorzy krakowski i starosta bydgoski Mściwoj bądź wojewoda krakowski Mikołaj herbu Lis.
Błażej Śliwiński twierdzi, że założycielem zamku i miasta Koziegłowy był ojciec Krystyna I z Koziegłów h. Lis, podkomorzy krakowski Mściwoj z Kwiliny i Giebułtowa, co postarzyłoby zamek o kilkadziesiąt lub przynajmniej kilkanaście lat. 
Teorię tą zanegował natomiast Jacek Laberschek, który uważał, że ojcem Krystyna z Koziegłów był Prandota z Koziegłów, znany zaledwie z jednego dokumentu. Wg Laberscheka to właśnie ten Prandota, syn Mściwoja z Krzelowa był głównym inicjatorem budowy zamku.
Jakby tego było mało istnieje również teoria, której nie można całkowicie wykluczyć, że budowniczymi zamku byli w latach 60-tych XIV w. sami książęta śląscy z linii oleśnickiej: Konrad I lub II na co może wskazywać fakt, że później była to najbardziej na zachód wysunięta warownia Królestwa Polskiego w tym rejonie. 

Zamek był punktem wypadowym na ziemie śląskie oraz pełnił funkcję pierwotnej i zarazem najważniejszej rezydencji rodu Lisów w późniejszym średniowieczu. Miał on na celu oprócz obrony granic państwa również ochronę szlaku handlowego biegnącego w pobliżu (podobno z Krakowa do Lelowa i Opola). 

Najstarszy dokument o Koziegłowach został wystawiony 12 listopada 1409 roku przez Krystyna I z Koziegłów h. Lis i obecnie przyjmuje się, że zamek murowany został wybudowany właśnie przez niego prawdopodobnie w 4 ćw. XIV w., choć prawdopodobnie już wcześniej trwała jego budowa i przekształcenia. pod datą 1409 r. Długosz wymienia również zamek i Krystyna z Koziegłów, któremu król udzielił pomocy wojskowej podczas częstych najazdów na ziemię śląską, a w zamian wspierał również króla m.in. w bitwie pod Grunwaldem, gdzie dowodził opłacaną przez siebie 42. chorągwią. Stał się on również "korzeniem" znanego rodu, którzy od miejscowości rodowej nazwali się Koziegłowskimi. O randze właściciela zamku świadczy również fakt, że w 1426 r. przebywał tu król Władysław Jagiełło.

Działalność ojca kontynuował jego syn, również Krystyn. Jego drugą żoną była siostra biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, Katarzyna Giebułtowska. Częste ataki miały prawdopodobnie skłonić księcia czeskiego Wacława do sprzedaży starostwa siewierskiego i włączenia go do polskich ziem koronnych. 

Po śmierci Krystyna II Koziegłowskiego w 1439 r. dobra zostały podzielone pomiędzy trzech synów. Najstarszy, Jan I, odziedziczył zamek i miasto Koziegłowy /podobno w 1470 r. ?/. Młodszy, Krystyn III, otrzymał Mirów. Najmłodszy, z drugiego małżeństwa, również Jan II, odziedziczył Giebułtów. Z podziału tego wynikły antagonizmy, które doprowadziły do włączenia się w spory rodzinne rodu Oleśnickich stających po stronie młodszego Jana II, a starszych braci skierowały do obozu konfederatów husyckich. 

W 1443 r. biskup Zbigniew Oleśnicki kupił starostwo siewierskie wraz z Koziegłowami od księcia cieszyńskiego. Pogłębiające się kłopoty gospodarcze, zależność polityczna i ekonomiczna od biskupów krakowskich oraz różnice prawne między szlachtą koronną i siewierską skłoniły Koziegłowskich i wielu innych szlachciców do emigracji. 

W latach 1452 -1457 zamek został zniszczony najazdami książąt śląskich. W 1472 został odbudowany przez biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego /?/. W tym samym roku Koziegłowski nadał mieszkańcom miasta przywilej przy okazji nakładając obowiązek pracy przy zamku, co mogło mieć związek właśnie z jego odbudową. W 1519 r. zamek kupił biskup Jan Konarski. Wg niektórych źródeł dopiero od tej daty zamek przechodzi na własność biskupów krakowskich.

W 1548 zamek od kilku lat pozostawał opuszczony i zaczął popadać w ruinę w związku z czym podjęto próby jego odbudowy /wg zapisków biskupa Samuela Maciejowskiego/

W 1589 r. zamek mimo wcześniejszych prób odbudowy był już całkowicie zrujnowany i opuszczony. 

Zburzony przez Szwedów w 1655 r., którzy jadąc na Kraków zbombardowali ruiny armatami. Bronił się w nich przez kilka dni starosta Stanisław Kawecki, musiał jednak ulec i wycofać się do Siewierza

W 1865 w. został całkowicie rozebrany z rozkazu władz carskich, a kamienny budulec zużyto do budowy drogi wiodącej do pobliskiego Gniazdowa. Resztki murów zamku jakie ocalały z rąk Rosjan zostały rozebrane przez miejscowa ludność i wykorzystane do budowy okolicznych domów.

W l. 1966-68 podczas badań archeologicznych natrafiono na ślad budynku mieszkalnego w zachodniej części nieznacznego pagórka. Podobno naukowcy rozebrali ostatnie fragmenty murów pozostałe po zamku a wszelkie znaleziska z tego miejsca zostały wywiezione do częstochowskiego muzeum. Na terenie zamku znaleźli oni ponadto skarb złożony ze 107 denarów jagiellońskich, licznych średniowiecznych ozdób i przedmiotów codziennego. 


Opis

Zamek funkcjonował około 2 kilometry na północny-zachód od Koziegłów. Obecnie na jego relikt w postaci wzniesień i zagłębień można natrafić na polach po zachodniej stronie trasy szybkiego ruchu nr 1. Zresztą jadąc od strony Częstochowy tą drogą mniej więcej na wysokości stacji benzynowej zlokalizowanej po lewej stronie tuż przed wjazdem do miasta co bardziej spostrzegawczy mogą je odszukać wśród łąk po przeciwnej stronie. 

Do dziś pozostało po nim niewielkie sztuczne wzniesienie otoczone pierścieniowymi wałami. Niegdyś zamek leżał na podmokłym terenie lekko opadającym w kierunku koryta rzeki Sarni Stok. Można przypuszczać, iż teren wokół zamku był zalany jej wodami.

W wyniku przeprowadzonych badań sondażowych Włodzimierz Błaszczyk stwierdził, że wały pierścieniowe otaczające zamek miały konstrukcję drewnianą wzmocnioną gliną i żwirem. U podstawy pierwszego wału znaleziono faszynę chroniącą jego brzegi przed erozją wodną, natomiast brzegi drugiego wału oblicowane były kamieniami wapiennymi układnymi na zaprawie glinianej. 

Między wałami była głęboka fosa wypełniona wodą, w której podobno miejscowi prowadzili nawet hodowlę ryb.

Drugi wał miał wysokość około 3 metrów i szerokość miejscami dochodzącą do 10 metrów, z czego część zajmowała szerokość zapory drewniano-ziemnej, a pozostała przestrzeń pełniła funkcję drogi wałowej. Na szczycie zapory znajdował się chodnik straży osłonięty palisadą lub plecioną z gałęzi osłoną, chroniącą przed strzałami z łuków i kusz. 

Fosa z wodą znajdowała się również pomiędzy drugim wałem a centralnym wzniesieniem, mierzącym 7 metrów wysokości i około 50 metrów średnicy przy podstawie. Ten sztuczny nasyp był oblicowany belkami dębowymi. Na nim stał właściwy zamek otoczony murem obwodowym w kształcie prostokąta o wymiarze ok. 50x25 m.  Fundamenty wieży bramnej znajdowały się od strony wschodniej. Miały kształt czworoboku o wymiarach 9 x 9 metrów i grubość murów dochodzącą do 2,4 m. Od frontu wieża wzmocniona była przyporami. Wzniesienie centralne otoczone pierścieniowymi wałami miało pierwotnie kształt regularny. Widoczne ubytki ziemne są pozostałością niszczącej działalności ludzkiej. Za bramą znajdował się brukowany dziedziniec utworzony przez mur obwodowy. Na zamku mieściła się również wieża mieszkalna zlokalizowana w zachodniej części dziedzińca. Wjazd prowadził przez groblę usypaną na bagnach, a przed zamkiem znajdował się niewielki majdan - podgrodzie zajmujące około 800 m2. Oczywiście majdan był również otoczony umocnieniami i fosą.

Podsumowując, obronny obiekt nizinny w Koziegłowach jest typowym przykładem dwuwieżowych zamków o kształcie regularnym, budowanych w XIV w.


Zagospodarowanie

Relikt jest zlokalizowany na polach oddalonych nieco od zabudowań - zwiedzanie - o ile można to tak nazwać nie wymaga żadnych zezwoleń i nic nie kosztuje.

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Koziegłowy. pozostałości zamku /ciemnozielone wzniesienia na łące/

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Koziegłowy. Widoczny nasyp po zamku

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Koziegłowy. Zamczysko - widok od strony płn.

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Koziegłowy. Zamczysko - widok od strony płn.-zach. / na pierwszym planie Sarni Stok/

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Koziegłowy. Zamczysko - widok od strony płn.-zach. zza potoku

powiększ
Rys. Dariusz Orman - plan założenia zamkowego w Koziegłowach

Zobacz także

Koziegłowy
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony