ZAŁĘCZAŃSKI PARK PRAJOBRAZOWY

Załęczański Park Krajobrazowy został utworzony 5 stycznia 1978 r. mocą uchwały nr XII/50/78 WRN w Sieradzu. Leży na terenie dwóch województw: łódzkiego i śląskiego, w tym w śląskim zajmuje powierzchnię 8.770 ha, a otulina 27.170 ha. Projekt opracowała Adela Hibner z Biura Planowania Przestrzennego w Sieradzu przy współudziale Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Eugeniusza Milczarskiego. 

W obrębie tego Parku i jego otuliny znajdują się następujące rezerwaty:

• Bukowa Góra
• Dąbrowa na Niżankowicach
• Stawiska
• Szachownica
• Węże

Obejmuje on całe tzw. kolano Warty zwane również Łukiem Załęczańskim z przełomem Warty /Przełom Działoszyński i Przełom Krzeczowski/ przez Wyżynę Wieluńską i jej ujście z wyżyn na niziny /za Krzeczowem/. Około 53% powierzchni parku stanowią lasy, 34% grunty orne, 10% użytki zielone, wody i nieużytki a tylko 3% osadnictwo. Cały fragment rzeki objęty ochroną jest niezmiernie interesujący i czasami nazywany jest Wieluńskim Przełomem Warty, na który składają się Przełom Działoszyński (długości ok. 20 km. ciągnący się od Wąsosza do Bobrownik), Łuk Załęczański Warty (dł. ok. 16 km od Bobownik do Ogrobli) i Przełom Krzeczowski (dł. ok. 7 km, od Ogrobli po Kochlew). Naukowcy przypuszczają, że przed ponad milionem lat temu w okresie trzeciorzędu Warta płynęła od Częstochowy innym korytem niż obecnie. Nie wypływała z tego miejsca na wschód w kierunku Mstowa, lecz nadal podążała na pn.-zach. w okolicy Kłobucka, Krzepic i Dalachowa i łączyła się z obecnym korytem na zachód od obecnej wsi Załęcze Wielkie. Odcinek dzisiejszego Przełomu Działoszyńskiego od Załęczy Wielkich do okolic Bobrownik spełniał wówczas rolę bocznej doliny Warty. W rejonie Bobrownik przebiegał południowo dział wodny, na wsch. od którego w kierunku Działoszyna i dalej Wąsosza woda spływała do jakiejś innej rzeki płynącej w Niecce Włoszczowskiej. Dopiero podczas okresu lodowcowego, ów dział został "przepiłowany" przez wody z topniejącego lodowca. Podobny proces przebiegał wcześniej koło Częstochowy, skąd woda rzeki wykorzystując naturalne zagłębienia terenu, dotarła pod Działoszyn i stąd przez utworzony Przełom Działoszyński na zachód od Załęczy Wielkich połączyła się ze swoim pierwotnym korytem. (patrz również Warta). 

Na szczególną uwagę zasługuje występowanie w tej okolicy zjawisk krasowych i rzeźby terenu związanej z procesami krasowienia. Można tu spotkać m.in. skalne ostańce, jaskinie, studnie, kotły i leje krasowe, wywierzyska, ponory itp.

Obecnie zbocza doliny Warty w Przełomie Działoszyńskim zbliżają się do siebie, wznoszą się coraz wyżej, a miejscami pojawiają się wapienne skałki. Reprezentują one najdalej na północ wysunięte na Wyżynie Krakowskiej partie wapieni skalistych. To tutaj przebiegał polodowcowy dział wodny między Pra-Wartą a Pra-Pilicą. Przełom otaczają ostańce Lisowic, Wapiennika, Góry św. Genowefy i Drabów, przy czym kulminację i zarazem bramę skalną Przełomu stanowią Góra Wapiennik położona nad lewym brzegiem rzeki i Góra św. Genowefy po przeciwnej stronie. Góra Wapiennik pomimo znacznego zniszczenia przez kamieniołom stanowi pomnik przyrody. Warte omówienia  są ponadto Wielka Góra (246 m n.p.m.) i Góra Draby (wys. 222 m n.p.m.). W 1980 ta pierwsza została silnie zniszczona wskutek rabunkowej eksploatacji żwiru używanego wówczas jako topnik w śląskich hutach. Podobnie jak poprzednie wzniesienie również Góra Draby ucierpiała w wyniku eksploatacji wapienia. Jedyną zaletą powstania tu kamieniołomu było odkrycie w niej kilku grot i jaskiń, z których najciekawsze to J. Draby III i J. Ewy /d. udostępniona do zwiedzania/. Obecnie Góra Draby jest pomnikiem przyrody i zarazem strefą ciszy. 

Koło Lisowic nieopodal Działoszyna płynie krasowy potok Struga (zw. również Krępą), który w odległości ok. 1-2 km od przypuszczalnego ujścia do Warty zanika w ponorach. Bardzo charakterystyczna i ciekawa zarazem jest budowa wewnętrznej części Łuku Warty stanowiąca obecnie główną część Parku Krajobrazowego. "Jęzor" oblany wodami Warty stanowi wapienny płaskowyż ostańcowy. Nie ma tam żadnych wód bieżących, a woda podziemna występuje dopiero na poziomie Warty. Obszar ten jest zatem suchy, porośnięty borem lub zaroślami sosnowymi i praktycznie wcale nie jest zamieszkały przez ludzi. Między Ogroblami a Kamionem w poziomie lustra wody Warty znajduje się zespół krasowych źródeł korytowych. Leżą tam też głazy narzutowe z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Koło Krzeczowa i Kochlewa na pograniczu Wyżyny Krakowskiej i Kotliny Szczercowskiej Warta po raz trzeci przełamuje się przez morenę, poza którą ostatecznie opuszcza teren Wyżyny. 

W Załęczańskim Parku Krajobrazowym oprócz ciekawostek geologiczno-hydrograficznych chroni się rzadkie rośliny. Występują tu m.in. paprotnik ostry, widłak wroniec, paproć zachyłka Roberta, rzadki kwitnący bluszcz pospolity występujący w parowie w Bieńcu Dużym na lewym brzegu Warty. W Parku tym utworzono 25 obszarów stref ciszy i ustanowiono 9 pomników przyrody. 

Spośród fauny warto wymienić choćby nietoperze licznie występujące np. w jednej z najdłuższych na omawianym terenie jaskini - J. Szachownica. 

Zobacz także