IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Bydlin - rys miejscowości

BYDLIN

Wieś - dawniej prawdopodobnie miasto - leżąca w południowej części Wyżyny Częstochowskiej nad rzeką Sączenicą (Leciuchną)

1120 - pierwsze wzmianki o wsi

XIV w. - budowa myśliwskiego zamku obronnego na wzgórzu. Fortyfikacja była w tym wieku również własnością nieślubnego syna Kazimierza Wielkiego

poł. XIV w. - Bydlin znajdował się w województwie krakowskim i wchodził w skład rozległego majątku Ottona z Pilicy [zm. 1386 r.] 

1388 - wzmianka o wsi, która była wówczas własnością Niemierzy z Bydlina i Gałki z Galowa, a wkrótce potem Pełki z Bydlina h. Strzała i Zbigniewa z Łapanowa. W tym czasie lub niedługo po nim Bydlin prawdopodobnie uzyskał prawa miejskie

1398 - pierwsze wzmianki o zamku

1404 - Bydlin wymieniany jest w dokumentach jako miasto

początek XV w. - zamek został otoczony tarasami ziemnymi

12 kwietnia 1432 - bp Zbigniew Oleśnicki na prośbę Jana i Elżbiety Granowskich podniósł probostwo w Pilicy do rangi prepozytury, a jako dodatkowe uposażenie prepozyt Mikołaj otrzymał m.in. dziesięcinę snopową z pól mieszczan w Bydlinie

XV w. - Bydlin znalazł się w posiadaniu Brzezickich, a następnie Szczepanowskich

XVI w. - Bonerowie otrzymali od Zygmunta Starego starostwo rabsztyńskie i zakupili Smoleń oraz Bydlin. Przebudowa zamku na kościół św. Krzyża

1530 - w nieznanych okolicznościach Bydlin traci prawa miejskie

1570 (lub 1571) - kościół powstały z przebudowy zamku zamieniono na zbór ariański z inicjatywy Jana Firleja

1594 - Mikołaj Firlej odrestaurował kościół i oddał go katolikom. On to również nadał mu wezwanie Św. Krzyża

koniec XVI i 1 połowa XVII w. - własność Firlejów

1655 - generał szwedzki Müller zburzył kościół dążąc pod Częstochowę

przełom XVII i XVIII w. - wieś posiadał Stanisław Warszycki

1 połowa XVIII w. - właściciele wsi - Męcińscy odbudowują kościół, ale częste napady rabunkowe doprowadziły go do ponownej ruiny

1747 - budowa drewnianego kościoła parafialnego p.w. św. Małgorzaty

1765 - rejestry obrotów towarowych na komorach celnych dotyczące tego roku wymieniają kupców z Bydlina prowadzących handel z komorą w Będzinie (mąka), Koziegłowach (produkty gospodarki roślinnej) i Siewierzu (krupki tatarczane)

koniec XVIII w. - zamek został ostatecznie opuszczony. Budowa kaplicy cmentarnej

1800 - według nieznanego obserwatora na wzgórzu znajdowały się jeszcze ruiny starożytnej świątyni posiadającej wysoką wieżę, która dominuje nad okolicą

2 połowa XIX w. - rozbudowa kaplicy cmentarnej

1865 - budowa nowego kościoła parafialnego św. Małgorzaty na miejscu (może obok?) starszego, drewnianego

koniec XIX w. - kopalnia galeny na stokach góry zamkowej

17-18 listopada 1914 - miejsce bitwy pod Krzywopłotami - jedynej dużej bitwy I wojny światowej na terenie Jury. 
Po pierwszym okresie powodzeń na pocz. I wojny światowej wojska austriackie rozpoczęły gwałtowny odwrót na zachód, a wraz z nimi polskie bataliony I Pułku Legionów. W momencie dotarcia wojska na wysokość linii Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej Józef Piłsudski, który dowodził tymi batalionami zdecydował przedrzeć się między frontami rosyjskim i austriackim w celu dotarcia do Beskidów, gdzie planował rozpocząć działalność partyzancką lub zaszyć swoje oddziały w oczekiwaniu na dogodniejszą chwilę do walki o niepodległość Polski. W dniu 9 listopada w okolicy pobliskich Krzywopłotów i Załęża Piłsudski oderwał się wraz z około tysiącem żołnierzy polskich przynależnych do I, III i V strzeleckich batalionów kadrowych aby przez Wolbrom i Buk dotrzeć do Uliny Małej, a następnie wieczorem 10 listopada wyruszył przez Wiktorówkę, Władysław, Widomą i Michałowice do twierdzy Kraków, którą osiągnął rankiem 12 listopada. Niestety brak informacji o planach armii austriackiej, która 9 listopada zatrzymała się i przeszła do  kontrofensywy spowodowała, że siły polskie zostały rozdzielone. W Krzywopłotach bowiem pozostały dwa bataliony I Pułku Legionów: IV pod dowództwem Wyrwy i VI - pod dowództwem Fleszera oraz dwie baterie artylerii pod dowództwem kapitana Brzozy. Całością pozostałego tu polskiego wojska dowodził major Trojanowski. W dniu 15 listopada legioniści okopali się zajmując pozycje na Wzgórzu Świętego Krzyża w Bydlinie (VI Batalion+1 bateria artylerii) oraz między Krzywopłotami i Załężem (IV Batalion+1 bateria artylerii) oczekując na zbliżające się od wschodu oddziały rosyjskie. Frontowe siły wojska carskiego w dniach 15 i 16 listopada podeszły na kilka kilometrów od frontu  austriackiego rozstawiając się m.in. w lasach koło Smolenia, Załęża i Domaniewic. W dniu 17 listopada po południu front austriacki rozpoczął atak pozycji wroga. Niestety silny opór przeciwnika spowodował, że front przesunął się zaledwie o kilkadziesiąt metrów. Uczestniczące w ataku Legiony Polskie odniosły krótkotrwały sukces. Cztery kompanie z IV Batalionu przeszły brawurowo przez całe Załęże wysuwając się na czoło frontu jednak ostatecznie zmuszone zostały do wycofania się na poprzednie pozycje. Niestety w trakcie szturmu ranny został komendant Trojanowski, który przekazał dowództwo nad całością kapitanowi Brzozie. Podczas drugiego kontrataku poprowadzonego rano w dniu 18 listopada legioniści z VI Batalionu początkowo szybko zaczęli spychać wroga na wschód. Mimo silnego ostrzału z broni maszynowej Polakom udało się zająć połowę wsi Załęże i okopać się na zdobytych pozycjach. Niestety blask sukcesu został przyćmiony cofnięciem się w tym samym czasie wojsk austriackich, przez co legionistom którzy zdobyli pozycje w Załężu została odcięta droga powrotu. Niemożliwe stało się również pozostanie na dotychczasowych pozycjach z powodu nasilenia ognia wojsk carskich. Na ratunek przyszedł kapitan Brzoza, który chcąc za wszelka cenę ocalić swoich żołnierzy ustawił jedną baterię artylerii na wzgórzu zamkowym a drugą na otwartym polu i rozpoczął ostrzeliwanie okopów wroga w rejonie Domaniowic i Załęża. Wsparcie w ostrzale wroga dał również IV Batalion. Niespodziewane nasilenie ognia dało szybko rezultaty. Po pierwszych salwach armatnich z okopów pod Domaniewicami uciekli wszyscy oficerowie rosyjscy, a z całej roty żołnierzy tam okopanych zaledwie kilku nie odniosło żadnych ran. Druzgocąca wroga akcja spowodowała, że strzały Rosjan zamilkły a VI Batalion mógł wycofać się niemal bez żadnych strat pod Bydlin i Krzywopłoty. Nocą z pola bitwy pozbierano rannych a po ataku wojsk austriackich w dniu 19 listopada i przełamaniu linii frontu rosyjskiego pozbierano również  ciała poległych. Krwawa bitwa w której brało udział  około 1300 żołnierzy (w tym 440 żołnierzy polskich) pochłonęła 46 legionistów, a 131 zostało rannych. Bez ran pozostało nieco ponad połowa, bo 263 legionistów. Pomimo wielkich wysiłków Polaków nie udało się im przełamać linii frontu, ale dzięki ich poświęceniu ofensywa rosyjska została zatrzymana. Poległych w bitwie pochowano na miejscowym cmentarzu w Bydlinie we wspólnej mogile.

1916 - postawienie kamiennego krzyża na bratniej mogile legionistów

1920 - drewniany kościół spłonął w pożarze (?)

1937 - teren Wzgórza Św. Krzyża z wykutymi w skale okopami legionistów Piłsudskiego został uznany przez ówczesne władze jako rezerwat historyczny

wrzesień 1939 - w okolicy Bydlina doszło do jednego ze starć wojsk polskich z hitlerowskimi oddziałami rozpoznawczymi. We wrześniu tego roku w Bydlinie poległy trzy osoby, w tym oficer WP Roman Siekoński 

5 września 1939 - w bitwie z Niemcami stoczonej na polach Bydlina poległy 4 osoby, które zostały pochowane na miejscowym cmentarzu

wrzesień - grudzień 1939 - w czasie działań wojennych we wsi spalone zostały 4 domy i 3 stodoły. W trakcie pacyfikacji wsi z rąk gestapo i żandarmerii niemieckiej zginęło 5 osób a dwie kolejne osoby zginęły na przymusowych robotach w Niemczech

czerwiec 1944 - w gajówce Psiarskie położonej między Bydlinem a Pilicą oddział AK pod dowództwem  Hardego założył leśny obóz stanowiący bazę wypadową dla niezliczonych wypraw

listopad 1944 - w okoliczne lasy przybył oddział AL Jacka Świerkota ps. "Tatar" liczący 19 ludzi. W nocy z 10 na 11 listopada Niemcy zorganizowali na oblężenie na partyzantów jednak akcja zakończyła się niepowodzeniem okupanta. 

1989 - przeprowadzono na zamku badania archeologiczne, dzięki którym odkryto fundamenty nieznanych dotąd budynków

Warto zobaczyć:

Na wzgórzu górującym nad wsią stoi ruina zamku-kościoła

Na południowo-zachodnim stoku tego wzniesienia można napotkać na kilka zapadlisk w miejscu dawnych szybów kopalni galeny i kilka niewielkich hałd przy kopalni istniejącej tu pod koniec XIX w. 

Po zachodniej stronie wzgórza zamkowego znajduje się źródło-wywierzysko (20 litrów na sekundę), które po kilkunastu metrach wpada do potoku Sączenica. Według tradycji woda z tego źródła ma właściwości lecznicze, a w szczególności ma pobudzać apetyt. 

Na Wzgórzu Św. Krzyża (nazwa zaczerpnięta do wezwania dawnego zamku-kościoła) do dziś widoczne są ślady okopów legionistów, którzy stoczyli w tej okolicy zaciętą bitwę zwana bitwą pod Krzywopłotami [17-18 listopada 1914 r.]

Na cmentarzu położonym u podnóża wzgórza zamkowego znajduje się zbiorowa mogiła legionistów Piłsudskiego, którzy zginęli w bitwie pod Krzywopłotami z 1914 r. Na grobie tym w 1916 r. ustawiono 7-metrowej wysokości kamienny krzyż ozdobiony płaskorzeźbami: orła, sztandarów, munduru żołnierskiego, szabli i czaka legionistów. Marmurowe tablice z nazwiskami poległych oraz napis na pomniku o treści:

Stanisławowi Paderewskiemu porucznikowi legionów polskich kapitanowi wojsk rosyjskich cichemu bojownikowi o wolność Ojczyzny, Eugeniuszowi Medyńskiemu pporucznikowi legionów polskich, 44-em żołnierzom legionów polskich, bohaterom walki o wolność Ojczyzny poległym pod Załężem i Krzywopłotami w d. 18 listopada 1914 roku w tej wspólnej mogile spoczywającym.

Na miejscowym cmentarzu znajduje się również przykryta kamienną płytą mogiła żołnierzy polskich, którzy polegli w bitwie z Niemcami 5 września 1939 r. Na płycie widnieje napis: 

Porucznik Franciszek Olszynka - kapral podchor.
Gałuszak i 2 nieznanych żołnierzy 11 pułku piechoty WP -
Polegli za Ojczyznę 5 września 1939 roku - Hołd Bohaterom.

Na tymże cmentarzu kaplica cmentarna z końca XVIII w., rozbudowana w 2 połowie XIX w. Wewnątrz niej znajduje się posąg Madonny z Dzieciątkiem z 1 połowy XV w.

Druga kapliczka w Bydlinie pochodzi z 1 połowy XIX w. Wewnątrz znajduje się stary posąg św. Jana Nepomucena będący przykładem stylu rokokowego.

Kościół parafialny św. Małgorzaty

W centrum wsi u podnóża góry zamkowej nieczynny kamieniołom wapienia, gdzie czasami można znaleźć skamieniałości fauny jurajskiej.

Przy miejscowej szkole wybudowanej w okresie międzywojennym jako pomnik Czynu Legionowego umieszczono głaz upamiętniający ciężkie boje stoczone w rejonie wsi w dniach 17-18 listopada 1914 r.

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Ruiny zamku

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Pozostałości okopów z I wojny światowej

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Pozostałości okopów z I wojny światowej

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Cmentarz w Bydlinie - bratnia mogiła legionistów i zabytkowa kaplica

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Pomnik na mogile legionistów poległych w bitwie pod Krzywopłotami

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Fragment pomnika na mogile legionistów

powiększ
Fot. Dariusz Orman - Kościół w Bydlinie - widok od pd-zach.

powiększ
Fot. Dariusz Orman - Nieczynny kamieniołom w Bydlinie

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Bydlin. Szkoła z okresu międzywojennego, zbudowana jako pomnik Czynu Legionowego. 

Zobacz także

ruiny zamku w Bydlinie
kościół w Bydlinie

Częstochowa
Domaniewice
Krzywopłoty
Rabsztyn
Smoleń
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony