RYCZÓW

Wieś w gminie Ogrodzieniec w powiecie zawierciańskim położona wśród wspaniałego krajobrazu skalnych ostańców w pd. części Wyżyny Częstochowskiej. Znawcy, ze względu na przepiękne tutejsze krajobrazy i jeszcze dosyć czyste powietrze nazywają Ryczów - Małym Zakopanem. Naukowcy obszar ten (o pow. ok. 300 km²) nazwali Ryczowskim mikroregionem skałkowym. Dogodna komunikacja PKS z Zawiercia. Zabudowa wsi położona jest w długiej szerokiej dolince 

We wsi bierze początek żółty Szlak Pustynny, a przebiegają niebieski Szlak Warowni Jurajskich, czarny Partyzantów Ziemi Olkuskiej oraz czerwony rowerowy szlak Orlich Gniazd i niebieski rowerowy szlak z Klucz.

Nazwa wsi wywodzi się od ryku dorodnych jeleni, których niegdyś było tu bardzo dużo. 

XIV w. - powstanie strażnicy obronnej na 16-metrowej skale

XV w. - istniejąca tu fortalicja czyli strażnica obronna prawdopodobnie została zniszczona w trakcie jakiegoś bliżej nieznanego zbrojnego najazdu. Dokumenty powstałe w tym wieku wymieniają m.in. wieś Ryczów

XVI w. - wśród rozległych tutejszych lasów powstał Ryczów Leśny zwany później Ryczowem

1581 – Ryczów był wsią królewską

k. XVIII w. - Ryczów był już wówczas dużą wsią, gdyż istniało tu 123 gospodarstwa z rolą, 10 dwojaków i 7 chłopów bez roli

1 poł. XIX w. - Ryczów należał do dóbr ogrodzienieckich

pocz. XX w. - na skale widziano jeszcze resztki wysokiej wieży

13-22 listopada 1914 - wieczorem 13 listopada wojska austriackie pierwszego korpusu pierwszej armii skoncentrowały się na linii Podzamcze, Ryczów, Ryczówek i Złożeniec zaś Rosjanie okopali się na linii Podzamcze, Mokrus, Giebło, Kocikowa i Czarny Las. Trwające blisko 10 dni boje na tym terenie polegające na ostrzale artyleryjskim pozycji wroga i szturmach mających zająć pozycje przeciwnika nie przyniosły rezultatów a zmiana taktyki wojsk austriackich spowodowała, że walki przeniosły się bardziej na wschód od opisywanych tu terenów

1918-39 - w okresie międzywojennym we wsi istniało zaledwie kilka (2-3) publicznych studni, a okoliczna ludność cierpiała na deficyt wody w związku  z czym typowe były wyprawy mieszkańców Ryczowa po wodę pitną po 5-6 kilometrów.

lata 20-te XX w. - runęła część skały z południowo - wschodnim narożnikiem wieży obronnej

28 listopada 1939 - zarządzeniem wydanym przez gubernatora Generalnej Guberni Hansa Franka gromada Ryczów została przyłączona do gminy Pilica

1942-44 - w czasie II wojny światowej w Ryczowie istniała komórka PPR podległy Komitetowi Dzielnicowemu PPR "Ruiny"

sierpień-październik 1943 - na Ruskiej Górze między Ryczowem i Złożeńcem istniała ziemianka partyzancka grupy GL "Hardego" zlikwidowana przez Niemców 11 października  podczas obławy

luty 1944 - 22 lutego w Ryczowie doszło do potyczki oddziału partyzanckiego AK Gerarda Woźnicy "Hardego" z niemiecką strażą graniczną. Zginęło w niej kilku żołnierzy podziemia i jeden celnik. W odwecie 25 lutego żandarmi niemieccy rozstrzelali 12 młodocianych mieszkańców wsi a dalsze 4 zmarły w wyniku odniesionych ran w więzieniu w Pilicy. W tym samym więzieniu zostało zamkniętych również 30 innym mieszkańców Ryczowa. [inne podobnie wiarygodne źródło jednak nieco starsze podaje że w dniu 21 lutego ekspedycja karna aresztowała w Ryczowie 30 mężczyzn z zamiarem rozstrzelania. W czasie przygotowania do egzekucji postanowili uciec. Hitlerowcy otworzyli jednak ogień z broni maszynowej. Na miejscu padło od kul 12 osób, 8 odniosło rany a 10 aresztowanych zbiegło i  ukryło się - przyp. autora] 

od 7 sierpnia 1944 - w wyniku rozpoczęcia akcji budowy strefy obronnej przez Niemców w Ryczowie rozpoczęto kopanie okopów 

po 1945 - budowa szkoły podstawowej i elektryfikacja wsi ze środków Śląsko-Dąbrowskiego Funduszu Odbudowy Szkół (SFOS)

1 stycznia 1956 - gromadę Ryczów wyłączono z powiatu olkuskiego w województwie krakowskim i przyłączono do powiatu zawierciańskiego w województwie katowickim

1959 - zabezpieczono i uzupełniono mury ruiny strażnicy

l.60-te XX w. - mieszkańcy wsi w celu pozyskania budulca na budowę domu wysadzają w powietrze część skały z ruinami

1968 - w Ryczowie istniał klub Prasy i Książki "Ruch" oraz stacja turystyczna PTTK

l. 80-te XX w. - Ryczów liczy 958 mieszkańców i 200 gospodarstw rolnych. W tych latach istniały plany utworzenia tu rezerwatu krajobrazowego "Ryczowskiego" o pow. ok. 1022 ha. 

29 maja 1997 - odkrycie Jaskini Ciesenć

Warto zobaczyć:

W północno-wschodniej części wsi na niedostępnym szczycie wapiennego ostańca znajdują się ruiny średniowiecznej strażnicy obronnej

Wieś otoczona jest licznymi skałami (Ryczowski Mikroregion Skałkowy) charakteryzującymi się rozmaitością kształtów. Są tu masywne bloki skalne, skalne miasta, mury skalne, iglice, przechylone skałki, piramidy, słupy, ambony, kazalnice itd. Najwyższymi grupami ostańców są m.in.: Wielki Grochowiec (486 m n.p.m.), Straszykowa (481 m n.p.m. z interesującą J. W Straszykowej Górze i J. Z Kominem), Straszykowe Skały (484 m n.p.m. - jedno z najwyższych na Jurze wzniesień), Księża Góra (462 m n.p.m.), Brzuchacka Skała, skała Szczebel, Dupnica (436 m n.p.m.), Zamczysko [zw. również Ząbczysko - przyp. autora] (z J. W Zamczysku)  i wiele innych wchodzącymi w skład Pasma Smoleńsko-Niegowonickiego. 
Na zachód od wsi zgrupowane są ostańce Wielkiego Grochowca, w tym: Wielki Grochowiec, Księdza Góra, Małe Góry i niewielka samotna Kopa Pański Kierz. Wielki Grochowiec jest potężnym, zwartym ostańcem, mającym u podstawy około 0,5 km średnicy i wysokość względną 38m. Jego ściany są gładkie, a jego naga powierzchnia szczytowa tworzy niskie, bardzo zniszczone żebra skalne. Są to poszczególne skałki pooddzielane od siebie zagłębieniami i bruzdami różnej długości, do 1,5 m wysokości i szerokości około 40 cm. Wg Janiny Polichtówny jest to wielki wapienny blok, którego powierzchnia zapada się w kierunku północno-wschodnim. Sterczą tu progi o znacznej wysokości. Wzdłuż grzbietu Wielkiego Grochowca biegnie wyraźnie skrasowiały, wysoki i zwarty mur skalny. Niżej na zakrzewionych północnych i pd.-wsch. zboczach tego wzniesienia występują również ściany skalne, niewysokie baszty skalne i ambony. 
W odległości ok. 170 m od Wielkiego Grochowca w kierunku wschodnim poza rozległym i piaszczystym obniżeniem, wznosi się ostaniec Małych Gór. Jest to rozległy pagór o rozmiarach podstawy 600 m x 350 m i wysokości względnej dochodzącej do 27 m. Jego zadarniona falista wierzchowina z licznymi obniżeniami i niewielkimi polami zupełnie zniszczonych żeber pozbawiona jest sterczących form skalnych. Na północ od tych form wznosi się oddzielony od nich rozległymi zapiaszczonymi obniżeniami próg Księdzej Góry. Jego podstawa ma około 220 m średnicy, a wysokość względna wynosi 27 m. 
Na południe od Wielkiego Grochowca wznosi się samotna niewielka kopa, ostaniec zwany Pański Kierz (466 m n.p.m.). Podstawa kopy ma około 25 m średnicy, a wysokość względna 8-10 metrów. U jej stóp występuje słabo zadarniona hałda usypiskowa.
Przedłużenie zespołu Wielkiego Grochowca w kierunku wschodnim stanowi Kopa Góry Szkolnej o podstawie 50 m x 30 m i wys. 10 m. Wznosi się ona z potężnego cokołu, który odsłania się od strony zachodniej i pd.-zach. Na północ od tej góry wznoszą się pojedyncze ostańce. Są to zwykle pagóry o wydłużonym kształcie i wysokościach od 5 do 13 m. Widać u ich podstawy rumosz skalny powstały z erozji skał.

Na wschód od wsi za Straszykowymi Skałami z widoczną wieżyczka triangulancyjną na szczycie widać zalesione Ruskie Góry (463 m n.p.m.) stanowiące obecnie leśny rezerwat przyrody "Ruskie Góry". Od Pasma Góry Straszykowej, aż po Strzegową i Cisową na przestrzeni 8 km ciągnie się wyraźny pas skalny. Składa się on z dwóch grup. Pierwsza grupa ciągnie się od Pasma Góry Straszykowej po Złożeniec i ma szerokość około 2 km. Druga grupa od Góry Grodziskiej po Cisową ma szerokość od 1 do 3 km. 

W obniżeniach terenu występują obficie piaski, które tworzą małe pustynie. Największa z nich tzw. Pustynia Ryczowska o powierzchni ok. 1 km² położona jest w kotlince między skalistymi wzgórzami Wielkiego Grochowca, Cisownika, Księdza Góry i Łysej Pałki. Niestety obecnie pustyńka ta niemal całkowicie zarosła z powodu zalesienia jej w latach 80-tych XX w. O dawnym pustynnym charakterze tego terenu świadczy jeszcze występująca tu charakterystyczna roślinność m.ni. wydmuchrzyca piaskowa i macierzanka

W okolicy Ryczowa na zachód od Huciska Ryczówczańskiego położonego na południe od Ryczowa znajduje się niezwykle interesująca niedawno odkryta Jaskinia Ciesenć.

Wapień rozcięty szczelinami tworzący podłoże powoduje, że cały ten obszar pozbawiony jest wód płynących i wody do picia. Z uwagi na dużą twardość wody nie nadaje się ona również do celów przemysłowych. Walory naukowe i estetyczne powodują, że teren ten jest unikatem w skali krajowej. Mnogość różnorodnych form skalnych nagromadzonych niemal w jednym miejscu spowodowała, że jest to ulubione miejsce dla amatorów wspinaczki skałkowej, których całe masy można tu napotkać od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Wraz ze wzrostem zainteresowania tym sportem na tutejszych skałach wyznaczono wiele tras wspinaczkowych o zróżnicowanym poziomie trudności. Są tu "podejścia" przystosowane dla początkujących amatorów wspinaczki jak i te godne profesjonalistów.

Obok starej szkoły znajduje się zbiorowa mogiła 16 młodych mężczyzn zamordowanych przez okupanta w czasie pacyfikacji wsi w dniu 21 II 1944

W kierunku Złożeńca można zobaczyć stare lasy zbliżone do pierwotnych.

Zobacz także