IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Siewierz - rys miejscowości

SIEWIERZ

Historyczne miasto w powiecie będzińskim (ok. 5.500 miesz. w 1998) położone na Garbie Tarnogórskim, nad Czarną Przemszą. Przemysł chemiczny (gumowy, wytwórnia gazów technicznych), kopalnie i przetwórnie dolomitu. Ośrodek sportów konnych. To miasto dzięki swemu położeniu przy trasie krajowej nr 1 (Warszawa-Katowice) przy skrzyżowaniu z drogą na Kielce stanowi doskonałe miejsce aby wyruszyć stąd samochodem w teren Jury w kierunku Zawiercia lub jadąc z południa na północ w okolice Myszkowa.

Przez Siewierz przebiega ponadregionalny pieszy zielony Szlak Tysiąclecia. W samym mieście początek bierze szlak rowerowy Siewierz - Wojkowice Kościelne i  kończy się czarny szlak rowerowy Myszków-Siewierz 

epoka kamienia - już w tym czasie tereny późniejszej osady średniowiecznej i miasta był odwiedzany przez ludzi. Świadczą o tym znalezione w trakcie badań archeologicznych znaleziska z tego okresu

XII w. - gród kasztelański i osada targowa. Pierwotna gospodarka opierała się na rolnictwie i początkowo kuźnictwie. Czynna była tu kopalnia srebra. Podstawą gospodarki były również targi, których tradycja przetrwała do dzisiaj.

1105 - pierwsza wzmianka w dokumencie papieża Kaliksta II przyznającym Benedyktynom w Tyńcu dochody z targów, jatek i karczmy w osadzie targowej

ok. 1144 - budowa romańskiego kościoła p.w. Ścięcia św. Jana Chrzciciela

1167 - Kazimierz Sprawiedliwy oddaje zamek siewierski w dożywocie rycerzowi niemieckiemu Wichrydowi

1180 - Kazimierz II Sprawiedliwy po śmierci Wichryda podarował Księstwo Siewierskie (po łac. Ducatus Severiensis) oraz Bytom swemu chrześniakowi, Kazimierzowi, synowi Mieczysława, księcia raciborskiego. Od tej pory księstwo to pozostawało w rękach Piastów śląskich, aż do 1443 r.

XIII w. - prawa miejskie (do 1870)

1232 - wzmianka o kasztelanie siewierskim Jaksie

2 poł. XIII w. - początki istnienia kościoła św. Macieja  

1252 - kasztelanem siewierskim jest Włodzimierz

1289 - pod Siewierzem stoczona została zwycięska bitwa wosjk polskich Władysława Łokietka przeciwko wojskom śląskim Henryka IV. W boju zginął Przemko ścinawski a Bolesław opolski dostał się do niewoli

1 połowa XIV w. – budowa zamku

1337 - książę bytomski Władysław sprzedaje Siewierz Kazimierzowi - księciu cieszyńskiemu

XV w. – kuźnica żelaza na Czarnej Przemszy. Kościół św. Macieja posiada murowane prezbiterium i drewnianą nawę

1443 - biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki kupił (za sumę 60 tys. grzywien szerokich groszy praskich) od książąt śląskich: Wacława cieszyńskiego i Bolka raciborskiego Księstwo Siewierskie i włączył je do biskupstwa krakowskiego, przez co następuje przesunięcie na zachód przebiegu granicy państwa. Bracia księcia Wacława nie chcieli zaakceptować sprzedaży zatem biskup zwrócił się do króla o poparcie i z pomocą wojska objął majątek.
Księstwo to zostało darowane na wieczne czasy biskupstwu krakowskiemu, przez co pozostawało pod władzą biskupów krakowskich, którzy tytułowali się książętami siewierskimi. Biskup Oleśnicki był pierwszym biskupem w Polsce z tytułem książęcym rzeczywistym. Mieli oni prawo rządzić absolutnie, sądzić bez apelacji i wybierać urzędników ziemskich. Biskup miał tu prawo miecza (jus gladii), własne wojsko, swoją monetę (bitą w mennicy do 1770 r.). Rzeczpospolita nic się w te rządy nie wdawała, zostawiając moc władzy różnorodnym ciałom narodowym. 
Miasteczkami w Księstwie Siewierskim były wówczas Siewierz i Czeladź (później jeszcze Sławków ?) a ponadto obejmowało wioski: Gołuchowiec, Łagisza, Komorne, Wojkowice, Zawolki, Rzewrzyszów, Nowa-Wieś i Strzyżowice.

