ALWERNIA - klasztor o.o. Bernardynów i sanktuarium Jezusa Miłosiernego

Kompleks klasztorny to fundacja Krzysztofa Korycińskiego h. Topór, kasztelana wojnickiego i starosty gniewkowskiego a zarazem właściciela Poręby Żegoty oraz kilku innych pobliskich miejscowości a także Anny z Odrowążów. Pomysł utworzenia klasztoru w Polsce powstał w efekcie wizyty kasztelana na górze La Verna (łac. Alverna) we włoskiej Toskanii, gdzie w 1224 r. św. Franciszek z Asyżu otrzymał stygmaty. 

1616 - kasztelan Koryciński zaprosił do swojego dworu w Porębie Żegoty dwóch ojców z klasztoru bernardynów w Krakowie: o. Piotra z Poznania i o. Krzysztofa Scipio del Campo, włoskiego zakonnika celem ustalenia lokalizacji klasztoru w jego dobrach. Prawdopodobnie w wyniku tych rozmów Koryciński podarował bernardynom 2 łany ziemi na górze Podskale. Wkrótce postawiono tam krzyż a górę sam fundator nazwał górą Pańską, Stygmatów św. Franciszka (Alwernią). Pierwszym prezesem fundacji został o. Gabriel Kretkowski, a jesienią tego samego roku dołączył do niego o. Piotr z Poznania, który myślał o rozbudowie klasztoru. 

17 września 1616 - poświęcono wybudowany tu drewniany prosty w budowie kościółek Stygmatów św. Franciszka z Asyżu, który przetrwał do 1661 r. Kościół ten posiadał na dachu wieżyczkę, w której wisiał stukilogramowy dzwon, ufundowany w roku 1616 przez Krzysztofa Korycińskiego. Wnętrze kościoła urządzono prawdopodobnie na wzór innych kościołów zakonnych, których główną cechą było oddzielenie nawy od chóru zakonnego przy pomocy wielkiego ołtarza. W chórze znajdowały się prawdopodobnie stalle, w których zakonnicy gromadzili się na Oficjum Pańskie. Oprócz ołtarza głównego istniały od samego początku w drewnianym kościółku jeszcze dwa inne: Matki Boskiej i św. Franciszka. Z biegiem czasu postawiono w drewnianym kościółku dwa inne: w roku 1633 św. Antoniego, a w roku 1638 św. Anny. Służyły do odprawiania Mszy św. dla tutejszych kapłanów zakonnych. 

1625 - położone zostały fundamenty pod nowy murowany kościół [wg niektórych źródeł wybudowano wówczas murowana zakrystię - przyp. autora] i rozpoczęto budowę zabudowań klasztornych. 

3 lutego 1627 -wystawienie formalnych dokumentów darowizny i aktu erekcyjnego

1630-60 - kontynuowano budowę murowanej świątyni na fundamentach z 1625 r. 

1635 - zabudowania klasztorne strawił pożar

1640 - drewniany kościółek otrzymał organy ufundowane ze składek dobrodziejów, które wykonał Szymon Głowiński. Pod kościołem urządzono grobowiec dla zmarłych zakonników.

1656 - zakończenie budowy pomieszczeń klasztornych

1660 - bp krakowski Andrzej Trzebicki zezwolił na odprawianie Mszy Św.

16 maja 1667 - murowany kościół został konsekrowany przez bpa safragana krakowskiego Mikołaja Oborskiego

1676 - zakończenie prac wykończeniowych przy świątyni trwających aż od 1660 r. ze względu na brak środków. W tym samym roku klasztor odwiedził król Jan III Sobieski

2 sierpnia 1686 - uroczystość przekazania przez ks. Jan Franciszek Michlajski z Lubowli, proboszcza w Babicach łaskami słynącego obrazu "Ecce Homo", który został przeniesiony procesjonalnie z Babic. Sumę odpustową celebrował ks. Kazimierz Lanckoroński - kanonik krakowski i proboszcz oświęcimski, a kazanie wygłosił ks. Memezius - proboszcz z Chrzanowa.

1700 - na obraz Pana Jezusa Miłosiernego "Ecce Homo" nałożono srebrną sukienkę jako wotum zbiorowe pielgrzymów alwernijskich

1703-08 - z fundacji gospodarza z pod Alwerni Jana Kuciela i młynarza z Okleśnej Jana Pary do kościoła dobudowano niedużą kaplicę

1709 - z fundacji małżonków Bartłomieja i Anny Trawińskich z Krakowa w bocznej kaplicy postawiono drewniany ołtarz, do którego przeniesiono z ołtarza głównego słynący cudami obraz Pana Jezusa "Ecce Homo"

1712 - ponownie z fundacji małżonków Bartłomieja i Anny Trawińskich z Krakowa drewniany ołtarz w kaplicy został zamieniony na marmurowy

1734 - fundacja nowego ołtarza głównego

1742 - oo. Bernardyni z Przyrowa przekazali tutejszemu klasztorowi barokową płaskorzeźbę św. Anny Samotrzeć

1754-58 - budowa dziedzińca odpustowego z kaplicami

1787 - alwernijski klasztor odwiedził król Stanisław August Poniatowski 

1894 - niejaki Stolper wykonał w bocznej kaplicy nową polichromię o tematyce pasyjnej, a Klemens i Maria Bullowie z Szopienic sprawili do niej nowy witraż

1897-1900 - gwardian o. Stefan Podworski z ofiar wiernych - głównie Górnoślązaków - do kościoła dobudował 55-metrowej wysokości wieżę w której zawieszono dzwony [w starszych informatorach np. w L. Marzec, K. Mazurek i T. Suchecki podają datę 1797-1800 które obecnie należy uznać za błędną - przyp. autora]

przeł. XIX i XX w. - przebudowa zabudowań klasztornych

1935 - za gwardiana o. Jeremiasza Bochenka kaplicę boczną przemalował Franciszek Lisowski z Sanoka

1941 - Niemcy wysiedlili z klasztoru bernardynów i urządzili w nim więzienie i Feldgericht. 

ok. 1945 - po wojnie bernardyni powrócili do klasztoru

1949-57 - ostatnia restauracja kościoła. Zmniejszono wówczas liczbę ołtarzy bocznych zachowując jednocześnie cechy wystroju wczesnobarokowego. Rzeźby z rozebranych wówczas ołtarzy umieszczono w narożnikach transeptu

12/13 stycznia 1984 - w nocy nieznani sprawcy ukradli z obrazu "Ecce Homo" srebrną sukienkę, pozłacaną koronę z głowy Pana Jezusa oraz pozłacaną trzcinę. 

Obecny barokowy kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu to budowla murowana, jednonawowa z transeptem. Bryła została ukształtowana w l. 1630-76 r. z późniejszymi dobudowami: kaplicy od strony północnej w l. 1703-08 i 55-metrowej wieży w l. 1897-1900. W partiach fundamentowych świątynia zawiera również najstarsze elementy z 1625 r. 

Boczne wejścia do kościoła zdobi portal pierwotnie obramowanie nagrobka Eleonory Karwickiej z XIX w., umieszczonego obok wraz z figurą "pokutnicy". W przedsionku marmurowe sarkofagi Korycińskich z XVIII w. a powyżej epitafium Franciszka Szwarzenberg-Czernego. 
Ołtarz główny z 1734 r. z krucyfiksem z 1624 r. pochodzącym z drewnianego pierwotnego kościółka. Ołtarze boczne z 2 poł. XVIII w. W prawym bocznym ołtarzu umieszczono otoczony miejscową czcią obraz MB Piekarskiej (Alwernijskiej) ofiarowany przez Jana Kuciela w 1703 r. W drugim ołtarzu bocznym obraz św. Antoniego z 1633 r. Na mensach ołtarzowych umieszczono niewielkie figurki woskowe popularne w baroku. Ambona z 2 poł. XVIII w. ozdobiona od dołu 4 figurkami świętych franciszkańskich co należy do rzadkości.
W lewej części transeptu barokowa płaskorzeźba św. Anny Samotrzeć przekazana w 1742 r. przez oo. Bernardynów z Przyrowa. W narożnikach transeptu rzeźby z rozebranych w l. 1949-57 ołtarzy bocznych.
Nagrobek Szembeków z  pocz. XIX w. z czarnego marmuru dębnickiego, alabastru i drzewa, ozdobiony portretami zmarłych należy do najpiękniejszych dzieł klasycyzmu w okolicach Krakowa.
Na ścianach rzeźbione stacje Drogi Krzyżowej z pocz. XX w. 

We wnętrzu kaplicy znajduje się marmurowy barokowy ołtarz z 1712 r. fundacji Bartłomieja i Anny Trawińskich z Krakowa a w nim cenny bizantyjski obraz Pana Jezusa Konającego "Ecce Homo" ("Oto Człowiek") pochodzący prawdopodobnie z samego Konstantynopola. Wg podań miał on znajdować się w kaplicy cesarskiej Konstantego XII (1448-53). Pierwsza wzmianka o tym obrazie pochodzi z 1453 r., która mówi, że  po upadku Konstantynopola obraz dostał się w ręce sułtana Mahometa II (1451-81), który umieścił go w swoim skarbcu. Stąd trafił jako dar sułtański do kaplicy pałacowej Habsburgów (dal sułtana Amurata IV (1623-40) dla cesarza habsbursko- niemieckiego Ferdynanda II (1619-37) lub III (1637-57). Po śmierci cesarza zachwycony obrazem kapelan pałacowy potajemnie zabrał obraz i opuszczając dwór zabrał go ze sobą do Węgier. Przed smiercia podarował obraz wysokiemu urzędnikowi cesarskiemu Zygmuntowi Hollo, który umieścił go w kaplicy dworskiej w Koszycach na terenie obecnej Słowacji. Z tą rodziną żył w przyjaźni proboszcz Jan Franciszek Michlajski z Lubowli, któremu ofiarowano obraz. Ks. Michlajski przenosząc się do Krakowa, zabrał go ze sobą i tam poprosił biskupa Mikołaja Oborskiego, sufragana krakowskiego, o jego poświęcenie, aby ostatecznie wraz z obrazem osiąść na parafii w Babicach. Poczuwając się do wdzięczności bernardynów alwernijskich, którzy pielęgnowali jego ojca w chorobie, a po śmierci pochowali w swoim grobowcu, darował ten obraz klasztorowi, do którego przeniesiono go procesjonalnie z Babic 2 sierpnia 1686 r. Sumę odpustową celebrował ks. Kazimierz Lanckoroński - kanonik krakowski i proboszcz oświęcimski, a kazanie wygłosił ks. Memezius - proboszcz z Chrzanowa. Obraz początkowo był umieszczony w głównym ołtarzu, dopóki nie zbudowano kaplicy i ołtarza w 1709 roku dla celów kultowych. Obraz Pana Jezusa Miłosiernego w Alwerni jest namalowany na płótnie i przyklejony do deski dębowej o wymiarach 65 cm x 50 cm Twarz Pana Jezusa jest bardzo wyrazista i pełna bólu. W roku 1700 na obraz Pana Jezusa Miłosiernego nałożono srebrną sukienkę jako wotum zbiorowe pielgrzymów alwernijskich. W nocy z 12 na 13 stycznia 1984 roku nieznani sprawcy ukradli z obrazu srebrną sukienkę, pozłacaną koronę z głowy Pana Jezusa oraz pozłacaną trzcinę. 
Żelazna krata i marmurowa posadzka w kaplicy zostały wykonane przez tych samych fundatorów co marmurowy ołtarz w kaplicy. Witraż w oknie kaplicy fundacji Klemensa i Marii Bullów Szopienic z 1894 r. Polichromia o tematyce pasyjnej wykonana przez Stolpera w 1894, a w roku 1935 przemalowana przez Franciszka Lisowskiego z Sanoka.

Zabudowania klasztorno-gospodarcze powstawały równolegle z budową murowanego kościoła. Pierwotne budynki klasztorne były drewniane i parterowe jednak w 1635 r. strawił je pożar wobec czego wzniesiono obecne murowane, ukończone w 1656 r. Zbudowano je na wzór pustelni Alverno w Toskanii i przebudowano na przełomie XIX i XX w. 

Na słupach wejściowych na Plac Rajski (dziedziniec odpustowy) z 1754-58 kamienne posągi Ewangelistów z 1758 r. przeniesione z nieistniejących obecnie 4 kaplic w lesie. Przed bramami kościoła figura Chrystusa Frasobliwego z 1900 r. Koło klasztoru rosną stare lipy - pomniki przyrody.

Alwernijski klasztor odwiedzili m.in. królowie Jan III Sobieski (1676 r.), i Stanisław August Poniatowski (1787 r.) oraz kardynałowie krakowscy: Albin Dunajewski, Jan Puzyna, Adam Stefan Sapieha i Franciszek Macharski. ponadto w klasztorze tym przebywali: abp lwowski Józef Bilczewski, abp lwowsko-krakowski Eugeniusz Baziak i abp Karol Wojtyła.

Kontakt:
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu i klasztor o.o. Bernardynów
32-566 Alwernia, ul. Klasztorna 1, tel. (012) 283 12 13
www.bernardyni-alwernia.pl 

Główne uroczystości:
Odpust ku czci Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, tzw. "Strzelanka" (ze względu na dawny zwyczaj strzelania z moździerzy) - 1-sza  niedziela po Bożym Ciele 
Niedziela Miłosierdzia - 2-ga niedziela Wielkanocy 
Święto Stygmatyzacji św. Franciszka - 17 IX 

Ważne daty dla życia tego klasztoru stanowią również: 
Misterium Bożonarodzeniowe poprzedzające "Pasterkę" - 24 XII o godz. 23.15
Misterium Męki Pańskiej - Niedziela Palmowa o godz. 14.45, Wielki Czwartek o godz. 18.00 i Wielki Piątek o godz. 17.00

Zobacz także