Wiek XV

Poprawiono: czwartek, 15 czerwiec 2017 Opublikowano: niedziela, 11 czerwiec 2017

XV w. - utrata znaczenia małych strażnic obronnych (m.in. Ryczów i Suliszowice), które ostatecznie wysadzono w powietrze

Szczególny rozkwit wśród zakonu Cystersów zauważalny był szczególnie zauważalny w klasztorze w Mogile. Żyjący wówczas dwaj zakonnicy Mikołaj i Jerzy z Sambora, ozdabiali rękopisy miniaturami.

W Krakowie istniało 25 cechów. 

Przebudowa kościoła w Bolechowicach. 

Powstaje osada górnicza Bolesław znana z kopalni galeny. Bukowno jest znane wówczas jako wieś

W Borku na Warcie istniała kuźnica żelaza

początek XV w. - zamek w Bydlinie został otoczony tarasami ziemnymi

1 połowa XV w. - przebudowa i rozbudowa zamku Lipowiec w murowaną warownię

1400 - odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego z zapisu królowej Jadwigi już jako pełny uniwersytet o czterech wydziałach (prawnicy - Stanisław ze Skalbmierza, Paweł Włodkowic z Brudzenia, matematyk i astronom Marcin Król z Żurawicy i inni). Pierwszym rektorem odnowionej uczelni był Stanisław ze Skalbmierza, wybitny uczony, który szczególnie ostro wystąpił przeciwko oszczerczej kampanii antypolskiej prowadzonej przez Zakon Krzyżacki

Na wzgórzu w Bydlinie stał myśliwski zamek obronny

1403 - Jadwiga z Pilicy zapisała na bibliotekę klasztorną w Krakowie budowaną przez Dominikanów 120 grzywien.

1405 - na prośbę Witolda księcia litewskiego Benedyktyni z Tyńca założyli opactwo w Starych Trokach

po 1410 - po klęsce pod Grunwaldem Zakon Krzyżacki rozpoczął oszczerczą kampanię przeciwko Polsce i Litwie. Odpowiedzią na te oszczerstwa był przedłożony na Soborze w Konstancji traktat Pawła Włodkowica, rektora Uniwersytetu Krakowskiego: "O władzy papieży i cesarza w stosunku do niewiernych"

1415 - burgrabią zamku będzińskiego został Mikołaj Siestrzeniec, herbu Kornicz, rycerz związany ze stronnictwem prohusyckim. Zasłynął z licznych napadów i rozboi na podłożu politycznym, m.in. atakował Sławków i Koziegłowy. 

W Brzeźnicy urodził się Jan Długosz. Był on drugim spośród 12 synów i kilku córek Jana z rodu Wieniawów, niezbyt zamożnego ziemianina pochodzącego z Niedzielska pod Wieluniem, który nosił przydomek "Długosz" i herb Wieniawa. Jako rycerz odznaczył się walecznością w 1410 podczas bitwy pod Grunwaldem, za co otrzymał starostwo brzeźnickie. Ciekawostką jest fakt, że wszyscy bracia wybitnego historyka również nosili imię Jan. 

1417 - Władysław Jagiełło ufundował kościół w Brzeźnicy

1420 - budowa kościoła św. Krzyża w Krakowie

1423-1455 - biskupem krakowskim zostaje Zbigniew Oleśnicki.

1424 - w Wieluniu zostaje wydany edykt, na mocy którego udział w wojsku ruchu husyckiego w Czechach był karany jako zdrada stanu. Dobra Polaków bawiących w Czechach, którzy nie wróciliby w określonym terminie do kraju, miały ulec konfiskacie, a sami mieli być pozbawieni szlachectwa. Jak głosił edykt wieluński - "Zabraniamy też wszystkim kupcom i innym ludziom ... aby żadnych towarów, a zwłaszcza ołowiu, żywności i napojów nie ważyli się przywozić i wywozić do Czech". Edykt Wieluński miał na celu zastraszenie ludu przed kontaktami z innowiercami, których wystąpienia pod przewodnictwem Jana Husa nasiliły się u południowego sąsiada Polski.

lata 30-te XV w. - Mikołaj Siestrzeniec, herbu Kornicz został pozbawiony funkcji burgrabiego zamku w Będzinie i całkowicie usunięty ze sceny publicznej po klęsce stronnictwa prohusyckiego w Polsce

1433 - przywilej krakowski. Król Władysław Jagiełło potwierdza w Krakowie wcześniejsze przywileje nadane szlachcie w Jedlni /przywilej jedlneński/ w 1430 roku. M.in. zapewnił szlachcie przywilej nietykalności osobistej (neminem captivabimus nisi iure victum - ochrona szlachty przed uwięzieniem bez wyroku sądowego) i nietykalności własności majątkowej.

1434-1444 - po śmierci króla Władysława Jagiełły regencję w imieniu małoletniego króla Władysława III Warneńczyka sprawował światły biskup krakowski Zygmunt Oleśnicki.

1439 - stronnictwo prohusyckie pod przewodnictwem Spytka z Melsztyna zawiązuje konfederację. Miała ona na celu uporządkowanie stosunków wewnętrznych w państwie i odsunięcie od władzy Oleśnickiego. W wojsku Spytka, zorganizowanym na wzór czeski, liczny udział wzięli chłopi i mieszczanie. Przerażona tym część szlachty w obawie o swoje życie lub utratę majątku w ostatniej chwili przeszła na stronę Oleśnickiego. Osłabione oddziały husyckie mimo bohaterskiej walki zostały rozbite pod Grotnikami. Sam Spytek poległ na polu walki.

1442 - powstanie Księstwa Siewierskiego.

1443 - biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki kupił (za sumę 60 tys. grzywien szerokich groszy praskich) od książąt śląskich: Wacława cieszyńskiego i Bolka raciborskiego Księstwo Siewierskie i włączył je do biskupstwa krakowskiego, przez co następuje przesunięcie na zachód przebiegu granicy państwa. Księstwo to zostało darowane na wieczne czasy biskupstwu krakowskiemu, przez co pozostawało pod władzą biskupów krakowskich, którzy tytułowali się książętami siewierskimi. Był to pierwszy biskup i biskupstwo w Polsce z tytułem książęcym rzeczywistym. Mieli oni prawo rządzić absolutnie, sądzić bez apelacji i wybierać urzędników ziemskich. Biskup miał tu prawo miecza (jus gladii), własne wojsko, swoją monetę. Rzeczpospolita nic się w te rządy nie wdawała, zostawiając moc władzy różnorodnym ciałom narodowym. Miasteczkami w Księstwie Siewierskim były Siewierz i Sławków. Następuje przeniesienie siedziby biskupów krakowskich do Siewierza z zamku  Lipowiec, który zmienia funkcję na rekolekcyjno-więzienną dla księży oraz później głosicieli zasad reformacji

1444-1447 - okres bezkrólewia po śmierci Władysława Warneńczyka, chociaż na tron krakowski powołano Kazimierza Jagiellończyka (ten jednak nie przyjmuje wówczas korony).

1444 - przypuszczalnie już wówczas istniała wieś Bieniec, która wchodziła w skład dóbr królewskich. Od samego początku tego wieku królowie oddawali ją w zastaw prywatnym osobom

1447-1492 - Kazimierz Jagiellończyk dopiero teraz przyjmuje koronę królewską.

Król ten był w sporze z opatem cysterskim z Mogiły Hirszbergiem, w kwestii praw klasztoru.

Ze szlachty wywodził się wybitny prawnik, wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek rady królewskiej "z młodszych panów" - jak ich charakteryzował Długosz - Jan Ostroróg. Jego "Memoriał o uporządkowaniu Rzeczypospolitej" zawierał program ugruntowania silnej władzy królewskiej.

1447 - rektorem Akademii Krakowskiej był syn chłopski Jan z Ludziska.

połowa XV w. - charakteryzuje na danym terenie rozkwit gospodarczy (górnictwo ołowiu i srebra - Olkusz, hutnictwo żelaza - od Zawiercia po Wieluń i metali nieżelaznych). Kuźnice istniały tu m.in. w Błędowie nad Białą Przemszą.

od 2 połowy XV w. - na sejm walny nie mieli dostępu chłopi i mieszczaństwo. Jedyny wyjątek poczyniono dla mieszczan krakowskich.

1453 - Związek Pruski założony w celu walki z Zakonem Krzyżackim wysłał poselstwo do Krakowa z poddaniem się stanów pruskich Polsce. Rada królewska, wbrew stanowisku Oleśnickiego, uchwaliła wcielenie Prus do Polski oraz wojnę z Zakonem.

sierpień 1453 - maj 1454 - pobyt Jana Kapistrana w Krakowie, który dał podnietę do wprowadzenia do Polski zakonu bernardyńskiego będącego faktycznie tylko gałęzią zakonu Franciszkanów. Z łaski kardynała Zbigniewa Oleśnickiego założony został na krakowskim Stradomiu pierwszy w Polsce bernardyński klasztor i osadzono w nim 80 braci. W klasztorze tym zasłynął cnotami i poświęceniem Szymon z Lipnicy.

1457 - Kazimierz Jagiellończyk nabył Księstwo Oświęcimskie od Janusza, księcia oświęcimskiego, za sumę 50 tysięcy grzywien szerokich groszy praskich.

1461 - zaburzenia w Krakowie, które stały się pretekstem do ataku na najsilniejsze miasta, które odgrywały dużą rolę polityczną i gospodarczą. Przyczyną zaburzeń był zatarg między dumnym wielmożą Andrzejem Tęczyńskim a majstrem cechowym - płatnerzem Klemensem. Gdy w czasie sprzeczki Tęczyński czynnie znieważył mieszczanina, oburzony i do żywego dotknięty tłum rzucił się na wyniosłego feudała, który w czasie tumultu został zabity. Szlachta wykorzystała zabójstwo Tęczyńskiego, by złamać przywileje mieszczan i powołać winnych przed sąd szlachecki.

Pierwsza wzmianka o wsi Bieniec

1463 - w klasztorze Dominikanów w Krakowie wybuchł pożar spowodowany przez kilku zakonników zajmujących się alchemią (za Długoszem).

1467 - na kapitule w Krakowie dokonano rozdziału bernardyńskiej prowincji austriacko-czeskiej, do której początkowo należeli polscy Bernardyni, na trzy wikariaty. Wikariat polski obejmował Koronę, Ruś i Litwę, a liczył sobie wówczas 12 klasztorów.

1474 - pierwszy w Polsce druk wykonano w Krakowie.

1477-1496 - twórczość Wita Stwosza w Krakowie.

1480 - założenie wsi Aleksandrowice

1486 - po kilkudziesięciu latach panowania na zamku w Bobolicach licznych dziedziców ostatecznie właścicielem zostaje rodzina Krezów herbu Ostoja

1492-1501 - po śmierci króla na tron polski powołano Jana Olbrachta.

1492 - powstaje dziedziniec Collegium Maius w Krakowie

1494 - od Jana (Janusza?), księcia oświęcimskiego i zatorskiego, król Jan Olbracht za 80 tys. czerwonych złotych polskich (czyli dukatów) i za 200 grzywien rocznego dożywocia kupił Księstwo Zatorskie, które włączył w granice Korony.

1498 - budowa Barbakanu w Krakowie

koniec XV w. - miasta o znaczeniu ogólnopolskim z terenu Jury: Kraków, Częstochowa, Wieluń i Siewierz. Kraków staje się ważnym centrum drukarskim

Dobra bolesławskie znalazły się w prywatnych rękach