BZÓW - SKAŁA RZĘDOWA

Stanowisko znajduje się na północny-wschód od Bzowa, przy utwardzonej drodze polnej do Kidowa. Obejmuje ono samotnie stojący wyniosły ostaniec zwany Skałą Rzędową. 

Już wstępne badania przeprowadzone przez B. Muzolfa w dniach 23 września-5 października 1991 r. potwierdziły występowanie materiału archeologicznego  znajdywanego na obszarze około 3 ha przekraczającym nawet wspomnianą polną drogę. Największe jego skupisko zlokalizowano na południowy-wschód od ostańca.
Chronologicznie zabytki zaliczono do okresu halsztackiego i kultury łużyckiej oraz średniowiecza (XIII-XIV w.).

Ogółem przebadano tu wykopaliskowo około 120 m2 terenu otwartego oraz przeprowadzono niewielki sondaż w jednej z jaskiń znajdujących się w ostańcu , a w pozostałych 5 penetrację powierzchniową. 

W trakcie prac wykopaliskowych wydzielono trzy obiekty. Pierwszym z nich była pozostałość zapewne chaty o konstrukcji zrębowej, bez śladów paleniska. Świadczyć o tym mają jedynie lekkie zagłębienie na planie zbliżonym do prostokąta wypełnione szarą próchnicą, w którym znaleziono duże skupisko fragmentów ceramiki kultury łużyckiej. 
Obiekt drugi o funkcji trudnej do prawidłowego ustalenia, być może był częścią wspomnianej chaty.
Obiekt trzeci to rozległe, dość wąskie zaciemnienie w rzucie przypominającym zaokrągloną literę L. W jego obrębie zlokalizowano dwa skupiska ceramiki z grudkami polepy. Przekrój pionowy zaciemnienia przyjmuje formę rowu, co jeszcze bardziej utrudnia możliwość ustalenia jego funkcji. Być może jest to jama odpadkowa.

Ustalono również, że teren nieużytków wokół ostańca jest niejako oddzielony od pól uprawnych skarpą wysokości ok. 50 cm. Na tych nieużytkach stwierdzono występowanie dużej ilości elementów ceramiki kultury łużyckiej, ale nie stwierdzono występowania stałych obiektów osadniczych.

Ogrom tego typu materiału archeologicznego w połączeniu z innymi znaleziskami (duży wiór z krzemienia czekoladowego, czworościenna siekierka kamienna wykonana ze zlepieńca drobnoziarnistego o zielonkawym odcieniu i duże zgrzebło z krzemienia jurajskiego) pozwalają na stwierdzenie występowania w tym miejscu albo w neolicie osadnictwa kultury pucharów lejkowych albo we wczesnej epoce brązu kultury ceramiki sznurowej, następnie zasiedlonej w formie stałej osady okresie halsztackim przez ludność kultury łużyckiej. Wystąpiły również nieliczne ślady osadnictwa średniowiecznego datowanego na XIII-XIV w.

Penetracja jaskiń oprócz wspomnianego wyżej zgrzebła pozwoliła znaleźć materiał łużycki  i średniowieczny. Znaleziono w nich m.in. dobrze zachowaną kościana igłę z urwanym uszkiem.

Na uwagę zasługują również znaleziska kilku fragmentów żelazistego, gruboziarnistego zlepieńca, którego znane w okolicy wychodnie znajdują się w rejonie Rodaków i Olkusza. Na wielu "jurajskich" stanowiskach z okresu halsztackiego ten surowiec był wykorzystywany do wykonywania rozcieraczy i żaren nieckowatych (np. Góra Birów, czy też Skarżyce).

Wśród wydobytych na tym stanowisku fragmentów ceramiki przeważają części średnich i małych garnków chropowaconych przez obmazywanie o powierzchni koloru ceglastobrunatnego i czarnym wnętrzu, zwykle bez ornamentyki
Na uwagę zasługują jedynie fragment czerpaczka z uszkiem taśmowatym, ułamki talerzy-placków zdobionych ornamentem paznokciowym (po części posiadających na spodach odciski plecionej maty), niewielki fragment naczynia sitowatego.

Zobacz także