IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Łazy - rys miejscowości

ŁAZY

Miasto w pow. zawierciańskim (7200 mieszk. w 1998) leżące na Wyżynie Częstochowskiej. Siedziba gminy typu miejsko-wiejskiej. Zakłady materiałów ogniotrwałych. Wielka kolejowa stacja rozrządowa. PKP, PKS

Ważna baza wypadowa na Wyżynę Krakowsko-Częstochowską. Przez miasto prowadzi szlak Tysiąclecia 

nazwa od "łaz" - wypalanie lasu. Dawna kolonia folwarczna Rokitna Szlacheckiego.

1440 - 60 - wymieniane w dokumentach

XV w. - kuźnica na Mitrędze. Łazy leżą na trakcie z Będzina  do Zawiercia

1848 - przystanek kolejowy na uruchomionym szlaku Warszawsko-Wiedeńskiej Drogi Żelaznej

od 2 połowy XIX w. - osada przemysłowa.

1887 - cegielnia Jungstera

22 III 1863 - potyczka oddziału Cieszkowskiego z oddziałem rosyjskim . Oddziały polskie zostały rozbite , Cieszkowski został ranny i uprowadzony do dworu Kozłowskich , tam odnaleziony przez Kozaków i dobity

1898 - powstała fabryka cementu TA Portland - Cement " Łazy ". W tym samym roku zbudowana została duża kolejowa stacja towarowa z dwukierunkową stacją rozrządową zasianą w wodę z wieży ciśnień. Była to jednocześnie pierwsza na świecie stacja z torami ułożonymi na równi pochyłej w dwóch kierunkach, czego dokonano dzięki wykorzystaniu dwóch stoków wododziału Czarnej i Białej Przemszy oraz Mitręgi. Stacja posiada dwa kierunki rozrządu w układzie podłużnym "do Warszawy" dla wagonów ładownych i "z Warszawy" dla wagonów pustych. Długość torów pozwalała na formowanie składów o 120 osiach. W końcu XIX w. stacja dysponowała 8 parowozami manewrowymi i 400 osobowym personelem na każdym kierunku rozrządu. Na stacji rozrządzano wówczas 1700 wagonów dziennie. W tym czasie powstały przy stacji lokomotywownia, budynek dworcowy i duży wodociąg kolejowy z wieżą wodną mieszczącą dwa zbiorniki po 250 m3

koniec XIX w. - kopalnia kamienia wapiennego

1910 - cegielnia Pozachowicza.

1918 - 1939 - strajki i manifestacje. Rozbudowa przemysłu

1934-46 - budowa kościoła św. Michała Archanioła przerwana wybuchem wojny i zakończona po 1945 r.

1956 - Łazy uzyskują status osiedla

1 I 1967 - prawa miejskie

połowa l. 80-tych XX w. - wycofanie kolejowej wieży ciśnień z eksploatacji i wykwaterowanie mieszkańców z pomieszczeń znajdujących się w jej trzonie

Warto zobaczyć:

Na górce rozrządowej przeładowni Łazy na wysokości Posterunku nr 2, obok torów d. kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przy drodze do Zawiercia stoi jeden z najciekawszych zabytków Łaz - wodociągowa kolejowa wieża ciśnień, zw. "Królewską" z 1898 r. Wieża powstała dla zasilania w wodę technologiczną parowozów oraz stacji rozrządowej w Łazach. Woda ujmowana była z rzeki Mitręgi i parowymi pompami tłokowymi podawana do dwóch zbiorników o pojemności 250 m3 znajdujących się w części szczytowej. 
Architektura wieży ciśnień reprezentuje Rundbogenstil [styl arkadowy - przyp. autora] i romanizm [neoromanizm - przyp. autora]. Wieża łazowska jest analogiczna do wież budowanych od l. 80-tych XIX w. na innych stacjach kolei warszawsko-wiedeńskiej mieszczących jeden (np. stacja Sosnowiec- Maczki) lub dwa zbiorniki (np. stacja Ząbkowice). Wieża ta stanowi model określony w typologii wodociągowych wież ciśnień jako "kolumny dwumodułowej", opartej na rzucie wydłużonego ośmiokąta (prostokąt o wymiarach 15,32 m x 7,7 m ze ściętymi narożnikami). Całkowita wysokość wieży 24,2 m, kubatura ok. 19 tys. m3, powierzchnia zabudowy 111,7 m2, powierzchnia użytkowa 446,2 m2, grubość ścian u podstawy 1,25 m, wyżej 0,94 m. 
Na zewnątrz uwidacznia się wyraźny podział gzymsami na podstawę, trzon i głowicę wysuniętą poza lico trzonu. Fundament i trzon budowli murowany z cegły. Elewacje trzonu symetryczne trójosiowe podkreślone lizenami poprowadzonymi przez całą jego wysokość. W trzonie okna łukowe, a pod głowicą małe, okrągłe. Część otworów okiennych w elewacji wschodniej zamurowane. W przyziemiu i na pierwszej kondygnacji w ściętych narożach  występują również podwójne, prostokątne otwory w formie strzelnic. 
Interesujący jest gzyms oddzielający głowicę od trzonu wieży imitujący średniowieczne machikuły. Głowicę osłaniającą zbiorniki z wodą wykonano w konstrukcji szkieletowej, stalowej z kątowników i teowników z wypełnieniem ceglanym spoinowanym od zewnątrz i wewnątrz z dużymi, prostokątnymi oknami. 
Więźbę dachową wykonano ze stalowych dźwigarów, kratownicowych, odeskowanych i pokrytych papą. 
Do wieży prowadzą schody z obustronną murowaną balustradą. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe, płycinowe drewniane z naświetlem. Stropy wykonano systemem Kleina (ceramiczne na dźwigarach stalowych). Komunikacja pionowa została rozwiązana poprzez wykonanie betonowych schodów poprowadzonych wzdłuż ścian wewnętrznych klatki schodowej (trójbiegowe). Poręcze schodów ze stali z podchwytem drewnianym. 
W przyziemiu wieży usytuowano rurociągi i zawory przewodów doprowadzających i odprowadzających wodę. W trzonie umiejscowiono: klatkę schodową, pion z instalacjami rurociągów i dwa pomieszczenia na skrzydłach. Kondygnacja podzbiornikowa (z okrągłymi oknami) jest jednoprzestrzenna i była wykorzystywana w trakcie konserwacji zbiornika jako pomost roboczy. Tu również jest umiejscowiona Dojście stalowa drabina prowadząca do głowicy.
Głowica mieści zbiorniki na wodę. W tym miejscu na koronie trzonu zamontowano granitowy pierścień na którym ułożone zostały koleiny z dwuteownika stalowego stanowiącego podparcie krawędzi dwóch nitowanych, stalowych zbiorników. Dodatkową podporę stanowią dwie belki blachownicowe (nitowane) o wysokości 0,8 m. Belki zwarte są na koronie trzonu. Zbiorniki posiadają średnicę 6,3 m, wysokość 4,1 m i pojemność 250 m3.
W okresie eksploatacji prowadzono wyłącznie prace konserwacyjne pozwalające zachować funkcjonalność wieży. Pomieszczenia w trzonie wieży adoptowano na pomieszczenia mieszkalne opuszczone w połowie l. 80 tych XX w. Wpis na mapach wojskowych kilkakrotnie uchronił wieżę przed wyburzeniem. Fundamenty, mury nośne trzonu, strop międzykondygnacyjny, pomosty robocze, zbiorniki i głowica zachowały się do dziś w dobrym stanie technicznym. Niestety obecnie niszczeje na naszych oczach. Ma wybite okna, niszczejące mury [widoczne stopniowe odrywanie się stalowych elementów okucia głowicy - przyp. autora] i zły stan dachu. Obecnie nie jest udostępniona do zwiedzania. Na jakiekolwiek zainteresowanie się nią wskazuje jedynie  ustawiona obok zabytku tablica informacyjna.
Właścicielem budowli jest PKP Zakład Nieruchomości z Częstochowy. Patronat nad zabytkiem objęła młodzież z Zespołu Szkół im. prof. Gostkowskiego. 

Na rozwidleniu dróg w kierunku Ciągowic i Wysokiej znajduje się cmentarz wojskowy z I wojny światowej żołnierzy niemieckich i austriackich w formie kopca z pomnikiem. 

Kościół św. Michała Archanioła zbudowany w latach 1934-1946, z przerwą na okres wojny

Herb Łaz
Rys. Herb Łaz

powiększ
Łazy. Wieża ciśnień - widok ogólny, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Trzon i głowica wieży, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Wieża ciśnień - "machikułowy" gzyms, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Okno w głowicy wieży ciśnień, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Wieża ciśnień - wejście, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Okno -  "strzelnica" w dolnej części wieży ciśnień, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Otwór okienny w trzonie wieży ciśnień, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Cmentarz żołnierzy I wojny światowej. Tablica informacyjna, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Cmentarz żołnierzy I wojny światowej - widok od Wysokiej, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Fragment obelisku na cmentarzu wojskowym, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Cmentarz żołnierzy I wojny światowej, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Obelisk na cmentarzu wojskowym, fot. D. Orman

powiększ
Łazy. Cmentarz żołnierzy I wojny światowej - widok od Łaz, fot. D. Orman

powiększ
Kościół św. Michała Archanioła w Łazach, fot. T. Kluk

Zobacz także

Rokitno Szlacheckie

szlak Tysiąclecia

Będzin
Zawiercie
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony