PŁOKI

Wieś w gminie Trzebinia na zachodnim skraju Jury. Położona nieco na uboczu terenów turystycznych i skryta wśród rozległych kompleksów leśnych przez co rzadko wspominana w przewodnikach. PKS, komunikacja miejska ZKKM Chrzanów,

W Płokach przy Sanktuarium przebiega czerwony szlak rowerowy Wokół Trzebini, rozpoczyna się czarny rowerowy szlak łącznikowy Żurada-Płoki [łączący szlaki rowerowe: czerwony Wokół Trzebini i niebieski Wokół Olkusza - przyp. autora], rozpoczyna się niebieski rowerowy szlak Płoki-Lgota i zielona ścieżka dydaktyczna Płoki - Myślachowice. Zachodnim obrzeżem Płok przebiega też szlak konny z Filipowic do Bukowna.
Dawniej przez Płoki biegł niebieski Szlak Dawnego Górnictwa.

XIII w. - na ten wiek datowane są początki tej rolniczej miejscowości. Ówczesnymi właścicielami wsi byli: Jan Kosecki i Andrzej Tenczyński. Być może istniał tu wówczas drewniany kościół wspominany przez Długosza. 

1314 - erygowanie parafii w Płokach przynależnej do dekanatu sławkowskiego, kiedy to na wzgórzu Zagajnik prawdopodobnie postał pierwszy murowany kościół [za serwisem  Miasta Trzebinia www.trzebinia.pl pomimo, że Jan Długosz podaje, że pierwszy kościół wzniesiono tu w XIII w. i zastąpiono kolejnym w XV w. Wg tej wersji współczesny kościół byłby czwartym z kolei a obecnie przyjmuje się, że jest on trzecią świątynia w tym miejscu - przyp. autora]

przed 1324 - w dokumencie księcia oświęcimskiego Władysława wzmiankowany jest właściciel folwarku przed miastem Oświęcim niejaki Tyło z Płok

1326 - spis Świętopietrza potwierdził istnienie kościoła w Płokach z plebanem Jakubem oraz parafii z której należne było 6 grzywien

l. 30-te XIV w. - źródła historyczne podają, że w Płokach już wówczas płukano rudę ołowiu (stąd wzięła się nazwa wsi)

1383-ok. 1411 - Płoki należały do Mikołaja z Balic. W 1402 Mikołaj dokonał podziału dóbr między sobą a jego dwoma starszymi synami Henrykiem i Janem, niemniej okoliczne tereny z Płokami, Czyżówką, Lgotą i Karniowicami pozostawił w swoich rękach.

przeł. XIV i XV w. - zakończenie wydobycia rudy

XV w. - Jan z Płok wydzierżawił dwór, zezwolił na wycinkę drzew w swoich lasach oraz wydał zezwolenie na zakładanie kopalń, przez co ponownie doszło do ożywienia lokalnej gospodarki. W Płokach wypalano m.in. w specjalnych kopcach węgiel drzewny potrzebny w hutach do wytopu ołowiu z rudy.

ok. 1411 - po śmierci Mikołaja z Balic Płoki i okoliczne wsie przeszły w ręce jego młodszych synów Andrzeja i Mikołaja (zapiski sadowe z 1419, 1421 i 1429)

ok. 1441 - Mikołaj za 600 grzywien sprzedał Płoki swemu starszemu bratu Janowi

1463-69 - właścicielem Płok byli Paweł, Jan i Absalon z Babie

1469 -  Absalon z Babie odstąpił Płoki Janowi Burkartowi herbu Topór, który zastawił część wsi za 196 grzywien od Jana Kosookiego z Kosocic herbu Rawa

1476-82 - dziedzicem części wsi był Jan Kosooki z Kosocic 

1478 - dziedzic Jan Kosooki zastawił swoja część Płok Andrzejowi z Tęczyna kasztelanowi sądeckiemu za 196 grzywien

1479 - 80 - dziedzic drugiej części wsi Jan Kosocki wydzierżawił ją na 12 lat kilku mieszczanom krakowskim

1480 - Jan Kosocki zastawił swoją część Płok za 150 grzywien rajcy olkuskiemu Tomaszowi Spyrce, po czym wziął od niego tę wieś w dzierżawę

1488 - syn Jana Kosockiego - Mikołaj - objął w posiadanie część Płok

1493 - Jan drugi syn Jana Kosockiego objął w posiadanie część wsi Płoki, niemniej dług z 1480 r. wobec Spyrki nie zostal  uregulowany, w związku z czym starosta krakowski Piotr Kurowski wwiązał rajców olkuskich w tę część Płok

1495 - rajcy olkuscy ustąpili z zastawu na rzecz sióstr Anny, żony Marcina Kraski mieszczanina z Chrzanowa i Katarzyny. W tym samym czasie druga połowa wsi należąca wcześniej do Andrzeja z Tęczyna objął w posiadanie Stanisław z Regulic herbu Topór

1497 - po Stanisławie z Regulic część Płok objął jego syn Grzegorz, a następnie m.in. pleban w Morawicy, wnuk Mikołaj, syn Macieja mieszczanina z Olkusza i córka Magdalena, żona Walentyna, rzeźnika z Kazimierza.

1498-99 - szybko zmieniający się właściciele dóbr w Płokach sprzedawali kolejno swe dziedziny

do XVI w. - zachowana do tego wieku nazwa lasu koło Młoszowej i Karniowic "Turzy Bór" wskazuje, że omawiany region prawdopodobnie siedlisko wymarłego obecnie tura

1514 - właścicielem części wsi był Stanisław, niegdyś wójt Nowej Góry, który zapisał swą część bratankowi

1515 - właścicielem części Płok był Jan Regulski z Regulic i Lgoty, który swą część z 2 kmieciami, karczmą, młynem i sadzawką w zastawił za 100 florenów Janowi Kizlinkowi z Bronowic, rajcy krakowskiemu

1 poł. XVII w. - początki kultu maryjnego w Płokach

XVIII w. - miejscowa ludność parała się głównie uprawą żyta, owsa, pszenicy, jęczmienia, prosa, gryki i tatarki. Uprawiano również chmielu do produkcji piwa z okolicznych przykarczemnych słodowniach. Obok upraw trudniono się również hodowlą bydła i trzody chlewnej oraz ryb (we wsi istniały 4 stawy rybne). Z uwagi na obfitość lasów wokół Płok istniała tu również leśna hodowla pszczół, w celu pozyskania miodu i wosku. Uzyskiwane płody rolne znajdowały zbyt m.in. w młynach w Płokach, Trzebini, Karniowicach, Myślachowicach, Psarach i Młoszowej.

9 czerwca 1793 - pożar zniszczył kościół i plebanię

1795 - po III rozbiorze Polski Płoki należały do hrabstwa tęczyńskiego z siedzibą w Morawicy, a od r. 1826 z siedzibą w Krzeszowicach

przełom XVIII i XIX w. - właścicielem wsi był Jerzy Lewartowski (1787 -1835) uczestnik wojen napoleońskich, ożeniony po r. 1820 z Józefą Rathówną - właścicielką Niegoszowic

XIX w. - budowa drewnianego dworu szlacheckiego

XIX - pocz. XX w. - w Płokach wydobywano rudy cynku i ołowiu. Jako, że miejscowe kopalnie galmanu były małe i stosowano proste technologie wydobycia (używano m.in. lokomobili do napędu urządzeń wydobywczych i transportowych), eksploatacja odbywała się nieregularnie. Wydobywany tu galman znajdował zbyt głównie w hucie w Krzu i Trzebini ale i na Śląsku.

1811 - budowa klasycystycznego kościoła

1815-46 - Płoki weszły w obszar Rzeczpospolitej Krakowskiej, w obrębie gminy w Młoszowej

5 listopada 1819 - pierwsza wzmianka o Szkole Podstawowej w Płokach pochodząca z Księgi Wizytacyjnej. Była dość okazała bo liczyła 253 uczniów (141 chłopców i 121 dziewcząt) z Płok, Czyżówki, Psar, Lgoty i części Ostrężnicy. Pomimo tego uczył w niej tylko jeden nauczyciel. Pierwszym z nich był Jan Lucjan Liberda.

od 1820 - właścicielem Płok był  krewny Józefy Rathówny - Jan Sylwester Rath, sędzia pokoju obwodu chrzanowskiego oraz jego żona Agnieszka z Fróhlichów

6 stycznia 1836 - datowany na ten dzień raport informuje, że w miejscowej szkole odbywały się zajęcia z religii, moralności, czytania druku, pisania, rysunku technicznego, geografii, nauki zdrowia, ogrodnictwa i rolnictwa, handlu i rzemiosła oraz arytmetyki. Zajęcia trwały w godzinach 10:00-14:00

ok. 1851 - prawdopodobnie Płoki zostały wykupione przez hrabiego Adama Potockiego stając się wsią szlachecką

1880 - właścicielem tabularnym części wsi był Adolf Schiitz

1908 - ostatni rok w którym sporządzono szczegółowa notatkę z półrocznych i rocznych egzaminów w miejscowej szkole zwanych "popisami dzieci"

1918-39 - w klasach I-IV w miejscowej szkole uczyło dwóch nauczycieli

po 1918 - powstają pierwsze spółdzielnie funkcjonujące głównie w handlu

wrzesień 1919 - powstało Chłopsko-Robotnicze Stowarzyszenie Spożywcze w Płokach

maj 1923 - rady gminne w Czyżówce i Płokach podjęły uchwały odmawiające przeznaczenia środków na utrzymania księdza kooperatora A. Bodurkiewicza który był m.in. współtwórcą budowy szkół w Płokach, Psarach, Czyżówce i Lgocie, znanym z dobrego zarządzania zarówno parafia jak również gospodarstwem,w tym w 2/3 dzierżawionym od Potockich

1927 - Komitet Kościelny podjął uchwałę o restauracji kościoła i plebani kosztem 12 tys. zł

1928 - rozpoczęcie remontu kościoła i plebani

1931 - sierpień 1933 - ks. Michał Rapacz był wikariuszem w miejscowym kościele i tu przyjął swoje święcenia kapłańskie

11 listopada 1937 - ks. Michał Rapacz objął probostwo w Płokach

1938 - budowa kaplicy przy kościele, rozpoczęto również budowę dzwonnicy i sprowadzono nowe dzwony

8 września 1938 - bp Stanisław Sapieha poświęcił nowe dzwony przy kościele

19-24 stycznia 1945 - wojska I Frontu Ukraińskiego wyzwoliły okoliczne tereny

1945 - nauka w szkole w Płokach została rozszerzona o klasę V

11 / 12 maja 1946 - ksiądz Michał Rapacz został wyprowadzony z plebani przez kilkunastoosobową bojówkę PPR i zastrzelony w pobliskim lesie. Ciało znaleziono następnego dnia rano

1948 - miejscowa szkoła miała 6 klas, ale nadal uczyło w niej zaledwie dwóch nauczycieli

1949 - ks. prob. Dionizy Gąsiorek zlecił rozbiórkę zbyt małego kościoła w celu przygotowania miejsca pod większą okazałą budowlę

1949-54 - budowa współczesnej świątyni [wg wydawnictwa Compass zakończenie budowy miało miejsce w 1951 r. - przyp. autora]

1952 - szkoła została poszerzona o klasę siódmą, a stan ekipy wzrósł do trzech etatów nauczycielskich

1953 - nauka w szkole obejmowała już osiem klas

1954 - kadra nauczycielska w miejscowej szkole podstawowej wzrosła do 4 osób. Kierownikiem szkoły został Władysław Halbina

1971 - przy szkole podstawowej zorganizowano odział przedszkolny

1975-98 - wieś znajdowała się w woj. katowickim

1976 - kopalnia węgla kamiennego „Siersza” w Trzebini ufundowała dla szkoły podstawowej w Płokach sztandar

1980 - zwłoki ks. Rapacza przeniesiono z jego rodzinnej parafii do grobu przy sanktuarium w Płokach

1982 - obraz MB z Dzieciątkiem znajdujący się w sanktuarium został ukoronowany koronami papieskimi

1987- kradzież koron papieskich z sanktuarium

1988 - ponowna koronacja obrazu 

1990 - z inicjatywy Koła Gospodyń Wiejskich w Płokach powstał zespół ludowy "Płocanki"

2000 - odnowienie sanktuarium

2004 - Płoki zamieszkiwało 962 mieszkańców

2007 - Sanktuarium w Płokach zostało włączone do międzynarodowego szlaku pielgrzymkowego

Warto zobaczyć:

W panoramie wsi dominuje wzniosła wieża Sanktuarium Matki Boskiej Płockiej wybudowanego na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi.

Wapienne wzgórze Zagajnik, na którym stoi kościół, porastają stare drzewa, w tym trzy pomnikowe lipy: 

• lipa przy schodach wiodących do kościoła - 410 cm obwodu,
• lipa obok budynku plebani - 420 cm obwodu,
• lipa rosnąca przy górnej bramce kościoła - 350 cm obwodu pnia.

Na ul. Dworskiej w centrum Płok wznoszą się ruiny dworu. 

We wsi znajduje się również pozostałość d. zabudowy huty żelaza. 

W lesie na południe od wsi znajduje się kamienny pamiątkowy krzyż w miejscu tragicznej śmierci ks. Michała Rapacza. 

Między Płokami i Czyżówką przebiega urokliwa dolina Koziego Brodu, wzdłuż której biegnie m.in. zielona ścieżka dydaktyczna z Płok przez Czyżówkę do Myślachowic.

Rzeka Kozi Bród jest lewobrzeżnym dopływem Przemszy i posiada kilka źródeł w lasach myślachowickich. Największe z nich bije dopiero od kilku lat i jest położone w sporym kompleksie leśnym ok. 1 km na wschód od Myślachowic w dość głębokim jarze blisko drogi Trzebinia - Olkusz. Starsze źródła - obecnie mniej wydajne znajdują się w lesie na południe od Płok. Jedno niewielkie źródło znajduje się nieco na zachód od przecinającej kompleks leśny linii energetycznej, drugie (o wydajności ok. 5 m3 na minutę) jest położone w odległości 800 m. Od głównego nurtu oddziela je widoczna w terenie ostroga. Jeszcze dawniej bo nawet w XVI w. rzeka brała początki na wzgórzu Galman położonym kilka kilometrów na wschód od Płok. Niestety wobec intensywnego rozwoju górnictwa rud ołowiu a później żelaza zbudowano liczne sztolnie powodując tym samym obniżenie poziomu wód gruntowych i wyschnięcie pierwotnych źródeł. W terenie obecnie można obserwować na odcinku ok. km  na południe od Płok płytką dolinę osuszonej rzeki. Obok wspomnianych trzech źródeł rzekę Kozi Bród zasilają liczne źródła boczne i denne. Rzeka ta z uwagi na uregulowanie znacznego jej dolnego odcinka jest najbardziej interesująca w górnym jej biegu - od źródeł po Czyżówkę, gdzie pięknie meandruje w głębokich jarach, pomiędzy zespołami piaszczystych wydm śródlądowych. Wspomniany odcinek doliny rzeki to interesujące siedlisko i stanowisko przyrodnicze.  
W dolinie Koziego Brodu w Płokach rośnie interesująca  sosna o charakterze pomnikowym, kształtem przypominająca wierzbę płaczącą, a przy drodze z Sierszy do Czyżówki występuje sosna zwana "kroczącą" z uwagi na charakterystyczny układ korzeni. Wśród roślinności dominuje potocznik, mięta kłosowa, sadziec konopiasty oraz śmiałek darniowy. Niejednokrotnie na zalanym terenie można spotkać powalone drzewa i wystające z wody paprocie w gatunku wietlicy samiczej. Wśród fauny na uwagę z pewnością zasługują borsuki, które w szczytowych partiach wysokich wydm maja tu swoje nory.  

Zobacz także