LELÓW

Dawne znaczące miasto, obecnie wieś nad rzeką Białką. Znana w Polsce z corocznych pielgrzymek chasydów na miejscowy grób cadyka.

czasy wczesnopiastowskie (X w. ?) - istnieją przypuszczenia, że osada ta położona na terenie obecnego Staromieścia stanowić mogła opole skupiające sieć mniejszych skupisk ludzkich

XII w. - pierwsze wzmianki świadczące o potędze tej osady, która zaliczana była wraz z siecią słuebnych osad za jedną z najstarszych i najznaczniejszych w północno-zachodniej Małopolsce. 
Na terenie dzisiejszej wsi Staromieście wg J. Laberscheka istniała rezydencja książęca, być może o cechach grodu kasztelańskiego, który leżał na szlaku handlowym wiodącym z Krakowa do Kalisza i Wrocławia. 

1190 - papież Celestyn wymienia po raz pierwszy nazwę Lelów. 

XIII w. - W okresie rozbicia dzielnicowego Lelów nabrał strategicznego znaczenia jako przedpole obronne "osady wawelskiej"

1246 - wg Rocznika kapitulnego krakowskiego w Lelowie Konrad Mazowiecki wybudował silny gród, który miał służyć jako baza wypadowa do walki z księciem Bolesławem Wstydliwym. Wg J. Leberscheka książę Konrad podjął wówczas pierwszą próbę zorganizowania kasztelanii lelowskiej. Książę Bolesław docenił jednak zagrożenie jakie niósł ten punkt warowny, więc rychło najechał i zdobył Lelów, a gród nakazał zburzyć. 

1260 - w Lelowie ponownie powstaje warownia z polecenia księcia Kazimierza Konradowica. Ten widząc znaczenie miasteczka również, uczynił tu bazę wypadową na tereny księcia Bolesława, ale i tym razem Bolesław Wstydliwy zajął miasteczko i zniszczył gród. Istnieją przypuszczenia, że nie dokonał całkowitego zniszczenia, gdyż w 1275 prawdopodobnie przebywał na tym zamku.

przełom XIII i XIV w. - budowa kościoła św. Marcina.

1304 - podczas walk króla Wacława II z Władysławem Łokietkiem, książę po zajęciu Wiślicy opanował Lelów, jako przyczółek na ziemi krakowskiej

1307 - wzmianka o istnieniu kasztelanii lelowskiej, w której miały leżeć m.in. wsie: Chebdzie i Goleniowy. 

przed 1314 - Lelów (Staromieście - Stary Lelów) uzyskuje prawa miejskie

1341-43 - sługa królewski Wisław na polecenie króla Kazimierza Wielkiego przeprowadza akcję lokacyjną Lelowa w obecnym miejscu nieopodal grodu. Wówczas przeniesione zostało miasto, które wyposażone zostało w realizowane z dużym rozmachem urządzenia obronne. Dawny gród został przekształcony w murowany zamek a miasto opasano murami obwodowymi z bramami. Wtedy też król ufundował klasztor zakonu Franciszkanów (niektóre źródła mówią, że miało to miejsce w 1240, ale faktycznie Lelów nie leżał wtedy jeszcze na obecnym miejscu, zatem data ta staje się mało realna), który istniał do 1825 r. (wg niektórych wątpliwych źródeł miało to miejsce w 1354)

XVI w. - Lelów stanowi siedzibę jednego z siedmiu powiatów województwa krakowskiego. Starostwo niegrodowe

XVII w. przebudowa po pożarze kościoła św. Marcina.

XIX w. - mury miejskie i zamek zostały rozebrane.

1825 - klasztor Franciszkanów zostaje rozebrany.

1869 - utrata praw miejskich.

wrzesień 1939 - Lelów prawie doszczętnie spalony. Kościół św. Marcina podzielił losy miasta.

Warto zobaczyć:

Kościół św. Marcina

Relikt dawnego zamku

Wieś posiada zabytkowy układ urbanistyczny świadczący o posiadaniu niegdyś praw miejskich.

U wylotu drogi na Częstochowę na Białce stoją drewniane zabudowania starego młyna wodnego.

Pomniki przyrody: klon pospolity przy kościele (nr 32/162 - 1994), jesion wyniosły na cmentarzu (nr 32/163 - 1994), grupa 4 drzew na starym cmentarzu (nr 32/166 - 1994)

Zobacz także