IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Olkusz - rys miejscowości

OLKUSZ

Miasto powiatowe (40 tys. mieszk. w 1998) leżące na pograniczu Wyżyny Krakowskiej i Śląskiej, częściowo na kueście jurajskiej. Ważny węzeł drogowy oraz ważna baza wypadowa w jedne z najpiękniejszych partii Wyżyny Krakowskiej. Znajdujące się tu i eksploatowane od zamierzchłych czasów złoża rud cynku i ołowiu należą do najbogatszych w Polsce. Kopalnia rud cynku i ołowiu. Przemysł metalowy (naczynia emaliowane), odzieżowy, fabryka wentylatorów. Ważny węzeł PKP i PKS. Na Rynku olkuskim rozpoczynają się piesze szlaki turystyczne: żółty Pustynny do Przymiarek [odcinek południowy] i niebieski Powstańców z 1863 r.

Warto zobaczyć:

Resztki murów obronnych koło kościoła parafialnego i w niektórych domach przy ulicy Szpitalnej i Górniczej . Ostatnio odkryto dalszą część murów obronnych w rejonie kościoła Augustianów . Wzniesione z czerwonego piaskowca parczewskiego w XIV - XVI w. W pobliżu kościoła w 1968 r. odsłonięto z nasypu ziemnego fragment muru miejskiego . Dawniej miały one dwie bramy : Krakowską i Sławkowską i około 14 baszt.

Ul. Szpitalna, Kościuszki i Mickiewicza biegną wzdłuż dawnych fos miejskich

Od 2 połowy XIV w. stał w północno - wschodnim narożniku murów klasztor Augustianów (w latach 1970-75 pod ulicą odkryto jego fragmenty i częściowo przyziemia)

Bazylika św. Andrzeja Apostoła

W pobliżu kościoła św. Andrzeja odkryto niedawno ślady prawdopodobnie zamku

Rynek:

Północna pierzeja (najwięcej zabytków):

nr 29 - z XVI w., należała kiedyś do Myszkowskich (?Męcińskich?), ozdobiona renesansowym portalem , wewnątrz marmurowe schody . Pod kamienicą piwnice o 4 kondygnacjach , które łączą się podziemnymi korytarzami, dziś częściowo zasypanymi, z kościołem i budynkiem po przeciwnej stronie rynku (nr 4 klasycystyczny budynek dawnego starostwa)

nr 25 - piękny barokowy portal ozdobiony gmerkiem Macieja Słowaka

nr 24 - trzykondygnacyjne piwnice , na miejscu pałacu Tęczyńskich

pierzeja wschodnia (wszystkie budynki mają cechy gotyckie)

nr 20 - najstarsza zachowana w całości kamienica Olkusza, podparta skarpami , zwana Batorówką albo Królewską (podobno miała być własnością Stefana Batorego). Obecnie mieści się tu Muzeum Regionalne (założone w 1911 r. , min. zbiór monet olkuskich). Obecny wygląd z XVII w.

nr 16 - gotycki portal z czerwonego piaskowca z byłego kościoła Augustianów (w fasadzie budynku w 1968 r. odkryto cenne fragmenty gotyckie).

? nr 15 ? - w fasadzie budynku z 1968 r. odkryto cenne fragmenty gotyckie (z XV w.)

nr 11 - przebudowany dawny pałac Wielopolskich

Pierzeja zachodnia:

nr 4 ( 2 ) - klasycystyczny budynek dawnego starostwa z 1828 r. (do 1975 r. mieścił się tu urząd powiatowy) posiada kilkukondygnacyjne , sklepione piwnice połączone przejściami podziemnymi z kościołem i budynkiem nr 29 . Na tym miejscu w XVI / XVII w. była mennica państwowa króla Stefana Batorego

nr 2 - klasycystyczny budynek zarządu miejskiego

W Rynku stoi okazały pomnik ku czci wszystkich pomordowanych przez Niemców mieszkańców Olkusza.

W mieście ulokowało się 5 muzeów: regionalne PTTK (Rynek nr 20) założone w 1911 r., afrykanistyczne (ul. Szpitalna 34a, w zabytkowym dworku), pożarnicze (ul. Floriańska 5), prac z wikliny trzciny i sznura Władysława Wołkowskiego (ul. Szpitalna 34)

Przy ul. Sławkowskiej (Kraków - Dąbrowa Górnicza) usypano kopiec Kościuszki z 1861 r. W 1863 r. rosyjski naczelnik wojenny olkuski Aleksander Szachowski nakazał go zniszczyć, ale w 1917 r. został odbudowany.

Przy ul. Kazimierza Wielkiego  (d. 1 Maja) na starym cmentarzu znajduje się grób płk. Francesco Nullo. Oficer włoski F. Nullo poległ 5 maja 1863 r. pod Krzykawką. W 1909 r. (?1919?) patrioci z Olkusza potajemnie postawili na grobie pomnik w kształcie złamanego dębu, który zachował się do dzisiaj. Przed pomnikiem znajdują się herby Olkusza i Bergamo (miejsca urodzenia Nullo).

Przy ul. Sławkowskiej przy nowym cmentarzu mieści się cmentarz żołnierzy z I wojny światowej (bliżej miasta resztki cmentarza żydowskiego- tzw. kirkuta z 1648 r.)

Największa w Europie kopalnia rud cynku i ołowiu “Pomorzany” ma dwa szyby wydobywcze - “Mieszko” i “Dąbrówka” i jeden transportowy “Chrobry”. W Ujkowie znajduje się kopalnia galmanu.

W pobliżu Olkusza, w lasach koło Sieniczna biją malownicze źródła rzeki Baby. Źródła te biją okresowo. Rzeka ta stanowi tzw. ponik, czyli potok zanikający w piaskach i wypływający czasami dużo dalej od miejsca zaniku. Wody tej rzeki przez swój "kapryśny" charakter często zalewały olkuskie kopalnie ołowiu i srebra.

W Starym Olkuszu projektowany jest /2005 r./ użytek ekologiczny "Sasanka-Stary Olkusz" położony przy drodze Katowice-Olkusz. Celem powołania użytku jest ochrona populacji rzadkiej w Polsce sasanki otwartej (Pulsatila patens). 

Projektuje się również jeden zespół przyrodniczo - krajobrazowy - Dolina Sztoły - leżący w dwóch gminach - Olkusz i Bukowno (część projektowanego zespołu leży w granicach Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie). 

Herb Olkusza
Rys. Herb Olkusza

powiększ
Olkusz. Widok na południowo-zachodni narożnik Rynku z bazyliką, fot. D. Orman

powiększ
Zrekonstruowany fragment murów miejskich, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Zrekonstruowany fragment murów miejskich. W głębi – fara, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Olkusz. Mury miejskie - widok od strony miasta, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Wieża i drewniane ganki na murach miejskich, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Fosa miejska, fot. D. Orman

powiększ
Rynek w Olkuszu, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Renesansowy portal kamienicy w Rynku, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Kamienica Batorówka (Królewska), ob. siedziba Muzeum - widok z Rynku, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Kamienica Batorówka (Królewska) - widok od strony wschodniej, fot. D. Orman

powiększ
Rzeźba woja z herbem Olkusza, fot. D. Orman

powiększ
Tablica informująca o przebiegu średniowiecznych murów miejskich Olkusza, fot. D. Orman

powiększ
Rynek w Olkuszu - widok z południowo-wschodniego narożnika, fot. D. Orman

powiększ
Zachodnia pierzeja Rynku olkuskiego z budynkiem Urzędu Miejskiego, fot. D. Orman

powiększ
Portal d. kościoła Augustianów w fasadzie kamienicy we wschodniej pierzei Rynku w Olkuszu, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Budynek Starostwa w południowej pierzei Rynku, fot. D. Orman

powiększ
D. starostwo i fundamenty starych kamienic, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Galeria Olkusz, fot. D. Orman

powiększ
Olkusz. Stary cmentarz, fot. D. Orman

powiększ
Symboliczny grób płk Francesco Nullo na starym cmentarzu. Na pierwszym planie (po lewej) tablica z herbami miejskimi Olkusza i włoskiego Bergamo, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Panorama Olkusza od strony południowej, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Fragment panoramy Olkusza. Fara i zrekonstruowany fragment murów miejskich, fot. Z. Bereszyński

Zobacz także

rys historyczny miasta
dzieje górnictwa olkuskiego

bazylika św. Andrzeja
zamek (ob. nie istnieje)
grodzisko w Starym Olkuszu
Muzeum Regionalne PTTK
Muzeum Afrykanistyczne
Muzeum Pożarnicze
Muzeum Wikliniarstwa

szlak Pustynny
szlak Powstańców z 1863 r.
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony