IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Krzeszowice - rys miejscowości

KRZESZOWICE

Miasto w pow. krakowskim (8,8 tys. mieszk. w 1998) nad Rudawą i jedyne na Jurze uzdrowisko wykorzystujące miejscowe źródła wód -siarczkowo, -wapniowo -magnezowych. Zajmuje całą szerokość Rowu Krzeszowickiego w jego środkowym odcinku. 
W Krzeszowicach rozwinięty jest przemysł budowlany i wydobywczy: trzy zakłady wyrobów cementowych i betonowych, fabryka płytek ksylolitowych, drzewny (duży tartak), zakład hodowli roślin ogrodniczych. Dzięki korzystnemu położeniu oraz dogodnej komunikacji PKP i PKS uzupełnionej komunikacja prywatnymi busami stanowi doskonałą bazę wypadową do miejsc o dużych walorach krajoznawczych i turystycznych.

Przez miasto biegnie jeden z najważniejszych pieszych szlaków turystycznych - żółty szlak, który właśnie w Krzeszowicach zmienia swą nazwę ze szlaku Ziemi Chrzanowskiej na szlak Dolinek Jurajskich. Rozpoczyna się tu również czerwony pieszy szlak Tenczyński. Dawniej zaczynał się tu również pieszy zielony szlak do Czernej i również zielony szlak Mnikowski. Obok szlaków pieszych Krzeszowice stały się ważnym węzłem szlaków rowerowych. Biegną tędy m.in.: czerwony rowerowy szlak "Orlich Gniazd", niebieski Wokół Krzeszowic (Pętla Krzeszowicka Północna), czarny Wola Filipowska - Krzeszowice i zielony Wokół Krzeszowic (Pętla Krzeszowicka Południowa). Dodatkowo w okolicy dworca PKP/PKS rozpoczynają swój bieg czarna ścieżka dydaktyczna "Dawnego Górnictwa" wokół Tenczynka i niebieska ścieżka dydaktyczna do Dębnika. Po najciekawszych zabytkach miasta prowadzi również czerwona Miejska Trasa Turystyczna. Krzeszowice leżą również na trasie samochodowego szlaku "Pierścień Jurajski"

W czerwcu odbywają się cykliczne imprezy z okazji Dni Krzeszowic zaś w maju 2007 r. [3 maja - przyp. autora] odbył się po raz pierwszy Bieg Uliczny o Puchar Burmistrza Gminy Krzeszowice.

ok. 300-400 r. n.e. - w rejonie obecnych Krzeszowic znajdowało się kilka osad datowanych na okres późnorzymski

1286 - pierwsza wzmianka o wsi, kiedy to biskup krakowski Paweł z Przemiankowa nadał Fryczkowi Fretonowi z Bytomia przywilej lokowania sołectwa na prawie niemieckim [magdeburskim - przyp. autora] na terenie istniejącej wsi "Cressouicy". Do dziś zachował się kontrakt lokacyjny tej wsi

pocz. XIV w. - już wówczas istniała parafia krzeszowicka utworzona przy drewnianej świątyni

2 poł. XV w.- wg Długosza we wsi obok kościoła znajdowały się również szkoła, karczma i folwark plebański

1555 - Krzeszowice stały się własnością Stanisława Tęczyńskiego i weszły w skład "hrabstwa tęczyńskiego"

do 1620 r. miejscowość należała do biskupów krakowskich [wg L. Marzec, K. Mazurek i T. Suchecki - najprawdopodobniej błędnie - przyp. autora]

od przeł. XVI i XVII w. - miejscowość należy do Tęczyńskich, następnie kolejno do: Opalińskich, Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich 

1625 - miejscowe wody siarczane po raz pierwszy opisał proboszcz ks. Bernard Bocheński jednak wówczas nikt nie wykazał nimi większego zainteresowania. Znane były jej lecznicze właściwości służące do leczenia chorób skórnych u bydła. Dopiero później zaczęto je wykorzystywać również do leczenia ludzi. 

1655-57 - w czasie "potopu" król szwedzki Karol Gustaw na pobliskiej Bartlowej Górze nakazał założyć obszerny ufortyfikowany obóz a u jego podnóża wybudował gościniec z Krzeszowic do Nowej Góry

1772 - ówczesny właściciel Krzeszowic - wojewoda ruski, książę August Czartoryski - wycofał się z życia publicznego i osiadł na prowincji. Do Krzeszowic sprowadził lekarza zdrojowego Jana Gotftyda Leonhardiego, który rozpoczął naukowe badania wód krzeszowickich. W wyniku tych badań jako pierwszy podał sposoby stosowania wód siarczanych w praktyce lekarskiej.  

1778 - ks. August Czartoryski zbudował pierwsze łazienki, a jego córka Izabela Lubomirska wzniosła w pobliżu dzisiejszego kościoła pięć niewielkich domków kąpielowych dla bogatych kuracjuszy, budynki mieszkalne dla niezamożnych kuracjuszy, szpital dla 30 ubogich chorych, jadłodajnię i kilka innych obiektów o charakterze usługowym oraz założyła park uzdrowiskowy. Po Janie Gotfrydzie Leonhardim prace w Krzeszowicach kontynuował lekarz Karol Khittel a później lekarzem zdrojowym został Leopold de Lafontaine

ok. 1779 - na polecenie Jana Gotfryda Leonhardiego ocembrowane zostało po raz pierwszy źródło siarczane (ob. "Zdrój Główny")

1783-89 - Izabela Lubomirska założyła pałacyk rozrywkowy tzw. Vauxhall [czasami spotykana data 1783-86 - przyp. autora] 

1785 - Leopold de Lafontaine przestaje być lekarzem zdrojowym w Krzeszowicach, aby nieco później zostać naczelnym lekarzem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego

1789 - Leopold de Lafontaine - były lekarz zdrojowy - wydał książkę pt. "Opisanie skutków i używanie ciepłych siarczystych i zimnych żelaznych kąpieli w Krzeszowicach", która stała się kopalnią wiedzy o kuracjuszach przybywających do miejscowego zdroju oraz opisu ich rozrywek a także samego wyglądu Krzeszowic. Odtąd Krzeszowice stawały się bardzo modnym uzdrowiskiem i opisywanym przez wielu znanych ówczesnych postaci - np. Ambrożego Grabowskiego - wydawcę, księgarza i autora przewodnika po okolicach Krakowa, Konstantego Majeranowskiego - dziennikarza i wydawcę licznych czasopism w Krakowie, Franciszka Wężyka - twórcę wierszowanego przewodnika pt. "Okolice Krakowa" czy tez Brunona Kicińskiego - poety i redaktora warszawskich pism. 

1 poł. XIX w. - w okolicy obecnego rynku powstała oberża, apteka, sklep oraz park koło łazienek i plantacje w centrum uzdrowiska 

1809 - w miejscowym uzdrowisku leczył się gen. Jan Henryk Dąbrowski

1809-15 - Krzeszowice stanowiły siedzibę powiatu

3 marca 1815 - w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego ustanowiono Rzeczpospolitą Krakowską w skład której weszły m.in. Krzeszowice

po 1815 - w okolicy Krzeszowic natrafiono na złoża węgla kamiennego, którego rozpoczęto eksploatację. W okolicy tego miasta powstały również huty cynku, których rudę eksploatowano na Garbie Tęczyńskim [obecnie całkowicie wyeksploatowane - przyp. autora]

1816 - Krzeszowice, wchodzące w skład hrabstwa tenczyńskiego, wraz z wielkim majątkiem ziemskim w drodze spadku przeszły z rąk księżnej Izabeli Lubomirskiej w ręce jej wnuków: Artura i Alfreda Potockich. Później bracia podzielili się otrzymanym majątkiem i tak pierwszy stał się właścicielem Krzeszowic i hrabstwa tenczyńskiego, a drugi Łańcuta. Odtąd, aż do 1939 miasto stało się własnością Potockich. 
Artur Potocki, gdy odziedziczył Krzeszowice, stanął przed koniecznością wybudowania rodowej siedziby. Zamieszkując początkowo w Krakowie, w pałacu Pod Baranami, dokonał adaptacji dawnego lamusa na pałac zwany obecnie "starym".

1819 - żona Artura Potockiego Zofia, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszych łaźni wybudowała "Łazienki Zielone" [później zwane "Zofia" - przyp. autora]

1822 - na zachodnim skraju Krzeszowic odkryto nowe źródło siarczane

1829 - przy nowy źródle (później nazwanym "Źródłem Zofijnym") z fundacji Zofii Potockiej wzniesiono szpital (dziś "stary szpital") dla mieszkańców dóbr krzeszowickich, a w pobliżu dom schronienia dla starców i kalek.

1830-31 - z polecenia Artura Potockiego obecny "stary" szpital został udostępniony powstańcom listopadowym, którzy szukali schronienia w Rzeczpospolitej Krakowskiej 

1832-44 - budowa kościoła św. Marcina wg proj. Karola Fryderyka Schinkla

1835 - notowany jest szczyt popularności uzdrowiska. Po tym roku stopniowo spada popularność uzdrowiska w wyniku odkrycia wydajniejszych i silniejszych źródeł wody siarczanej w Swoszowicach koło Krakowa. Upadku znaczenia uzdrowiska krzeszowickiego należy również upatrywać w rozwoju kolei żelaznej, w wyniku czego wzrosło zainteresowanie chorych leczniczymi ośrodkami zagranicznymi. Ponadto odkrycie złóż węgla spowodowało wzrost zainteresowania właścicieli Krzeszowic w inwestowanie w przemysł i górnictwo pobliskiego Zagłębia Krakowskiego 

ok. 1840 - budowa folwarku

1844 - kościół św. Marcina został poświęcony przez ówczesnego proboszcza ks. Trawińskiego

1842-43 [lub 1845 - przyp. autora] - budowa dla najuboższych "Domu Schronienia im. Artura"

1847 - budowa linii kolejowej z Krakowa do Mysłowic przez Krzeszowice zwiększyła zainteresowanie miasteczkiem również krótkotrwale jako uzdrowiskiem. W tym samym roku w miejscowym kościele parafialnym wykonano posadzki z dębnickiego czarnego marmuru oraz zamontowano kute kraty do kaplic

1849 - Adam i Katarzyna Potoccy założyli na jednym ze wzgórz w mieście okazały park w stylu angielskim

1850 - Krzeszowice uzyskały przywilej na jarmarki

1850-57 - budowa okazałego pałacu "nowego" wg projektu Franciszka Marii Lanciego pod kierownictwem Adama Baumana, z polecenia Artura Potockiego. Prawdopodobnie pierwotnie rozważana była przez Potockich odbudowa pobliskiego zamku "Tęczyn" w Rudnie, który pozostawał wówczas w ich rękach zapewne jednak budowa pałacu w Krzeszowicach ostatecznie przekreśliła ostatnie do dziś dnia poważne plany podniesienie do świetności tego zamku

1855-67 - Krzeszowice stanowiły siedzibę powiatu

1858 - budowa tzw. "Kapliczki" w parku zdrojowym. Znany lekarz i pionier polskiej balneologii Józef Dietl nadał nazwę nowemu źródłu odkrytemu w 1822 r. "Źródło Zofijne" (źródło "Zofia"). Dietl dokonał też szczegółowej analizy miejscowego uzdrowiska i przedstawił projekt ożywienia jego funkcjonowania. W tym roku nastąpiła zmiana nazwy miejscowych łazienek z "Łazienki Zielone" na łazienki "Zofia". 

1869 - Adolf Aleksandrowicz dokonał nowej analizy chemicznej wód siarczanych miejscowych źródeł leczniczych

l. 70. XIX w. - obserwowane było pewne ożywienie krzeszowickiego uzdrowiska

1874 - konsekracja kościoła św. Marcina przez bpa Antoniego Gałeckiego

1875 - budowa kaplicy św. Stanisława przez Tomasza Dudkowskiego - pokojowego rodu Potockich

1875-76 - przebudowa i unowocześnienie budynku łazienek "Zofia"

1877 - budowa obszernego domu mieszkalnego dla kuracjuszy w pobliżu łazienek "Zofia"

ok. 1880 - powstają zakłady stycharskie i garncarskie

1886 - miejscowy sąd objął swym zasięgiem 29 okolicznych wsi

1890 - przebudowa pałacu "nowego" w kierunku wschodnim

ok. 1894 - uruchomienie tartaku i fabryki beczek

1900 - otwarto fabrykę zaprawy fasadowej 

29 marca 1901 - papież Leon XIII wydał dekret nadający odpust zupełny dla mszy odprawianych w kaplicy św. Stanisława w Krzeszowicach

1906 - powstaje fabryka dachówek i drenów a także fabryka farb ziemnych

1907 - uruchomiona została fabryka wyrobów cementowych i betonowych

8 sierpnia 1908 - Tomasz Dudkowski przekazał swoją posiadłość wraz z kaplicą św. Stanisława Zgromadzeniu Księży Misjonarzy

sierpień 1914 - w dniu 6 sierpnia z Krakowa przez Krzeszowice, Pieskową Skałę w kierunku Miechowa wyruszył drugi oddział Legionów na czele z Komendantem Józefem Piłsudskim [niestety nie znalazłem szerszych informacji na ten temat a przebieg trasy poddaje w wątpliwość to zdarzenie - przyp. autora]

1918-39 - w okresie międzywojennym Zgromadzenie Księży Misjonarzy rozbudowało kaplicę św. Stanisława o tzw. "babiniec"

1919 - w dniu 15 lutego tego roku radni: Stanisław Krókowski, Gabriel Habliński, dr Stanisław Makowski, Marian Kopff, Wawrzyniec Molik, Adam Bogacki weszli w skład komisji, której zadaniem było uzyskanie praw miejskich przez Krzeszowice. Już kilkanaście dni później (22 marca) Rada podjęła uchwałę w sprawie umiastowienia nakazując Zwierzchności Gminnej rozpoczęcie procesu uzyskania zgody władz wyższych instancji na podniesienie rangi Krzeszowic do godności miasta jak również przyznania własności Rynku i targowicy razem z placem dla postoju fur. Niestety w lipcu władze państwowe kazały wstrzymać proces umiastowienia z do chwili dokonywania nowego podziału administracyjnego Polski. Mimo tego do stolicy wybrała się delegacja w składzie: Franciszek Kulczycki, Wojciech Wyka i Marian Kopff w celu poparcia projektu.  

1923 - rozbudowa budynku kąpielowego i wyposażenie w nowe urządzenia

1921 - Krzeszowice zamieszkiwało ok. 20% ludności żydowskiej (2409 katolików, 12 ewangelików, jeden greko-katolik i 506 wyznawców religii mojżeszowej), którzy trudnili się handlem i rzemiosłem

1 stycznia 1925 - mocą uchwały z 3 grudnia 1924 r. o zaliczeniu gminy Krzeszowice do miejscowości, podlegających galicyjskiej ustawie gminnej z dnia 3 lipca 1896 r. (Dz. U. Kraj. Nr 51) Krzeszowice zostały gminą miejską. Pierwszym burmistrzem został Franciszek Kulczycki. 

22 lutego 1925 - trwały uroczyste obchody związane z uznaniem Krzeszowic jako miasta przy udziale zaproszonych gości w tym również posłów na Sejm. Po uroczystym nabożeństwie i przejściu pochodu na rynek wygłoszone zostało tam odświętne przemówienie

1926 - w mieście wybuchł konflikt pomiędzy ortodoksyjnymi Żydami a syjonistami o nauczanie języka hebrajskiego

maj 1926 - odbyło się pierwsze walne zgromadzenie żydowskiego Stowarzyszenia „Judea” zajmującego się promowaniem kultury żydowskiej

1927 - powstanie żydowskiego związku młodzieży "Akiba"

1928 - krzeszowicki ośrodek leczniczy uzyskał status uzdrowiska

przełom 1928 i 1929 - w Krzeszowicach utworzony został tymczasowy komitet Zrzeszenia Kobiet Żydowskich WIZO

4 września 1929 - w bóżnicy "Bikur Cholim" miało miejsce wielkie zgromadzenie protestacyjne Żydów przeciwko starciom w Palestynie, które zjednoczyły niemal całą ludność żydowską w mieście

9 grudnia 1931 - spis powszechny stwierdził w Krzeszowicach 3366 mieszkańców 

23 marca 1933 - w świetle wydanej w tym dniu ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządowego utraciła swą moc część ustawy, na podstawie której Krzeszowice uzyskały prawa miejskie

31 sierpnia 1933 - odbyła się Rada miasta przy uczestnictwie burmistrza dr Jana Walkowskiego w celu przywrócenia rangi Krzeszowic jako miasta, w wyniku czego skierowany został wniosek do ministra spraw wewnętrznych

18 października 1933 - minister spraw wewnętrznych Bronisław Pieracki w wyniku wniosku Rady miasta wydał rozporządzenie przywracające prawa miejskie Krzeszowicom [w literaturze najczęściej spotykana jest informacja o nadaniu praw miejskich w 1933 r., co jak widać nie do końca jest prawdą - przyp. autora]

grudzień 1933 - w tutejszej bóżnicy "Bikur Cholim" doszło do kolejnego wielkiego zgromadzenia protestacyjnego Żydów krzeszowickich, tym razem z powodu ograniczenia imigracji żydowskiej do Palestyny

1936-43 - prof. Julian Krupski zaprojektował cykl witraży do kościoła w Krzeszowicach które w ciągu 7 lat zastąpiły dotychczasowe okna

1937 - pod nadzorem prof. J. Krupskiego przemalowano wnętrze kościoła parafialnego

1938 - w Zakładach "Terrabona i Terazzo" założonych przez Żyda Dawida Schmaidlera pracowało 80 osób, co stawiało ten zakład w grupie największych w Krzeszowicach przedsiębiorstw

1939 - wojska niemieckie spaliły w Krzeszowicach 67 domów, 42 stodoły, 9 stajni i 1 szkołę

1939-45 - w okresie okupacji hitlerowskiej wskutek terroru okupanta ludność Krzeszowic zmniejszyła się z ok. 3,5 tys. mieszkańców do poniżej 2 tys.,  miejscowe łazienki zostały zdewastowane zaś pałac ["nowy" pałac - przyp. autora] został przebudowany i urządzony na letnią rezydencję generalnego gubernatora Hansa Franka. Nas południe od Krzeszowic działał oddział partyzancki AL im. L. Waryńskiego. Budynki łazienek w wyniku wykorzystania przez okupanta dla potrzeb wojennych uległy znacznej dewastacji.

23 sierpnia 1940 - hitlerowcy wywieźli z krakowskiego Ogrodu Botanicznego kilkaset okazów roślin do willi Hansa Franka w Krzeszowicach i do willi Otto Wächtera w Zakopanem

przełom 1944 i 1945 - w okolicy na wschód od Krzeszowic na linii Rudawa-Brzezinka aż po peryferia miasta niemiecki okupant przy pomocy jeńców i mieszkańców okolicznych wsi i samych Krzeszowic rozpoczął budowę umocnień mających za zadanie powstrzymać zbliżający się front wojenny. 

styczeń 1945 - z powodu kierunku natarcia wojsk Armii Czerwonej innego niż oczekiwania Niemców linia umocnień na wschód od miasta nie została obsadzona a zaskoczone wojska okupanta ratowały się ucieczką. Przez Krzeszowice ulicami Grunwaldzka i Czatkowicką [ob. Legionów Polskich - przyp. autora] trwał odwrót wozów pancernych i czołgów będących odznaka zbliżającego się wyzwolenia

17 i 18 stycznia 1945 - rosyjskie samoloty dokonały dwukrotnego nalotu na miasto. W wyniku wybuchów bomb zginęło kilku mieszkańców, jeden dom spłonął a kilka zostało uszkodzonych

18 stycznia 1945 - mieszkańcy miasta ucierpieli z powodu uszkodzenia wodociągu spowodowanego wysadzeniem mostów na Miękince i Filipówce. Brak wody z tego tytułu doskwierał jeszcze przez kilka najbliższych dni. Po południu Niemcy podpalili miejscowy tartak i browar a wieczorem powietrze wstrząsnęły dwa potężne wybuchy spowodowane wysadzeniem bomb i amunicji w lesie tenczyńskim. Eksplozja była ta tyle silna, że w jej efekcie w krzeszowickim kościele wypadł szyby

noc z 18 na 19 stycznia 1945 - od ok. 24 do ok. 5 rano trwała zacięta wymiana ognia artyleryjskiego. Pozycje dział niemieckich na końcu ul. Grunwaldzkiej ostrzeliwali Rosjanie z okolic miejscowości Dubie. Rano już bez walki do miasta wkroczyły pierwsze oddziały Armii Czerwonej, która przez najbliższe dni przechodziła przez Krzeszowice w kierunku Trzebini

26 stycznia 1945 - nowy burmistrz Krzeszowic - Józef Ropka z Czatkowic wydał odezwę do mieszkańców miasta 

po 1945 - prof. Estreicher przeniósł renesansowe drewniane schody gdańskie z pałacu Potockich do Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

1947 - powstanie nowego tartaku

kwiecień 1947 - w dawnej stajni Potockich z inicjatywy Stanisława Góreckiego powstało Państwowe Gimnazjum Przemysłu Drzewnego, które pierwszych uczniów przyjęło już 1 września tego roku

1949-54 - budowa drugiego budynku Państwowego Liceum Przemysłu Drzewnego (przemianowanego w 1949 r. z Państwowego Gimnazjum Przemysłu Drzewnego)

wrzesień 1951 - w miejsce zlikwidowanego Państwowego Liceum Przemysłu Drzewnego, powstało Technikum Przemysłu Drzewnego, jedno z trzech tego typu w kraju obok Łomży i Bydgoszczy

1957 - uruchomienie fabryki płytek ksylolitowych. W tym czasie (co najmniej w latach 1954-57) Krzeszowice wchodziły w skład powiatu chrzanowskiego

1961/62 - wykonanie polichromii w kościele św. Marcina

1964 - Zarząd Okręgowy Związków Zawodowych Górników w Chrzanowie i Jaworznicko-Mikołowskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego w Jaworznie, podjęły uchwałę o odbudowie uzdrowiska. W tym samym roku powstał internat przy Technikum Przemysłu Drzewnego

1966-69 - kopalnia węgla kamiennego "Siersza" w Trzebini wybudowała dla swych pracowników ośrodek rehabilitacyjny, wykorzystując również stary budynek łazienek "Zofia". Wkrótce w pobliżu łazienek odkryto nowe, bardziej wydajne źródło wody siarczanej i drugie źródło wody solankowej. 

1967 - miasto liczy 5,6 tys. mieszkańców. Powstało Technikum Budowlane

26 kwietnia 1969 - otwarcie Górniczego Oddziału Rehabilitacji Narządu Ruchu w Krzeszowicach, z siedzibą w zabytkowym budynku łazienek „Zofia” i dobudowanym pawilonie zabiegowym 

1970 - do tego roku w Krzeszowicach funkcjonowało Liceum Pedagogiczne. W 1970 r. Ośrodek Rehabilitacyjny przyjął pierwszych pacjentów

l. 70. XX w. - kontynuacja prac nad witrażami do krzeszowickiej świątyni wg projektu Bolesława Szpechta

1971 - wykonano nowy wystrój kaplicy św. Stanisława według projektu J. Zgrzebnickiej

1974 - w wyniku połączenia Technikum Przemysłu Drzewnego i Technikum Budowlanego powstał Zespół Szkół Budowlanych

1975 - otwarcie zakładu hodowli roślin ogrodniczych. Przy Urzędzie Miasta i Gminy Krzeszowice powstało Towarzystwo Regionalno-Kulturalne im. Kazimierza Wyki

5 marca 1978 - powstało (SMZK)

1979-87 - rozbudowa Oddziału Rehabilitacyjnego o nowe pawilony zwiększające ilość miejsc do 100. Odnowione zostały również łazienki „Zofia”.

ok. 1980 r. - proboszcz ks. Władysław Orzechowski wymienił w kościele parafialnym pierwotną marmurową posadzkę na podłogę z płytek

1982 - staraniem SMZK w dwóch pomieszczeniach "starego" pałacu otwarto Izbę Regionalną

13 grudnia 1987 - przy ul. Krakowskiej Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej otworzyło Muzeum Ziemi Krzeszowickiej

1990 - miasto liczy 8,5 tys. mieszkańców

1993 - zmiana nazwy Zespół Szkół Budowlanych na Zespół Szkół Zawodowych

1 grudnia 1993 - kaplica św. Stanisława została wpisana do rejestru zabytków

1 stycznia 1999 - na bazie Górniczego Oddziału Rehabilitacji Narządu Ruchu utworzono Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice”

1999-2003 - w tych latach trwały prace remontowe budynku muzeum i otoczenia wokół niego. Wymieniona została m.in. elewacja i poszycie dachu z więźbą

grudzień 2003 - powstał projekt Miejskiej Trasy Turystycznej

wrzesień 2004 - oznakowanie w terenie Miejskiej Trasy Turystycznej

24 listopada 2007 - po czternastu miesiącach budowy w Krzeszowicach otwarto nowy 3-piętrowy budynek ośrodka rehabilitacyjnego przyjmującego między innymi osoby po wypadkach i po wylewach. Dzięki rozbudowie ilość miejsc dla pacjentów zwiększyła się z dotychczasowych 170 do 240, udostępnione zostały tez nowoczesne sale gimnastyczne oraz gabinety fizyko- i hydroterapii. Ośrodek w Krzeszowicach jest największym centrum rehabilitacji narządów ruchu w Małopolsce.

6 września 2010 - w Pałacu Vauxhall odbyło się pierwsze spotkanie organizacyjne grupy teatralnej prowadzonej przez aktorkę Elżbietę Bielską i aktorów Narodowego Teatru Starego przy Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach

10 grudnia 2010 - w Krzeszowicach odbył się I Gminny Przegląd Pastorałek i Kolęd Ludowych. Inicjatorem i organizatorem Przeglądu było Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach, a patronat nad wydarzeniem objął Starosta Powiatu Krakowskiego
Józef Krzyworzeka.

styczeń 2011 - inauguracja pierwszego semestru akademickiego na nowo powstałym Dziecięcym Uniwersytecie w Krzeszowicach

Warto zobaczyć:

Krzeszowice zachowały do dziś ogólny architektoniczny kształt uzdrowiska z XIX w. oraz kilka obiektów związanych z tą funkcją miasta. Centrum miasta stanowi rynek o małomiasteczkowej zabudowie, z czego na uwagę zasługują domy nr: 5, 6, 10, 14, 17/18, 25, 27/28 i 31.

Klasycystyczny pałacyk Vauxhall w Rynku z l. 1783-89 (d. dom zdrojowy)

Obok pałacyku Vauxhall stoi klasycystyczny budynek łazienek "Zofia" zbudowany został przez Zofię Potocką w 1819 (jako "Łazienki Zielone" a w 1858 przemianowane na łazienki "Zofia") przekształcono go w 1876, przebudowano w 1969 r. i odnowiono w l. 1979-87. Obecnie ośrodek balneoterapii wykorzystujący miejscowe źródła siarczkowo-solankowe.

W pobliżu wznosi się dom mieszkalny dla kuracjuszy z 1877 [lub 1875 r. - przyp. autora].

W dawnym parku zdrojowym założonym nad Krzeszówką stoi tzw. "Kapliczka" z 1858 r. - d. zbiornik wody siarczanej płynącej z usytuowanego koło kościoła parafialnego Zdroju Głównego. Po raz pierwszy został on obudowany ok. 1779. Na plantach  ustawiono marmurową płytę na Grobie Nieznanego Żołnierza

Na zachodnim skraju miasta u zbiegu ul. Bandurskiego i Nowa wieś stoi klasycystyczny tzw. "Dom schronienia im. Artura" z l. 1842-43

Stary szpital z 1829 stoi na zach. skraju miasta. W l. 1930-31 służył on za schronienie dla powstańców listopadowych

Dużą wartość architektoniczną posiada neogotycki kościół św. Marcina z l. 1832-44

Okazały zespół pałacowo- parkowy z pałacem Potockich zw. "nowym" pałacem, pałacem "starym" i cennym parkiem będącym pomnikiem przyrody.

W zachodniej części parku pałacowego stoi murowana zabytkowa kaplica p.w. św. Stanisława, biskupa i męczennika wybudowana w stylu romantycznym w 1875 r. z inicjatywy Tomasza Dudkowskiego. W 1901 r. papież Leon XIII dekretem z dnia 29 marca nadał dla mszy odprawianych w kaplicy odpust zupełny. W dniu 8 sierpnia 1908 r. Dudkowski przekazał ziemię z kaplicą św. Stanisława Zgromadzeniu Księży Misjonarzy. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Zgromadzenie dobudowało do kaplicy boczna nawę od wschodu - tzw. "babiniec". W 1971 r. kaplica uzyskała nowy wystrój wnętrza wg proj. J. Zgrzebnickiej. Od 1 grudnia 1993 r. wpisana do rejestru zabytków pod nr A-667. 
Ciekawostka kaplicy jest fakt wbudowania w jej ściany zabytkowych elementów architektonicznych z różnorodnych materiałów np. z piaskowca czy też czarnego marmuru (np. fragmenty ozdobnych obramień gotyckich XV i XVI w., renesansowy wspornik, barokowe obramienia i nadproża). W kaplicy znajduje się też część kolekcji pamiątek z podróży Dudkowskiego ocalonych od grabieży oraz dzwony podarowane Dudkowi przez  ks. Jana Siedleckiego - byłego misjonarza i księdza w kościele św. Wojciecha w Krakowie.
Kaplica św. Stanisława to nie tylko budowla - to również interesująca historia jej budowniczego. Tomasz Dudkowski urodzony pod nazwiskiem Dudek w pobliskich Filipowicach w dniu 18 grudnia 1836 r. syn Franciszka i Marianny Rozmus. Już za młodu Dudek objawiał zainteresowanie sztuką. Będąc młodzieńcem odbywał w Krzeszowicach praktyki u malarza pokojowego Bogackiego, z którym malował m.in. wnętrza nowego pałacu Potockich, gdzie też poznał swoich dobroczyńców. Przez wiele lat dudek był wiernym poddanym Potockich i równocześnie był uwielbiany przez swoich Panów, a hrabina Potocka zabierała go ze sobą na wszystkie wyprawy - również zagraniczne. Wówczas lokaj zetknął się z domami magnatów oraz poznał wiele interesujących postaci. Jego zainteresowania sztuką przejawiało się m.in. poprzez gromadzenie relikwii, figurek czy też obrazów jako pamiątki z podróży. W czasie służby Dudkowi udało się zgromadzić trochę grosza i mimo służby u Potockich nabył kawałek gruntu od M. Pogorzelskiego gdzie wybudował parterowy dom i kaplicę wg swojego własnego projektu, a raczej licznych projektów, które powstawały i były zmieniane przez autora w czasie budowy. Dudek stał się więc Panem Dudkowskim, który miał nawet swojego wiernego sługę - Kubę Kisielaka z Nowej Góry. Do obowiązków Kisielaka należało m.in. dzwonienie w kaplicy, m.in. podczas corocznych procesji z kościoła św. Marcina do kaplicy czy też w dniu św. Stanisława. Tomasz Dudkowski zmarł 30 kwietnia 1919 r. w pałacu Potockich, a pochowany został w grobowcu Księży Misjonarzy na cmentarzu w Krzeszowicach.

Na miejscowym cmentarzu znajdują się groby polskich żołnierzy poległych w1939 i 1945 r. a w grobowcu Księży Misjonarzy spoczywa Tomasz Dudkowski - budowniczy kaplicy św. Stanisława. 
W neogotyckiej kaplicy cmentarnej znajduje się grób gen. Józefa Chłopickiego, jednego z przywódców powstania listopadowego. 

Na południe od centrum miasta przy skrzyżowaniu u. Kościuszki i Daszyńskiego w bliskim sąsiedztwie dworca PKP wznoszą się zabudowania dawnego folwarku z ok. 840 r.

We wschodniej części miasta przy ul. Krakowskiej 30 mieści się Muzeum Ziemi Krzeszowickiej. Przy tej samej ulicy pod nr 15 mieści się siedziba Zespołu Szkół Zawodowych zwana również "Budowlanką" o ponad 50-letniej tradycji.

Okoliczne tereny z licznie występującymi kamieniołomami melafiru, diabazu i porfiru charakteryzują się występowaniem minerałów: agat, augit, brucyt, diallag, ferrieryt, hipersten, kaolinit, kordieryt, sanidyn, seladonin; skały dacyt, diabaz, fosforyt, ksenolit, lamprofiry, melafiry, porfiry bezkwarcowe i kwarcowe, ryodacyt, ryolit, skarn, trachit, trachyandezyt, trachybazalt, tuf wolkaniczny; napotkać też można pierścienie lieseganga (w dewońskich wapieniach), skrzemieniałe drewno, ametysty, krwawniki, jaspisy, i chabazyty.

W okolicy Krzeszowic występuje stanowisko rzadkiego krzewu - kłokoczki południowej [za L. Marzec, K. Mazurek i T. Suchecki - przyp. autora]

Od okolic Krzeszowic do okolic Zabierzowa w kierunku wschodnim biegnie południowy skraj Wyżyny Olkuskiej poprzecinanej malowniczymi dolinkami jurajskimi. U wylotu doliny Eliaszówki znajdują się Czatkowice, ob. osiedle Krzeszowic.

Niewątpliwą ciekawostką geologiczną jest Rów Krzeszowicki w którym leży miejscowość. Jest to zapadlisko tektoniczne o powierzchni 225 km kw. ciągnące się między Trzebinią a Krakowem na odcinku ponad 30 km i szerokości średniej kilku kilometrów. Jego powstanie wiąże się z nasuwaniem się masy fliszu karpackiego w starszym i środkowym trzeciorzędzie powodując popękanie sztywnej masy wapieni. Część z nich została wypiętrzona zaś część zapadła się. Pod koniec ruchów górotwórczych w wyniku których wypiętrzyły się Karpaty południową część Jury pokryło morze mioceńskie. Zalało ono doliny jurajskie, pozostawiając po sobie przeważnie tzw. iły mioceńskie, które grubą warstwą zaścielają obecnie dna szeregu obniżeń.

ścieżki dydaktyczne:

Miejska Trasa Turystyczna - Krzeszowice

okrężna trasa historyczno-krajoznawcza, długość całkowita 5,2 km, długość pętli głównej bez odnóg 4,3 km, czas przejścia ok. 3 godziny
Dworzec PKP (0,0 km) - skrzyżowanie ul. Kościuszki z ul. 3 Maja odnoga do dworca busów (ok. 50 metrów) - ul. 3 Maja - skrzyżowanie ul. 3 Maja z ul. Krakowską (0,65 km) odnoga do Muzeum Ziemi Krzeszowickiej - Muzeum Ziemi Krzeszowickiej (0,8 km) - powrót do biegu głównego (0,95 km) - ul. Krakowska - ul. Wyki - Rynek (1,4 km) zabytkowa zabudowa - pałac "Vauxhall" - oficyna "Vauxhall'u" - łazienki "Zofia" - park zdrojowy - Zdrój Główny - "Kapliczka" - dawny uzdrowiskowy dom gościnny a za nim willa "Japonka" - pałac stary - zespół pałacowo-parkowy - pałac Potockich (nowy) - odnoga do kaplicy św. Stanisława (lub początek opcji skrócenia trasy długość odcinka ok. 150 metrów) - ul. Parkowa (2,7 km) odnoga na cmentarz parafialny - cmentarz parafialny z zabytkową kaplicą (2,95 km) - powrót do biegu głównego (3,2 km) - ul. Nowa Wieś - odnoga do kaplicy św. Stanisława (lub koniec opcji skrócenia trasy długość odcinka ok. 150 metrów) - kapliczka - "dom schronienia" (3,9 km) - ul. Bandurskiego - dawna leśniczówka - ul. Kościuszki - dawne stajnie angielskie - skrzyżowanie ul. Kościuszki z ul. Ogrodową - dawne domy oficjalistów - skrzyżowanie ul. Kościuszki z ul. Daszyńskiego - zespół dawnego folwarku - dworzec PKS - dworzec PKP (5,0 km)

znaki niebieskie Krzeszowice - Dębnik "Do Krzyża Milenijnego"

długość całkowita 6,8 km
Krzeszowice PKP/PKS (0,0 km) połączenie i wspólny bieg z żółtym Szlakiem Dolinek Jurajskich z Tenczynka oraz rowerowymi szlakami: czerwonym Orlich Gniazd i zielonym z Tenczynka oraz niebieskim z Siedlca. Początek i odejście rowerowego czarnego szlaku łącznikowego do Woli Filipowskiej - Krzeszowice rynek (0,5 km) odejście rowerowego zielonego szlaku do Miękini - Krzeszowice (0,7 km) odejście rowerowego czerwonego Szlaku Orlich Gniazd - żelazny mostek [tzw. mostek miłości] - Dolina Krzeszówki (1,5 km) odejście rowerowego szlaku niebieskiego do Czernej przez Bartlową Górę - Dolina Krzeszówki (2,3 km) odejście żółtego Szlaku Dolinek Jurajskich do Czernej i skrzyżowanie z rowerowym czerwonym Szlakiem Orlich Gniazd z Krzeszowic do Czernej - grań wzniesienia ponad kamieniołomem w Czatkowicach (3,5 km) - panorama Rowu Krzeszowickiego, Garbu Tenczyńskiego oraz kamieniołomu w Czatkowicach i klasztoru w Czernej - Krzyż Milenijny (4,4 km) - zamknięte wejście ze szlabanem do kopalni wapienia "Czatkowice" (4,9 km) - szosa Czatkowice-Dębnik (5,8 km) - skrzyżowanie dróg z Dębnika do Paczółtowic i do Czatkowic (6,8 km) styk z żółtym Szlakiem Dolinek Jurajskich z Czernej przez Wąwóz Kulenda do Doliny Racławki oraz niebieskim rowerowym szlakiem z Czernej do Siedlca

znaki czarne "Dawnego górnictwa" w Tenczynku

długość całkowita 9,6 km
Krzeszowice, ul. Daszyńskiego (200m od dworców PKP i PKS) (0,0 km) dojście za pieszymi: żółtym Szlakiem Ziemi Chrzanowskiej i czerwonym Szlakiem Tenczyńskim; rowerowymi: czerwonym Szlakiem Orlich Gniazd, niebieskim, zielonym i czarnym; połączenie z rowerowym szlakiem niebieskim z Krzeszowic PKP i PKS - Krzeszowice (0,9 km) odejście rowerowego niebieskiego szlaku do Siedlca - Droga Tenczynek-Nawojowa Góra (parking) (1,3 km) - Kamieniołom Stara Sztolnia (1,5 km) - Zbocze góry Porąbka (2,3 km) połączenie z pieszym czerwonym Szlakiem Tenczyńskim z Tenczynka - Porąbka (361 m npm) (3,0 km) - Dawna kopalnia Krystyna II (3,8 km) odejście pieszego czerwonego Szlaku Tenczyńskiego na Bukową Górę - (5,1 km) połączenie z rowerowym zielonym szlakiem z Leśniczówki Kopce - (5,4 km) odejście rowerowego zielonego szlaku - Kamieniołom diabazu "Niedźwiedzia Góra" (5,9 km) ponowne połączenie z rowerowym szlakiem zielonym - Kamieniołom diabazu "Niedźwiedzia Góra" (dawna kopalnia Krystyna I) (6,2 km) - Tenczynek (7,6 km) odejście rowerowego szlaku zielonego, połączenie z rowerowym czerwonym Szlakiem Orlich Gniazd - Tenczynek okolice dawnej kopalni Kmita (7,8 km) początek pieszej niebieskiej ścieżki dydaktycznej i odejście rowerowego czerwonego Szlaku Orlich Gniazd do parkingu pod Zamek Tęczyn - Tenczynek okolice dawnej kopalni Kmita (8,1 km) połączenie z pieszym żółtym Szlakiem Ziemi Chrzanowskiej z parkingu pod Zamkiem Tęczyn - Tenczynek (8,6 km) ponowne połączenie z rowerowym szlakiem zielonym - skraj Krzeszowic i Tenczynka (9,2 km) ponowne połączenie z pieszym czerwonym Szlakiem Tenczyńskim i rowerowym czerwonym Szlakiem Orlich Gniazd - Krzeszowice, ul. Daszyńskiego (9,4 km) połączenie z rowerowym czarnym szlakiem z Woli Filipowskiej PKP - Krzeszowice, ul. Daszyńskiego (9,6 km) odejście szlaków (pieszych: żółtego i czerwonego; rowerowych: czerwonego, niebieskiego, zielonego i czarnego do dworców PKP i PKS w Krzeszowicach)

 


Rys. Herb Krzeszowic

herb Krzeszowic
Rys. Stary herb Krzeszowic

powiększ
Kościół św. Marcina, fot. A. Bednarz

powiększ
Pałac stary w Krzeszowicach, fot. T. Fatyga

powiększ
Pałac Potockich, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Vauxhall, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzeszowice. Rynek - willa Buzdyganówka, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzeszowice. Łazienki Zofia, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzeszowice. Zdrój Główny w głębi kościół św. Marcina, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzeszowice. Park zdrojowy, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzeszowice. Domy w Rynku, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Kaplica - mauzoleum gen. Chłopickiego, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Tablica pamiątkowa na mauzoleum gen. Chłopickiego, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Bocznica w Krzeszowicach z zabytkowymi pojazdami kolejowymi, fot. T. Kluk

powiększ
Bocznica w Krzeszowicach z zabytkowymi pojazdami kolejowymi, fot. T. Kluk

powiększ
Plan Krzeszowic, rys. D. Orman

Zobacz także

pałac Potockich
pałacyk Vauxhall
stary pałac
kościół św. Marcina

Muzeum Ziemi Krzeszowickiej

szlak Ziemi Chrzanowskiej i Dolinek Jurajskich
Szlak Tenczyński
ścieżki dydaktyczne
szlaki rowerowe
szlaki samochodowe

os. Czatkowice

Dolina Eliaszówki

Kraków
Muzeum UJ w Krakowie

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony