KRAKÓW - Muzeum Archeologiczne na Gródku

ADRES:

31-028 Kraków, ul. Na Gródku 4, tel.: (012) 431 90 30, fax. (012) 431 90 40, e-mail: grodek@donimirski.com

EKSPOZYCJE: 

Muzeum zlokalizowane w Hotelu Gródek**** przedstawia eksponaty związane z osadnictwem Gródka - jednej z najstarszych osad przedlokacyjnego Krakowa.

Eksponaty pochodzą z badań archeologicznych prowadzonych na tym terenie głównie w 2004 r.

Badania archeologiczne na terenie Gródka prowadzono od lat 50-tych XX wieku kilkakrotnie (K. Radwański; A. Żaki), lecz aż do roku 2004 miały one bardzo ograniczony zasięg. W związku z budową hotelu Gródek przeprowadzono badania wykopaliskowe (C. Buśko, J. Niegoda, B. Szmoniewski) pomiędzy kamienicą na ulicy św. Krzyża 7 a ulicą Na Gródku. Wydzielono cztery fazy zagospodarowania terenu:

• Faza I - XII-wieczna osada otwarta zlokalizowana na nadzalewowej terasie Wisły. Odkryto kilka obiektów zagłębionych (m.in. budynek mieszkalny oraz jamy gospodarcze). Z tą osadą łączy się, pochodząca zapewne z Rusi, pokryta barwnym szkliwem gliniana grzechotka w kształcie pisanki.
• Faza II - datowane od poł. wieku XIII po lata czterdzieste XIV wieku obiekty (dobrze zachowane pozostałości budynku o konstrukcji szkieletowej, charakterystycznego dla europejskich miast lokowanych w końcu XII i XIII wieku oraz obiekt o plecionkowej konstrukcji, której wykorzystanie świadczy kultywowaniu miejscowych tradycji budowlanych). W jego wnętrzu natrafiono na palenisko, co sugeruje, iż spełniał on także funkcje mieszkalne.
• Faza III- związana już prawdopodobnie z przyłączeniem terenu Gródka do miasta. Wiązane są z nią, odkryte w kilku miejscach, relikty kamiennego bruk. Przeprowadzone w późniejszych latach prace niwelacyjne zatarły inne pozostałości z tego czasu.
• Faza IV - to pozostałości obiektów powstałych po zniwelowaniu średniowiecznych nawarstwień i nadsypaniu terenu kilkudziesięciocentymetrową warstwą wyrównawczą, która zawierała różnoczasowy materiał ceramiczny. Na stropie tego nasypu odkryto pozostałości nowożytnego pieca browarniczego oraz oficyny wzniesionej zapewne w konstrukcji fachwerkowej, zastąpionych w późniejszym okresie przez murowaną oficynę oraz kloaki.

Badania archeologiczne przy ul. Św. Krzyża 7 w Krakowie - prowadzone przez Pracownię Archeologiczno-Architektoniczną "Niegoda", Wrocław, ul. Św. Mikołaja 16/17 -realizowano w związku z budową obiektu hotelowego. Wykop o powierzchni 3,5 ara zlokalizowany został w zatylnej części parceli, pomiędzy kamienicą św. Krzyża 7 a ulicą Na Gródku.

Obszar na którym podjęto prace badawcze jest miejscem wyjątkowym w skali Krakowa. Tutaj bowiem (na tzw. Gródku) lokalizuje się siedzibę wójta Alberta, przywódcy buntu mieszczan krakowskich z 1311 roku, na miejscu której miała powstać niewielka fortalicja wzniesiona przez Władysława Łokietka po stłumieniu rozruchów. Na podstawie wzmianek w źródłach pisanych przypuszcza się, że dopiero w roku 1340 rejon Gródka został przyłączony do miasta, co pociągnęło za sobą wytyczenie regularnych parcel mieszczańskich.

Dotychczasowe badania na obszarze Gródka ograniczały się do wykonania niewielkiego wykopu sondażowego oraz serii odwiertów wykonanych przez prof. K.Radwańskiego. Na ich podstawie stwierdzono, że początki osadnictwa na tym terenie zapewne datować można na wiek X, a wieku XII istniała osada otwarta. Siedziba wójta Alberta miała być otoczona fosą biegnącą ciągiem dzisiejszej ulicy św. Krzyża.

Prace prowadzone w roku 2004 pozwoliły na wydzielenie czterech faz obrazujących zmiany w zagospodarowaniu terenu:

• Faza I – zaliczono do niej kilka XII-wiecznych obiektów wkopanych w humus pierwotny. Wchodziły one w skład otwartej osady zlokalizowanej na nadzalewowej terasie Wisły. Wśród odsłoniętych obiektów wydzielono budynek mieszkalny oraz jamy o gospodarczo-magazynowym charakterze. Spośród zabytków ruchomych odkrytych w obrębie wczesnośredniowiecznych obiektów na szczególną uwagę zasługują dwie kościane łyżwy oraz gliniana grzechotka w formie pisanki – jedyny tego typu egzemplarz znany z terenu Krakowa.
• Faza II – obejmuje ona okres od połowy wieku XIII po lata czterdzieste XIV wieku, a reprezentowana jest przez obiekty wchodzące w skład zabudowy Gródka. Do najciekawszych należą relikty budynku wzniesionego w konstrukcji szkieletowej oraz budynku plecionkowego. Budynek szkieletowy o powierzchni około 25 m2 posadowiono we wkopie osiągającym ponad 1,5 m głębokości. W jego obrębie skonstruowano drewniany szkielet złożony z podwalinowych belek oraz umieszczonych w narożnikach słupów na których wsparte zapewne były wyższe kondygnacje. Ściany pomieszczenia zagłębionego w podłoże tworzyły pionowo ustawiane deski, zaś kondygnacje wyższe zapewne wykonano w konstrukcji fachwerkowej (pionowe pręty owinięte słomą i oblepione gliną). 
  Tego typu domy stanowią klasyczne obiekty mieszkalne wznoszone w środkowoeuropejskich miastach lokacyjnych w końcu XII i w XIII wieku. W celu zapewnienia odpowiedniego komfortu zamieszkiwania najczęściej posiadały trzy zróżnicowane funkcjonalnie kondygnacje. Pierwszą tworzyło gospodarcze przyziemie, druga spełniała funkcje mieszkalne, a trzecia magazynowe.
  O ile obecność domu szkieletowego jest świadectwem dotarcie do Krakowa wpływów zachodnioeuropejskiej cywilizacji, o tyle budynek plecionkowy świadczy o kultywowaniu miejscowych tradycji budowlanych. Także i on zagłębiony był w podłoże (jedynie na 0,6 m), a ściany i dach wykonano z oblepionej gliną plecionki. Budynek zaopatrzony był w palenisko, co sugeruje iż spełniał mieszkalne funkcje.
  Spośród przedmiotów codziennego użytku odsłoniętych w obiektach mieszkalnych i związanych z nimi nawarstwieniach wyróżniają się fragmenty polewanych płytek podłogowych oraz ołowiany odważnik.
• Faza III – wiążemy ją z przyłączeniem terenu Gródka do miasta. Świadectwem tego wydarzenia są relikty kamiennego bruku ułożonego na niwelacyjnej warstwie piasku, odkrywane w różnych punktach wykopu.
  Niestety, na badanym obszarze nie przetrwały żadne nawarstwienia, które można byłoby łączyć z funkcjonującymi tu w XIV i XV wieku mieszczańskimi parcelami. Zostały one zniszczone późniejszymi pracami niwelacyjnymi, zapoczątkowującymi fazę IV.
• Faza IV – po usunięci średniowiecznych nawarstwień teren pokryto kilkudziesięciocentymetrową warstwą próchnicy zawierającą różnowiekowy materiał ceramiczny. Na jego stropie zidentyfikowano obecność pieca browarniczego oraz relikty oficyny wzniesionej zapewne w konstrukcji fachwerkowej. Po ich zniszczeniu nasypano kolejną warstwę próchnicy w którą wkopano fundamenty murowanej oficyny oraz kloaki.

Badania prowadzone przy ul. Św. Krzyża 7 przyniosły wiele nowych ustaleń tyczących historii średniowiecznego Krakowa. Do najistotniejszych należą niewątpliwie odkrycie wczesnośredniowiecznej osady, zabudowy związanej z siedzibą wójta Alberta oraz pozyskanie licznych zabytków ruchomych nie mających analogii w materiałach krakowskich.

CZYNNE: 

CENY BILETÓW: 

DODATKOWE INFORMACJE:

Zobacz także