pocz. XVI w. - budowa murowanej nawy kościoła św. Macieja

1530 – 74 – przebudowa zamku biskupów krakowskich

ok. 1567 - biskup Filip Padniewski uporządkował miasto i nadał mu targi, a jego następca biskup Piotr Tomicki podźwignął mury zamku

XVII w. - przebudowa kościoła parafialnego

1618 – budowa kościoła szpitalnego św. Walentego

1639 - wzmocnienie skarpami ścian kościoła św. Jana Chrzciciela i podwyższenie szczytów

1655 – zniszczenie przez Szwedów zamku biskupiego

październik 1655 - kasztelan kijowski Stefan Czarniecki po poddaniu Krakowa wojskom szwedzkim stanął z nielicznym oddziałem wojska w Siewierzu - wskazanym przez Szwedów jako miejsce podpisania ugody. Okazało się wkrótce, że była to zasadzka, gdyż najeźdźca łamiąc postanowienia umowy najechał na miasto, a żołnierzy zmusił do przysięgi na wierność królowi szwedzkiemu. Po tym nowo zaprzysiężone wojsko zostało wysłane pod Częstochowę do walki przeciwko ostatniemu bastionowi polskości.

XVIII w. - rozwój browarnictwa (na terenie Siewierza istniało 18 browarów). Budowa drewnianej wikarówki koło kościoła św. Macieja

1752 - biskup Kajetan Sołtyk korzystając z prawa bicia monety na zamku bił złote dukaty a w 1761 r. srebrne grosze

1782-84 - z inicjatywy biskupa Kajetana Sołtyki przebudowano w stylu barokowym kościół św. Macieja i otoczono go murem z bramkami

1790 - Sejm Czteroletni zniósł samodzielność Księstwa Siewierskiego, włączając je do Korony. Równocześnie zamek siewierski został opuszczony i począł stopniowo obracać się w ruinę

1795 - Siewierz został wcielony podczas III rozbioru Polski do Prus

1807 - Siewierz należy do terenów Księstwa Warszawskiego

1815 - Siewierz znajduje się w granicach Królestwa Kongresowego

1870 - utrata praw miejskich

1926 – przebudowa kościoła szpitalnego św. Walentego

1947-1956 - konserwacja i rekonstrukcja kościoła św. Jana Chrzciciela

1958 - Siewierz uzyskał status osiedla

1962 - ponowne uzyskanie praw miejskich po 92 latach.

2008 - w trakcie trwających prac konserwatorskich na zamku zrekonstruowany został unikatowy ruchomy most zwodzony

listopad 2008 - ruszyła budowa obwodnicy Siewierza, która ma potrwać 26 miesięcy 

Warto zobaczyć:

Najcenniejszym choć niepozornym zabytkiem Siewierza jest jedna z najstarszych w Polsce budowli - romański kościół p.w. Ścięcia św. Jana Chrzciciela - obecnie cmentarny, położony około 2 km od centrum, przy trasie szybkiego ruchu Częstochowa-Katowice. Z Rynku można do niego dotrzeć ul. Bytomska i dalej na południe ul. Będzińską.

W centrum miasta jest Rynek, który stanowi spuściznę historii i ślad dawnej świetności miasta. Został wytyczony podczas lokacji ok. 1276 r. Układ urbanistyczny rynku jest charakterystyczny dla średniowiecznych założeń - rynek na planie prostokąta (kwadratu) z ulicami wychodzącymi z jego narożników. W północnej pierzei Rynku stoi właściwie jedyny w rynku dobrze zachowany zabytkowy budynek d. karczmy z XVIII w. Wg opowiadań w domu w Rynku pod nr 22 miał podobno nocować Napoleon. Przy ruchliwej drodze przecinającej w poprzek Rynek stoi klimatyczna studnia z kołowrotem.

Na wschód od Rynku przy ul. Kościuszki 5 stoi Budynek Starej Gminy mieszczący obecnie Izbę Tradycji i Kultury Dawnej oraz Chorągiew Rycerską Księstwa Siewierskiego. Późnoklasycystyczny dworek Franków powstał na przełomie XVIII i XIX w. Po utracie przez Siewierz praw miejskich - w wyniku reformy administracyjnej przez władze carskie po powstaniu styczniowym (1863) i wyburzeniu ratusza, dworek został odkupiony ze składek mieszkańców na siedzibę utworzonej w 1892 r. gminy wiejskiej. rolę tę pełnił do lat 40-tych XX w., a następnie mieścił przedszkole. Budynek jest parterowy z facjatkami, dwutraktowy z sienią na osi. Kryty jest charakterystycznym gontowym dachem mansardowym.

Obok Izby u zbiegu ul. Kościuszki, Wolności i Czarnieckiego wznosi się cenny barokowy kościół parafialny p.w. św. Macieja Apostoła.

Na skwerze w sąsiedztwie kościoła od strony ul. Kościuszki stoi granitowy pomnik ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego wystawiony przez mieszkańców w 1930 r. w dziesiątą rocznicę ocalenia Ojczyzny. Na granitowym słupie umieszczona jest plakieta z wyobrażeniem Marszałka i tabliczka z pamiątkowym napisem. Przed głównym wejściem do kościoła przy ul. Wolności stoi współczesny pomnik upamiętniający Jana Pawła II. Ufundowany w 2006 r. pomnik stoi na wyłożonym kostka granitową placyku, gdzie na granitowym fundamencie stoi wysoki przeszklony sześcian z wytrawionym herbem papieskim na którym spoczywa otwarta księga Pisma Świętego której karty zdają się unosić na wietrze. Projekt nawiązuje do słynnego obrazu fragmentu ceremonii pogrzebowej Jana Pawła II, który obiegł cały świat.

Dalej na wschód od kościoła na obrzeżach miasta w sąsiedztwie malowniczo meandrującej Czarnej Przemszy znajdują się ruiny zamku biskupiego.

Na południe od Rynku przy ul. Krakowskiej stoi poszpitalny kościół p.w. św. Walentego i św. Barbary

W mieście do dziś zachowało się kilka drewnianych domów z XVIII i XIX w. oraz sporo starych domów murowanych z bramą przejazdową.

U zbiegu ulic Żwirki i Wigury prowadzącej do Myszkowa i ul. Oleśnickiego prowadzącej do Zawiercia znajduje się dawny zespół dworski, później szpital gruźliczy a obecnie sanatorium.

Nieopodal sanatorum widoczne są obecnie zrujnowane zabudowania d. cegielni. Jeszcze dalej nad Czarną Przemszą przy drodze wylotowej do Zawiercia (ul. Oleśnickiego) zachował się budynek d. młyna wodnego oraz urządzenia spiętrzające wody rzeki.

W mieście i wokół niego udało się zlokalizować wiele stanowisk archeologicznych, z których zabytki znajdują się głównie w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Są to m.in. stanowiska:

  • nr 1 - na terenie zamku

  • nr 4 (dawniej nr 2) - jedno z najcenniejszych położone w sąsiedztwie kopalni dolomitu zostało całkowicie zniszczone przez działalność kamieniołomu dolomitu. Wiadomo, że znaleziska jakie pozyskano z tego miejsca pochodziły z epoki kamienia i neolitu. 

  • nr 7 - na terenie grodziska będącego zalążkiem centralizacji osadnictwa w okolicy

  • nr 16 - przy drugim przejeździe kolejowym przez drogę prowadzącą do Kazimierzówki i Nowej Wioski (rylec z epoki kamienia i osada średniowieczna i nowożytna)

  • nr 17 - na polach nieopodal ośrodka jeździeckiego (średniowieczna i nowożytna osada)

  • nr 18 - w Siewierzu Piwonii na wschód od drogi na Myszków (nowożytna osada)

  • nr 19 - na wschód od zabudowań przy przejeździe kolejowym na drodze do Myszkowa (osada z późnego średniowiecza i nowożytna)

Herb Siewierza
Herb Siewierza

powiększ
Romański kościół p.w. św. Jana Chrzciciela, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Zamek w Siewierzu, założenie wjazdowe - widok z północnego-wschodu, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Zamek w Siewierzu, wieża zamkowa - widok z dziedzińca, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Fronton kościoła św. Macieja w Siewierzu, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Kościół św. Walentego w Siewierzu - widok z wieży zamkowej, fot. D. Orman

powiększ
Budynek Starej Gminy, fot. D. Orman [2008]

powiększ
D. zajazd w Rynku, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Dawny zajazd w Rynku, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Studnia w Rynku, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Rynek w Siewierzu, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Fragment układu urbanistycznego w pobliżu Rynku, ul. Piłsudskiego, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Pomnik ku czci Jana Pawła II, fot. D. Orman [2008]

powiększ
Pomnik ku czci J. Piłsudskiego, fot. D. Orman

powiększ
Szczegół pomnika ku czci J. Piłsudskiego, fot. D. Orman

powiększ
Kapliczka przydrożna, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Plan Siewierza, rys. D. Orman

Zobacz także

ruiny zamku
kościół św. Jana Chrzciciela
kościół św. Macieja
kościół św. Walentego
gród w Siewierzu
Izba Tradycji i Kultury Dawnej

szlaki rowerowe
szlak Tysiąclecia

klasztor w Tyńcu
Częstochowa
Kraków
Myszków
Zawiercie
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony