IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Zamek w Krzykawce

ZAMEK RYCERSKI W KRZYKAWCE

Rys historyczny | Opis | Zagospodarowanie

Rys historyczny

W 1982 roku na północny zachód od części wsi zwanej "Dziurką" J. Pierzak odkrył dobrze zachowany średniowieczny gródek w miejscu zwanym przez miejscową ludność "Zamczyska". Bukowy las w obrębie którego znajdował się zameczek już wcześniej był penetrowany przez poszukiwaczy skarbów. Nadzwyczaj dobry stan obiektu oraz fakt braku badań wykopaliskowych spowodowały, że w 1984 roku Wojewódzki Konserwator ds. Zabytków Archeologicznych w Katowicach zlecił przeprowadzenie tu badań dr E. Szydłowskiej z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Zebrany materiał (ceramika, kopaczka, fragment sierpa, fragment topora o łukowatym ostrzu, nóż, 7 żelaznych grotów, fragment podkowy i strzemienia, rogowy grzebień trójwarstwowy z brązowymi nitami) pozwolił pierwotnie datować funkcjonowanie zameczku na okres od połowy XIII po schyłek XIV w. co zostało później skorygowane wyłącznie do XIII w. Nasuwające się kolejne pytania co do funkcji obiektu spowodowało, że w 1989 r. (6-29 lipiec) wznowiono badania, tym razem pod kierownictwem J. Pierzaka i D. Rozmusa. Dopiero te badania przyniosły oczekiwane wyniki pozwalając na potwierdzenie dotychczasowych przypuszczeń o istnieniu na zachodnim skraju cypla drewnianej budowli wieżowej oraz prowadzącego do niej mostu nad wewnętrzna fosą, które spłonęły i runęły do fosy w wyniku gwałtownego pożaru dającego kres całości budowli. Spośród drobniejszych zabytków archeologicznych odkryto tu m.in. liczne gwoździe, dwa nożyki, fragment podkowy oraz dwa romboidalne groty bez zadziorów typu II wg Nadolskiego. Natrafiono tu również na okruchy rudy ołowiu. Zabytki te potwierdziły przypuszczenia co do okresu istnienia grodku. 

Miejscowy rycerz nieznany z imienia, i zarazem właściciel zameczku i okolicznych włości musiał mieć wysoka pozycję w lokalnych układach, gdyż posiadanie wieży mieszkalnej stanowiło symbol władzy. 
Gródek rycerski funkcjonował tu w XIII w. i został zniszczony prawdopodobnie w wyniku pożaru spowodowanego zbrojnym najazdem. Sięgając do historii okolicy nie sposób nie zauważyć, że najbardziej prawdopodobne staje się położenie kresu warowni na przełomie XIII i XIV w. (1306-08) z rąk zwolenników biskupa Jana Muskaty, którzy w niedalekim Sławkowie mieli silny ośrodek, z którego dokonywały łupieżczych najazdów na wsie i miasteczka Małopolski popierające Władysława Łokietka.
Prawdopodobnie również, po zniszczeniu omawianego tu zameczku siedziba rycerstwa krzykawskiego została przeniesiona w nowe miejsce, być  może w rejon obecnego dworku w Krzykawce, zlokalizowanego w bezpośrednim sąsiedztwie gródka.


Opis

Obiekt był wybudowany w miejscu z natury obronnym, czyli na wyniosłym lessowym cyplu wrzynającym się w podmokłe łąki, okalające go z trzech stron. Od wschodu, czyli najłatwiej dostępnej strony, cypel wzmocniono głęboką i szeroką fosą. Dodatkowo brzegi fosy wzmocnione były dwoma wałami ziemnymi - niższym zewnętrznym (37 m długości i 6 m szerokości podstawy) i wyższym wewnętrznym (sypany w dwóch etapach, zatem być może pierwotnie był podobnie wysoki jak pierwszy, długość 31 m i szerokość podstawy 14 m), co spowodowało niejako pogłębienie do 7 metrów i poszerzenie do 37 metrów fosy.
Wydaje się obecnie, że to naturalnie obronne usytuowanie oraz wspomniane umocnienia wschodniej części stanowiły główną zaporę dla wroga, gdyż brak jest jakichkolwiek śladów umocnień z pozostałych stron. Można jedynie sądzić, że od tych stron majdan był broniony bliżej nie określoną konstrukcją drewnianą w typie palisady lub parkanu.
Dodatkowym elementem obronnym była mniejsza fosa (o szerokości nieco ponad 4 metry i głębokości nieco mniejszej niż jej szerokość i o prawie pionowych ścianach) przecinająca cypel wewnątrz całości założenia oddzielająca nieco niżej położony trójkątny majdan od skraju cypla uformowanego w wyniesiony nieco wyżej stożek, na którym stała niegdyś drewniana wieża mieszkalno-obronna o wymiarach ok. 5x5 metrów (podczas badań archeologicznych natrafiono m.in. na wypaloną warstwę polepy stanowiącej podłogę domniemanego budynku oraz ślady przepalonego drewna w wewnętrznej fosie wyjaśniające przyczynie upadku obiektu). 

W zachodniej części majdanu gospodarczego stwierdzono występowanie śladów po dwóch słupach położonych w odległości 3 m od siebie, co obecnie interpretuje się, że jedynie w tej części majdanu występowała drewniana zabudowa konstrukcji słupowej. Obecnie trudno jest dowieść funkcji tego budynku. Jedna hipoteza mówi o funkcji gospodarczej, ale bliskość mostu może również wskazywać na jej charakter obronny.

Do wieży mieszkalnej z majdanu prowadziła droga poprzez ok. 2 metrowej szerokości most wsparty na 4 drewnianych palach wzmocnionych przy dnie fosy kamieniami. 

Wieża mieszkalna trudna dziś do zrekonstruowania posiadała prawdopodobnie konstrukcję zrębową (brak śladów słupów) i zwykle tego typu budowle posiadały 2-3 kondygnacje. Typowy był również dla wież mieszkalno-obronnych funkcjonalny układ pionowy przemawiający za 3-kondygnacyjną konstrukcją: parter o funkcjach gospodarczych, mieszkalne I piętro, reprezentacyjne II piętro i obronne III piętro. Oczywiście najwyżej położony punkt warowni był zawsze wykorzystywany jako punkt obserwacyjny zatem wieża musiała być na tyle wysoka aby pozwalać na kontrolowanie mocno pofałdowanego otoczenia. Wiadomo, że drewniana konstrukcja wieży była oblicowana dodatkowo gliną zabezpieczającą przed ewentualnym pożarem.

Być może, że od wschodniej strony poznanego założenia istniała jeszcze jedna fosa, która mogła zostać zasypana np. w wyniku prac rolnych. Być może również, że fosy w okresie funkcjonowania gródka były nawodnione wodami potoku przepływającego nieopodal. 


Zagospodarowanie

Obecnie obiekt nie jest zagospodarowany a w terenie jedynie dla znawców tematyki uchwytny jest zarys kopca na skraju cypla i majdan chroniony przez dwa wały obwodowe.

powiększ
Krzykawka. Grodzisko - kopiec na skraju cypla terasy i majdan wewnętrzny, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzykawka. Grodzisko - widok ogólny od płd. Po lewej - zarys kopca, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzykawka. Grodzisko widok ogólny od płd- wsch. Widoczna podwójna linia obwałowań, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Krzykawka. Grodzisko - widok z kopca na majdan i wał obwodowy, fot. Z. Bereszyński

powiększ
Plan reliktu zamku w Krzykawce, rys. D. Orman

Zobacz także

Krzykawka
Sławków
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony