KRAKÓW - RYS HISTORYCZNY (czasy do przeniesienia stolicy do Warszawy)

Ok. 4000 p.n.e. - stałe osadnictwo na obszarze Krakowa

VII-VIII w. - początki Krakowa jako osady miejskiej nie są znane. Wg legendy powstałej na bazie twórczości dziejopisarza Wincentego Kadłubka z pocz. XII w. Kraków miał założyć książę Wiślan Krak, który na skalistej górze Wawel wybudował warowny gród. Po śmierci księcia wdzięczny lud usypał mu mogiłę, która do dziś wznosi się na Krzemionkach Podgórskich i zwana jest Kopcem Krakusa.

VIII-IX w. – założenie grodziska na Wawelu i w Tyńcu obok grodzisk w Piekarach, Mnikowie, Czatkowicach, Chełmie i Damicach

IX w. - powstanie państwa Wiślan, w którym Kraków odgrywał dominującą rolę

X w. - budowa kamiennej rotundy z półkolistymi absydami: kościoła św. Feliksa i Adaukta na wzgórzu wawelskim w Krakowie
W miejscu obecnej ul. Kanoniczej znajdowały się drewniano-ziemne wały (grodzisko). Kraków stanowił ludną osadę handlową utrzymującą kontakty z wieloma krajami 

ok. 960 (lub 965)- wymieniony po raz pierwszy przez Ibrahima ibn Jakuba jako "Karaku"

po 966 - budowa rotundy Najświętszej Marii Panny na Wawelu w Krakowie oraz II a później III kościoła Salwatora w Krakowie

973-974 - nad częścią Małopolski po Kraków panuje państwo Czeskie

992-999 - Mieszko I a później Bolesław Chrobry przyłączyli uzależnione na jakiś czas od Czechów, Śląsk i Małopolskę z Krakowem do państwa Polan, kończąc tym samym proces scalania i budowy terytorialnej państwa polskiego.

koniec X w. lub początek XI w. - budowa murowanego zespołu pałacowego (palatium z rotundą) na Wawelu w miejscu grodu Kraka.

1000 - kronika Thietmara podaje pierwszą pewną wiadomość o Krakowie. Na wzgórzu wawelskim istniał wówczas gród, a w pobliżu podgrodzie Okół oraz dwie odrębne osady: na terenie obecnego pl. Dominikańskiego i w rejonie Rynku Głównego.
Podczas zjazdu gnieźnieńskiego odbył się akt konsekracji nowych biskupów: Poppona dla Krakowa, Jana dla Wrocławia i Reinberga dla Kołobrzega. Utworzenie biskupstwa w Krakowie, może świadczyć o dużym znaczeniu tego miasta. Biskupstwa te podlegały pod arcybiskupstwo gnieźnieńskie z arcybiskupem Gaudentym na czele. Diecezja krakowska objęła ziemię krakowską, wiślicką i sandomierską.

od X w. - gród krakowski nabrał charakteru znacznego miasta, przez który wiodły ważne szlaki handlowe

XI w. - prawnuk Bolesława Chrobrego - Bolesław Śmiały - aby być bliżej Rusi (władca ten zajął się odzyskiwaniem grodów czerwieńskich jako dawnych grodów lechickich) przeniósł siedzibę monarszą z Gniezna do Krakowa. Budowa rotundy św. Michała na Skałce i kościółka św. Benedykta pod obecnym kopcem Krakusa w Krakowie.

od XI w. - rozpowszechnia się pieniądz krajowy jako środek wymiany, wybijany m.in. w polskiej mennicy książęcej w Krakowie, gdzie bito srebrne denary.
Budowa kamiennego kościoła św. Andrzeja w obrębie Okołu

1034-58 - w latach panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się stolicą Polski

1037-38 - podczas antyfeudalnego powstania ludowego władza możnych utrzymywała się tylko w nielicznych grodach m.in. w Krakowie

1058 - 1079 - koronacja Bolesława II Śmiałego i jego silna władza królewska wywołały niechęć feudałów, którzy zorganizowali przeciwko królowi spisek. Spiskowcy pozostawali w zmowie z cesarzem Henrykiem IV i księciem czeskim. Wybitną rolę w spisku odegrał biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa. Spisek został jednak wykryty i Bolesław zgodnie z ówczesnym prawem skazał biskupa na karę śmierci. Wyrok został wykonany co dolało oliwy do ognia ponieważ feudałowie na wieść o tym podnieśli jawny bunt przeciwko królowi, który w wyniku nacisków musiał uchodzić z kraju na Węgry. Za Bolesława Śmiałego ziemie krakowskie stały się głównym ośrodkiem państwa.

1079-1102 - Po opuszczeniu Polski przez Bolesława Śmiałego, tron krakowski obejmuje jego młodszy brat Władysław Herman, który uposaża katedrę wawelską w 24 kanoników, ale będąc bardziej skłonnym odzyskiwać Pomorze niż Ruś obrał za stałą siedzibę Płock.

1087 - budowa romańskiego kościoła przy późniejszej ul. Karmelickiej

1090 - budowa kościółka św. Andrzeja

przełom XI i XII w. - budowa zamku i kościoła katedralnego na Wawelu.

1100 - budowa kościoła św. Wojciecha

XII w. - wzmianki o wsi Bielany należącej do Piotra Własta i jego zięcia Jaksy. Krakowska szkoła katedralna rozporządzała wówczas znaczną biblioteką.

1102-1138 - państwem rządzi Bolesław Krzywousty, który uposaża katedrę w Krakowie o dodatkowych 20 kanoników (co razem z uposażeniem Władysława Hermana dało ogromną liczbę 44 osób duchownych). Znaczenie tego biskupstwa znacznie wzrosło a sam biskup krakowski szedł zaraz po arcybiskupie gnieźnieńskim. W związku z tym biskup wrocławski toczył spory o prymat. Ostatecznie spór został rozwiązany przez Iwo Odrowąża na korzyść Krakowa.

1112 - biskupem krakowskim był niejaki Maur

1138 - testamentem księcia Bolesława Krzywoustego państwo polskie zostało podzielone na pięć dzielnic, z których cztery były dziedziczne a z Ziemi Krakowskiej, obejmującej znaczne tereny obecnej Jury, Ziemi Sieradzkiej, Łęczyckiej i Pomorza Gdańskiego utworzono dzielnicę senioralną, którą władać miał najstarszy z rodu Piastów. Senior był też zwierzchnim księciem, miał więc prawo utrzymywania wojska w ważniejszych grodach w pozostałych dzielnicach i reprezentował państwo na zewnątrz. On też powoływał kandydatów na arcybiskupa. Dzielnica senioralna wraz z grodem senioralnym Krakowem przypadła Władysławowi II. Książę ten otrzymał również ziemie śląskie.

1146-1173 - Władysław II po przegranej bitwie z braćmi walczącymi o władzę został wygnany (stąd nazwano go Wygnańcem), opuścił kraj a rządy senioralne w Krakowie objął Bolesław Kędzierzawy.

1173-1177 - po śmierci Bolesława Kędzierzawego Mieszko III Stary podjął próbę odbudowy autorytetu władzy centralnej. Jego polityka zjednoczeniowa ponownie wywołała bunt możnych świeckich i duchownych, którzy to wygnali go ze stolicy krakowskiej w 1177 r.

1177-1194 - Po wygnaniu Mieszka III Starego na tron krakowski możni powołali najmłodszego syna Krzywoustego - Kazimierza Sprawiedliwego. Książę ten, pragnąc utrzymać się na tronie krakowskim i zapewnić dzielnicę senioralną swoim potomkom, szukał oparcia w duchowieństwie i możnych, przez co nie umocnił władzy królewskiej i Dzielnica Senioralna straciła na swoim znaczeniu.

1194-1202 - walki o tron krakowski i o przywrócenie zasady senioratu, czyli zasiadania na tronie krakowskim przez najstarszego z rodu.

XIII w. - wobec stałej rozbudowy zwartą zabudowę w tym wieku miały okolice pl. Dominikańskiego i Małego Rynku, zaś miasto liczyło około 4000 mieszkańców. Późniejszą ul. Grodzką prowadziła droga z Mazowsza do grodu książęcego na Wawelu oraz do brodu na Wiśle pod Skałką i dalej na Węgry. W miejscu Małego Rynku znajdował się plac targowy, który zachował swoją funkcję również później. Faktycznie przedlokacyjny Kraków stanowił zlepek kilku osobnych, sąsiadujących ze sobą organizacji miejskich, z których najbardziej rozwinięty był tzw. Okół.
W Krakowie i Małopolsce zaczyna się szerzyć kult kanonizowanego przez Kościół biskupa Stanisława ze Szczepanowa.
Wówczas obserwowano znaczną rozbudowę sieci kościołów w mieście (m.in.: kościół św. Marka), a przy samej późniejszej ul. Grodzkiej istniało 7 kościołów romańskich .
Budowa Pałacu Biskupiego

1 połowa XIII w. - Budowa kościoła Mariackiego. Budowa kościoła i klasztoru Dominikanów jako pierwszej w Krakowie budowli z wczesnogotyckiej cegły

1202-1227 - tron krakowski wywalcza syn Kazimierza Sprawiedliwego - Leszek Biały. Władza centralna coraz bardziej słabnie i ostatecznie zanika wraz ze śmiercią Leszka Białego.

1219-20 - podczas, gdy św. Dominik nauczał w Rzymie, przybył tam Iwo Odrowąż, biskup krakowski z kilku kapłanami polskimi. Wśród nich byli synowce biskupa: Jacek i Czesław. Ci wstąpili zaraz do nowicjatu św. Dominika, a w 1219 roku przyjęli z jego rąk habit i powrócili do Krakowa, gdzie zamieszkali przy parafialnym kościele św. Trójcy w drewnianym domku. Od 1220 roku rozpoczynają się dzieje zakonu Dominikanów w Polsce

1223 - biskup krakowski Iwo wobec Leszka Białego, całego duchowieństwa krakowskiego i tłumów ludu oddał Jackowi i jego zgromadzeniu (Dominikanom) kościół św. Trójcy, z którego parafia krakowska została przeniesiona do nowo zbudowanego kościoła Mariackiego przy Rynku. Zakon kaznodziejski Dominikanów, zaraz po zaistnieniu rozwinął wszechstronną działalność i założył wiele klasztorów w całej Koronie, na Rusi i Śląsku

1227 - po śmierci Leszka Białego, rozpoczął się okres nasilonych walk pomiędzy książętami o tron krakowski. Sama dzielnica senioralna rozpadła się a dzielnica krakowska stała się podobnie jak inne - dzielnicą dziedziczną. Pomimo rozdrobnienia feudalnego, Kraków nadal był uważany za symboliczną stolicę Polski.

1227-1238 - walkę o tron krakowski wygrywa książę wrocławski Henryk I Brodaty

1232 - Bolesław Wstydliwy, na prośbę swojej matki Grzymisławy, księżniczki ruskiej, sprowadził pierwszych w Polsce Franciszkanów z czeskiej Pragi do Krakowa i zbudował dla nich pierwszy kościół i klasztor umiejscowiony naprzeciwko klasztoru Dominikanów. Franciszkanie zamieszkali tam w 1237 roku.

1238-1241 - po śmierci Henryka Brodatego, jego państwo (znaczna część Śląska, Wielkopolski i dzielnica krakowska) przejął jego syn - Henryk II Pobożny.

1241 - najazd Tatarów i zniszczenie miasta opuszczonego przez mieszkańców

1243-1279 - tron krakowski po dwuletnim bezkrólewiu obejmuje Bolesław Wstydliwy.

1244 - budowa szpitala prowadzonego przez kanoników regularnych św. Ducha (tzw. duchaków)

1257 - książę krakowski Bolesław Wstydliwy wydał akt lokacyjny oparty na wzorach miast zachodnioeuropejskich (na prawie niemieckim). Prawdopodobnie ówczesna lokacja objęła tylko teren dzisiejszych Plant ( z wyjątkiem południowej części), pozostawiając poza granicami miasta Okół, czyli okolice późniejszego pl. Wita Stwosza i ul. Kanoniczej. Wytyczono wówczas miejsce Rynku Głównego w miejscu krzyżowania się dróg handlowych, na którym zaraz po lokalizacji miasta postawiono pierwsze karmy sukienne.
W owym czasie rządy w mieście sprawował patrycjat miejski (bogaci kupcy i najzamożniejsi majstrzy cechowi) wywodzący się przeważnie z Niemiec. Prawdopodobnie zaraz po lokacji miasta powstały wokół niego drewniano-ziemne obwarowania. 

1260 - miał wówczas miejsce mniej groźny najazd Tatarski na miasto

1269 - wybudowano kościół św. Franciszka i klasztor Franciszkanów ufundowane przez księcia krakowskiego i wrocławskiego Henryka Pobożnego. Do tego klasztoru w tym samym roku przeniesiono ze Skały zwłoki św. Salomei

1279 - książę krakowski Bolesław Wstydliwy zostaje pochowany w klasztorze Franciszkanów

1279-1288 - zaczynają się krystalizować dwa nowe ośrodki zjednoczeniowe: Małopolska i Wielkopolska, przy czym wyżej rozwinięta była gospodarczo ta pierwsza ze stolicą w Krakowie. Po śmierci Bolesława możni krakowscy i sandomierscy powołują na tron krakowski księcia sieradzko-łęczyckiego Leszka Czarnego. Ten władca oparł się na rycerstwie i mieszczaństwie, czym naraził się możnowładztwu posiadanej ziemi.

1282 i 1285 - możnowładcy pod przewodnictwem biskupa krakowskiego Pawła z Przemiankowa i wojewody sandomierskiego Janusza Starży podjęli bunt przeciwko Leszkowi Czarnemu.

po 1285 - z inicjatywy ks. Leszka Czarnego i Wacława II czeskiego rozbudowano dotychczasowe obwarowania miasta

1287 - ponowny mniej groźny najazd tatarski

1287-98 - budowa kamiennych murów obronnych nie obejmujących Okołu

1288-1290 - po śmierci Leszka Czarnego patrycjat krakowski osadził na tronie w Krakowie księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa (Prawego). Książę w ten sposób zgromadził znaczną część Śląska i Małopolski.

1290-1291 - umierający książę Henryk IV Probus zapisał Małopolskę Przemysławowi II Wielkopolskiemu, ale z pretensjami do dziedzictwa po Probusie wystąpił król czeski Wacław II oraz książęta piastowscy, w tym również Władysław Łokietek.

1291 - król czeski Wacław II popierany przez mieszczaństwo, które w większości było pochodzenia niemieckiego, objął w spadku po Henryku IV wrocławskim Małopolskę mimo oporu księcia kujawskiego Władysława Łokietka, pretendenta do tronu krakowskiego po śmierci Przemysława II.

1296-1300 - po śmierci Przemysława II, który w 1295 roku w Gnieźnie koronował się na króla Polski, nastąpiły walki o tron. Najwięcej zwolenników i największe szanse zwycięstwa miał Władysław Łokietek i Wacław II król czeski, który w 1300 roku koronował się na króla Polski przyjmując koronę jako lenno carskie.

XIV w. - budowa kościoła Świętej Trójcy
Już wówczas na ul. Kanoniczej stawiali swoje, początkowo drewniane, domki-pałacyki kanonicy katedralni (w 1401 po raz pierwszy wystąpiła nazwa ulicy - Canonicorum), a zabudowa ulicy trwała aż do XVIII w.

1300-1305 - król Czech i Polski Wacław II oparł się na niemieckich możnych, patrycjacie i duchowieństwie. M. in. biskupstwo krakowskie obsadził zniemczonym Ślązakiem Janem Muskatą. Wprowadził również urząd starostów - namiestników królewskich - w celu osłabienia znaczenia roli kasztelanów. Opanowanie Polski przez czeską dynastię Przemyślidów spotkało się z oporem rycerstwa, znacznej części polskiego duchowieństwa oraz chłopów i plebsu. Wykorzystał to Władysław Łokietek, który w swym wojsku posiadał więcej chłopów niż szlachty.

1300-07 - budowa Bramy Floriańskiej, a później również baszty Ciesielskiej

1306 - Łokietek wykorzystując okazję opanowuje Małopolskę. Pomimo wielkiego sprzeciwu możnowładców i patrycjatu niemieckiego m.in. w Krakowie oraz władców sąsiadujących państw, walczącego o zjednoczenie państwa Łokietka atakuje również biskup krakowski Jan Muskata, który ostatecznie stanął na czele opozycji wiążąc się z niemieckim patrycjatem z Krakowa i Sandomierza.

1307 - odnotowano nazwę ulicy Sławkowskiej, którą biegł wówczas trakt handlowy w kierunku Olkusza i Sławkowa

maj 1311-1312 - w Krakowie, Sandomierzu i Wieliczce wybucha bunt niemieckiego mieszczaństwa, na czele którego stanął bogaty i wpływowy wójt krakowski Albert, spiskujący na rzecz króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Drugim z głównych spiskowców był odwieczny wróg Łokietka - biskup Muskata, dzięki któremu poparcia buntownikom udzieliły niektóre klasztory o niemieckiej konwentach . Zbuntowane miasto stołeczne przez blisko rok stawiało opór Łokietkowi. Ostatecznie dzięki poparciu polskiego rycerstwa Kraków został zdobyty przez księcia Władysława, a przywódcy buntu zostali ukarani śmiercią. Muskata został wygnany. Łokietek ograniczył też samorząd zbuntowanych miast i skasował dziedziczny urząd wójta. By miasta mogło się dalej rozwijać nie naruszone zostały przywileje handlowe. Miasta pozbawił również prawa posługiwania się językiem niemieckim w urzędach. Pomyślne stłumienie zamieszek umocniło pozycję Łokietka w Małopolsce i pozwoliło mu rozszerzyć obszar swego władania na Wielkopolskę. Po poskromieniu buntu Łokietek na miejscu domu wójta Alberta wzniósł gród-zameczek.

30 stycznia 1320 - po uzyskaniu poufnej zgody papieskiej arcybiskup Janisław koronuje Władysława Łokietka w katedrze na Wawelu w Krakowie na króla Polski po uprzednim scaleniu ziem Wielkopolski, Małopolski i Kujaw. Po koronacji król do Krakowa przenosi koronę, miecz koronacyjny - tzw. szczerbiec i ustanawia Kraków na miejsce koronacji królów polskich i stolicę państwa. Od tej pory wszystkie koronacje odbywały się właśnie w Krakowie, z wyjątkiem ostatniej, Stanisława Augusta, na którą Rzeczpospolita zezwoliła w Warszawie zastrzegając jednak, że jest to wyjątek. Koronacja Łokietka stała się symbolem przezwyciężenia rozdrobnienia feudalnego, zjednoczenia i niezależności Królestwa Polskiego.

1333-1370 - po śmierci Władysława Łokietka państwem polskim ze stolicą w Krakowie rządzi jego syn - Kazimierz Wielki, otoczony światłymi osobistościami, m.in. kasztelanem krakowskim Spytkiem z Melsztyna, arcybiskupem Jarosławem Bogorią ze Skotnik, podkanclerzym Jankiem z Czarnkowa (autorem kroniki dziejów współczesnych) oraz kanclerzem krakowskim Januszem Suchywilkiem. Kraków doszedł wówczas do wielkiej pomyślności, bogacąc się głównie na pośrednictwie handlowym. Wówczas ma miejsce budowa ratusza na Rynku Głównym (obecnie pozostała tylko wieża) i sukiennic, objęcie murami miejskimi również Okołu, podwyższenie Bramy Floriańskiej i przekształcenie jej w basztę Kuśnierzy. Wzniesiono nowe kościoły (m.in. gotycką katedrę) i wiele kamienic mieszczańskich. Władze miejskie Krakowa podjęły próbę polepszenia stanu sanitarnego i komunikacyjnego miasta zakładając wodociągi i zabudowując ulice. Rada miejska zakłada również szkołę miejską zaś sama wyznaczać miała do niej nauczycieli.

1333 - XV w. - obwarowanie miasta Krakowa wraz z Okołem murami miejskimi. W Rynku Głównym powstają gotyckie kamienice mieszczańskie

1342 - budowa kościoła Najświętszej Marii Panny (Kościoła Mariackiego)

1345-78 - budowa gotyckiego kościoła św. Katarzyny

1348 - Kazimierz Wielki wznosi kościół Augustianów

przed 1349 - na Rynku Głównym powstają gotyckie Sukiennice

1356 - Kazimierz Wielki utworzył na zamku wawelskim sąd najwyższy prawa niemieckiego, dzięki czemu uniezależnił Kraków od sądu w Magdeburgu.

12 maj 1364 - Kazimierz Wielki zakłada Uniwersytet Krakowski (tzw. Studium Generalne), który miał za zadanie kształcić głównie prawników, którzy by swą wiedzą służyli umacnianiu władzy państwowej. Początkowo Akademia miała trzy wydziały: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Zamierzano utworzyć również wydział teologiczny, ale na to papież nie wyraził zgody. Akademia otrzymała od króla zarówno zabezpieczenie materialne jak i rozległy samorząd. Król żywo interesował się życiem profesorów oraz studentów, zwanych żakami. Akademia Krakowska była drugim, po praskim, uniwersytetem w Europie środkowej. 

1364 - dzięki wzrostowi międzynarodowego znaczenia Polski Kraków stał się miejscem międzynarodowej konferencji obradującej nad projektem krucjaty przeciwko Turkom. W zjeździe tym wzięli udział m.in.: cesarz i król czeski Karol IV, król węgierski Ludwik, Otton margrabia brandenburski, Waldemar IV król Danii, Piotr król Cypru oraz książęta z Niemiec, Austrii, Śląska, Pomorza i Mazowsza. Do historii przeszła związana z tym wydarzeniem słynna uczta, wydana przez bogatego patrycjusza krakowskiego Mikołaja Wierzynka dla znakomitych gości Kazimierza Wielkiego.

1366 - Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie Kleparzowi.

1370-1382 - po śmierci Kazimierza Wielkiego na tronie polskim zasiada zgodnie z wcześniejszej zawartą umową król węgierski Ludwik Andegaweński, który przebywał głównie na Węgrzech i zajmował się głównie sprawami węgierskimi. Z tego powodu wzrosło znaczenie rady królewskiej, w której główną rolę odgrywali nadal możnowładcy małopolscy (tzw. panowie krakowscy). Właściwie władzę w imieniu Ludwika węgierskiego sprawowała jego matka Elżbieta, córka Władysława Łokietka, a później regencja z biskupem krakowskim Zawiszą z Kurozwęk na czele. Śmierć Kazimierza Wielkiego - założyciela Akademii w Krakowie - powoduje, że ta pozbawiona mecenatu upadła.

k. XIV w. - budowa Collegium Iuridicum, kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i klasztor Karmelitów na Piasku przez króla Władysława Jagiełłę i królową Jadwigę dla sprowadzonego z Pragi żebraczego zakonu karmelitów na miejscu kościoła z 1087

1380-1400 - ujednolicono bryłę gotyckich Sukienic

przed 1383 - na Rynku Głównym wybudowano ratusz

15 luty 1386 - Jagiełło, władca pogańskiej Litwy, na zaproszenie panów małopolskich przyjmuje na zamku krakowskim chrzest święty i polskie imię Władysław oraz żeni się z królową Jadwigą przez co koronowany zostaje królem Polski. Władysław Jagiełło, swego brata Wigunda, ochrzczonego imieniem Aleksander ożenił z córką Władysława Opolczyka władcy m.in. Ziemi Wieluńskiej. 
Początek budowy kościoła Bożego Ciała i Dominikanów

1386-1434 - królem Polski jest Władysław Jagiełło

1398 - królowa Jadwiga zapisała na Uniwersytet Krakowski swe klejnoty podźwigając go przy tym z upadku

przełom XIV i XV w. - Kraków był drugim po Wrocławiu miastem w Polsce pod względem liczby mieszkańców, których liczył około 15 tysięcy
W tym czasie mury obronne w okolicy Bramy Floriańskiej wzmocniono basztą Pasamoników i Stolarską
W narożnym domu przy ul. Kanoniczej mieściła się łaźnia królewska

1400 - odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego z zapisu królowej Jadwigi już jako pełny uniwersytet o czterech wydziałach (prawnicy - Stanisław ze Skalbmierza, Paweł Włodkowic z Brudzenia, matematyk i astronom Marcin Król z Żurawicy i inni). Pierwszym rektorem odnowionej uczelni był Stanisław ze Skalbmierza, wybitny uczony, który szczególnie ostro wystąpił przeciwko oszczerczej kampanii antypolskiej prowadzonej przez Zakon Krzyżacki. Siedzibę Collegium Maius ustanowiono w domu zakupionym przez Władysława Jagiełłę, który w ciągu wieku został poszerzony o sąsiednie budynki.

XV w. - w Krakowie żyło około 10 tys. mieszkańców, a istniało tu wówczas 25 cechów rzemieślniczych.
W okresie tym przebudowie uległ gotycki ratusz na Rynku Głównym. 
Budowa Collegium Minus dla wydziału sztuk wyzwolonych

XV-XVI w. - największy rozkwit Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wydał on wtedy wielu znakomitych ludzi nauki (Wojciech z Brudzewa, Marcin Bylica z Olkusza, Mikołaj Kopernik, Maciej Miechowita, Paweł Włodkowic), pisarzy (Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic, Andrzej Frycz Modrzewski, Grzegorz z Sanoka).

do pocz. XV w. - rejon ul. św. Anny zbył zamieszkany przez Żydów

1403 - Jadwiga z Pilicy zapisała na bibliotekę klasztorną w Krakowie budowaną przez Dominikanów 120 grzywien.
Collegium Iuridicum przekazano dla wydziału prawa Akademii Krakowskiej

1420 - budowa kościoła św. Krzyża w Krakowie

1423-1455 - biskupem krakowskim zostaje Zbigniew Oleśnicki

1433 - przywilej krakowski. Król Władysław Jagiełło potwierdza w Krakowie wcześniejsze przywileje nadane szlachcie w Jedlni /przywilej jedlneński/ w 1430 roku. M.in. zapewnił szlachcie przywilej nietykalności osobistej (neminem captivabimus nisi iure victum - ochrona szlachty przed uwięzieniem bez wyroku sądowego) i nietykalności własności majątkowej.

1434-1444 - po śmierci króla Władysława Jagiełły regencję w imieniu małoletniego króla Władysława III Warneńczyka sprawował światły biskup krakowski Zygmunt Oleśnicki.

1444-1447 - okres bezkrólewia po śmierci Władysława Warneńczyka, chociaż na tron krakowski powołano Kazimierza Jagiellończyka (ten jednak nie przyjmuje wówczas korony)

1447-1492 - Kazimierz Jagiellończyk dopiero teraz przyjmuje koronę królewską. Król ten był w sporze z opatem cysterskim z Mogiły Hirszbergiem, w kwestii praw klasztoru. 
Ze szlachty wywodził się wybitny prawnik, wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek rady królewskiej "z młodszych panów" - jak ich charakteryzował Długosz - Jan Ostroróg. Jego "Memoriał o uporządkowaniu Rzeczypospolitej" zawierał program ugruntowania silnej władzy królewskiej

1447 - rektorem Akademii Krakowskiej był syn chłopski Jan z Ludziska

1453 - Związek Pruski założony w celu walki z Zakonem Krzyżackim wysłał poselstwo do Krakowa z poddaniem się stanów pruskich Polsce. Rada królewska, wbrew stanowisku Oleśnickiego, uchwaliła wcielenie Prus do Polski oraz wojnę z Zakonem.

1461 - zaburzenia w Krakowie, które stały się pretekstem do ataku na najsilniejsze miasta, które odgrywały dużą rolę polityczną i gospodarczą. Przyczyną zaburzeń był zatarg między dumnym wielmożą Andrzejem Tęczyńskim a majstrem cechowym - płatnerzem Klemensem. Gdy w czasie sprzeczki Tęczyński czynnie znieważył mieszczanina, oburzony i do żywego dotknięty tłum rzucił się na wyniosłego feudała, który w czasie tumultu został zabity. Szlachta wykorzystała zabójstwo Tęczyńskiego, by złamać przywileje mieszczan i powołać winnych przed sąd szlachecki.

1463 - w klasztorze Dominikanów w Krakowie wybuchł pożar spowodowany przez kilku zakonników zajmujących się alchemią (za Długoszem).

1467 - na kapitule w Krakowie dokonano rozdziału bernardyńskiej prowincji austriacko-czeskiej, do której początkowo należeli polscy Bernardyni, na trzy wikariaty. Wikariat polski obejmował Koronę, Ruś i Litwę, a liczył sobie wówczas 12 klasztorów.

1474 - w Krakowie wykonano pierwszy w Polsce druk. Powstaje wówczas również dom Pod Krzyżem

1475 - w Krakowie ukazała się pierwsza w Polsce książka drukowana

1477-1496 - twórczość Wita Stwosza w Krakowie

1480 - w Krakowie umarł Jan Długosz

1490 - w mieście założono pierwszą w świecie drukarnię do tłoczenia ksiąg liturgicznych w języku cerkiewno - słowiańskim

1492-1501 - po śmierci króla na tron polski powołano Jana Olbrachta

1492 - powstaje dziedziniec Collegium Maius w Krakowie

1498-99 - budowa Barbakanu w Krakowie w trakcie przygotowań do obrony Krakowa przed spodziewanym najazdem Turków

koniec XV w. - Kraków staje się ważnym centrum drukarskim

przeł. XV i XVI w. - budowa arkadowego dziedzińca Collegium Maius.
Tarnowscy przebudowali na pałac dawny zameczek wybudowany z polecenia Łokietka w miejscu domu wójta Alberta

XVI-XVII w. - początkowo Jan Maria Padovano, a później Gabriel Słoński wybudowali nowy gmach Pałacu Biskupiego w miejscu romańskiej budowli

XVI w. - Kraków przeżywa "złoty wiek", większość gotyckich kamienic przebudowano w stylu renesansowym, zaś zamek królewski na Wawelu i Sukiennice po przebudowie w stylu renesansowym stają się wzorem dla innych rezydencji magnackich na obszarze całej Polski. Kraków stał się nie tylko kolebką nauki polskiej (Akademia Krakowska) jak i polskiego drukarstwa. To właśnie tutaj liczne oficyny wydawały znakomite dzieła polskiej literatury. Założono tu m.in. znaną drukarnię Wietora czynną do poł. XIX w. Rozwój reformacji znajdującej ośrodki w Krakowie i Aleksandrowicach koło Krakowa. Kościół tworzy rozległe dobra. 
Wzrasta znaczenie jarmarków urządzanych 1-2 razy do roku. Jarmarki trwały niekiedy kilka tygodni i stawały się zjazdami kupieckimi. Szczególną sławą cieszył się jarmark w Krakowie. 
Rozkwit gospodarczy miast doprowadził do bogacenia się patrycjatu, a z drugiej strony do wzrostu liczby biedoty miejskiej. Władzę w mieście sprawował nadal patrycjat powiązany zarówno z władzą państwową i klasą panującą (np. krakowscy Bonerowie), jak i z zagranicznymi wielkimi domami kupieckimi i bankierskimi. Przeciwko rządom patrycjatu ostro występowały cechy. Pospólstwo miasta Krakowa toczyło walkę przede wszystkim o kontrolę wydatków i dochodów oraz o sprawiedliwy wymiar podatków. 
Początkowo kierowniczą rolę w reformacji polskiej odgrywała Wielkopolska. Z czasem powstał nowy, bardzo silny ośrodek ruchu reformacyjnego w Krakowie skupiony wokół Akademii Krakowskiej. Reformacja zyskała tu zwolenników wśród zamożnego mieszczaństwa trudniącego się nakładem i manufakturą. Z ośrodka krakowskiego wyszli z czasem wybitni przywódcy radykalnego ruchu reformacyjnego. Krakowskie drukarnie wydawały pierwsze druki różnowiercze w Polsce. Na skutek prześladowań przywódcy różnowierców musieli opuścić Kraków.
Okres ten charakteryzuje się również łączeniem kilku wąskich kamienic gotyckich w jedną renesansową. Szczególnie popularne było to w obrębie Rynku Głównego, gdzie nie było już miejsca na wznoszenie przez magnatów wspaniałych rezydencji i pałaców. Działanie taki  dotyczy m.in.: Szarej Kamienicy, kamienicy Bonerowskiej, pałacu "Pod Baranami". W okresie tym powstają również: Dom "Pod Gruszką" - siedziba Morsztynów, "Malowany Dwór" Tęczyńskich
W domu Długosza mieszkał historyk Marcin Miechowita

początek XVI w. - Akademia Krakowska kształci Mikołaja Kopernika

1501-1506 - po śmierci Jana Olbrachta królem Polski zostaje jego brat, wielki książę litewski Aleksander. Jego rządy cechowało rozprężenie i przewaga magnacka w rządach. Skarb państwa opustoszał bowiem możni zagarnęli dobra królewskie.

1502 - z inicjatywy Zygmunta I do Krakowa przybył Franciszek Florentczyk, który rozpoczął przebudowę królewskiego zamku na Wawelu (1502-36) i wykonał m.in. architektoniczne obramienie nagrobka Jana Olbrachta w katedrze wawelskiej. Po jego śmierci przebudowę zamku kontynuował B. Berecci.

1506-1548 - po śmierci Aleksandra na tron Polski i Litwy wybrano Zygmunta I Starego, brata Władysława Jagiellończyka, króla Czech i Węgier.

1519 (lub 1517) -1533 - B. Berecci podczas przebudowy zamku wawelskiego wybudowała kaplicę grobową przy katedrze (Kaplica Zygmuntowska), która obecnie stanowi najpiękniejszy symbol polskiego renesansu.

10 kwietnia 1525 - na Rynku krakowskim książę Prus Albrecht Hohenzollern (margrabia brandenburski i siostrzeniec króla Zygmunta I) i trzej jego bracia, jako ewentualni następcy złożyli królowi polskiemu hołd znany później jako Hołd Pruski. Zgodnie z nim państwo zakonne przekształciło się w świeckie lenno polskie pod nazwą Prusy Książęce.

1536 - ukończono przebudowę średniowiecznego zamku na Wawelu w renesansową rezydencję królewską z okazałym arkadowym dziedzińcem. Budowla ta stała się wzorem do naśladownictwa przez budowniczych w całym kraju. Powstawały wówczas renesansowe domy mieszczańskie w Krakowie oraz przebudowano gotyckie warownie (m.in. w Siewierzu i Podzamczu koło Ogrodzieńca). W okresie rozwoju renesansu nastąpiło w architekturze zjawisko krystalizacji attyki. Po raz pierwszy wykorzystanie pełnych attyk zastosował G. M. Padovano podczas budowy Sukiennic w Krakowie.

1538-1604 - Józef Britius rozpoczyna budowę kościoła św. Piotra i Pawła

poł. XVI w. - częściowa przebudowa Barbakanu

2 połowa XVI w. - na Wawelu powstają kolejne kaplice: Padniewskich i Zebrzydowskich, zaś miasto bogaci się o nową renesansową bóżnicę

1555 - po pożarze Sukiennic odbudowano je w renesansowym stylu, m.in. na podstawie proj. Jana Padovano i Santi Gucci

1565 - w Krakowie istnieje już 40 cechów

1565-66 - Gabriel Słoński wybudował Arsenał Miejski spełniający wówczas rolę nadszańca dla ciężkiej artylerii

po 1569 - po unii Polski z Litwą wystąpiły pierwsze oznaki upadku świetności miasta, kiedy miasto znalazło się na peryferiach ogromnego obszaru Rzeczypospolitej

1583 - Stefan Batory wprowadził zakon Jezuitów do kościoła św. Barbary w Krakowie
Budowa Kolegium Jezuickiego

1588 - w Krakowie powstaje najstarsza w Polsce szkoła średnia

1596 - przeniesienie rezydencji królewskiej z Krakowa do Warszawy, ale Kraków nadal pozostał miejscem koronacji królów

przeł. XVI i XVII w. - miała miejsce kolejna przebudowa ratusza

XVII w. - Bramę Floriańską nakryto barokowym hełmem. Budowa pierwszego w Krakowie hotelu - Hotel "Ruski". Powstanie pałacu "Pod Krzysztofory" z połączenia trzech kamienic gotyckich, pałacu Wielopolskich, przebudowa kamienic gotyckich w renesansowo-barokowe rezydencje mieszczańskie (Kamienica Krauzowska), powstał Grand Hotel, Dom Szołayskich, dom Wita Stwosza, arsenał w obrębie dawnego Okołu wzniesiony z polecenia króla Władysława IV
Przebudowa Collegium Minus, budowa arkadowych krużganków w Collegium Iuridicum wzorowanych na wawelskich

pocz. XVII w. - w Krakowie mieszka ponad 20 tys. mieszkańców. Budowa Prałatówki przy pl. Mariackim

1 połowa XVII w. -  przy kościele Dominikanów wybudowano kaplicę Myszkowskich

1603 - 42 - budowa klasztoru kamedułów na Srebrnej Górze fundacji marszałka wielkiego koronnego Mikołaja Wolskiego według projektu Andrea Spezza i Giovanni Seccatori. Wraz z klasztorem założenie ogrodów klasztornych. (wg niektórych źródeł w l. 1618-1632 - budowa kościoła Kamedułów na krakowskich Bielanach wg projektu Andrzeja Spezza i Jakuba Lapicida)

1605 - 09 - budowa zespołu eremów w ogrodzie klasztornym na Srebrnej Górze.

1605-1619 - kontynuacja prac nad budową barokowego kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie przez Jana G.B. Trevano. Kościół, wzorowany na rzymskim kościele Il Gesú, jako pierwsza na północ od Alp monumentalna replika rzymskiej świątyni jezuitów, stał się wzorem do naśladowania.

1609 - król Zygmunt III Waza przenosi stolicę państwa do Warszawy, ale Wawel nadal pozostał miejscem koronacji władców polskich.

Zobacz także