ZRĘBICE

Wieś położona na Wyżynie Częstochowskiej nieopodal Olsztyna. Możliwy dojazd z Częstochowy komunikacją PKS (dworzec PKS w Częstochowie)

Wieś jest ważnym punktem na mapie turystycznej Jury. Zbiegają się tu piesze szlaki: czerwony Orlich Gniazd i niebieski Warowni Jurajskich oraz kończy zielony "Dróżki św. Idziego", a także szlaki rowerowe: czerwony Orlich Gniazd, zielony Wokół Olsztyna i czarny Olsztyński oraz szlak konny i samochodowy szlak Architektury Drewnianej. Zrębice stanowią również dobry punkt wypadowy w Sokole Góry

Nazwa od zrębów leśnych na których rzekomo powstała wieś

1334 - pierwsza wzmianka o wsi i parafii, które nazywano wówczas Sdrabicz. Była królewską wsią służebną na rzecz zamku w Olsztynie. Dla załogi tego zamku mieszkańcy wsi zobowiązani byli dostarczać warzywa i owoce z założonych tu obszernych ogrodów warzywnych i sadów

początek XIV w. - Kazimierz Wielki ufundował tu modrzewiowy kościół [wg serwisu Archidiecezji Częstochowskiej. Porównaj datę 1596 - przyp. autora]

1470 - Jan Długosz w Liber Benef opisuje królewską wieś pod nazwą Sdrzembicze [wg serwisu archidiecezji częstochowskiej - przyp. autora] lub Sdrzambice [wg J. Zinkowa - przyp. autora]. W tym czasie parafia zrębicka obejmowała również Krasawę, Kuźnicę i Osiny k. Poraja. 

ok. 1596 - budowa drewnianego kościoła [wg Ośrodka Dokumentacji Zabytków; L. Marca, K. Mazurka i T. Sucheckiego; J. Brandysa i W. Mielczarka; S. Bronisza. Porównaj datę pocz. XIV w. - przyp. autora]. 

XVII w. - budowa kapliczki św. Idziego

1606 - z parafii w Zrębicach wyodrębniono nową parafię w Poczesnej

1632 – zawieszenie dzwonów w dzwonnicy kościelnej

pocz. XVIII w. - rozbudowa kapliczki św. Idziego

1789 – budowa lub gruntowna przebudowa modrzewiowego kościoła staraniem ks. Wojciecha Bulińskiego oraz przeniesienie do niego obrazu z rozebranej kapliczki św. Idziego [Ośrodek Dokumentacji Zabytków wspomina o gruntownym remoncie po 1782 r. zaś serwis archidiecezji częstochowskiej wspomina o rozbiórce poprzedniego kościoła przed 1789- przyp. autora]. Kościół był konsekrowany pod wezwaniem Wszystkich Świętych jednak nie wiadomo przez kogo i kiedy

1795- 2 poł. XIX w. - jedna z najbiedniejszych parafii. W 1 poł. XIX w. kościół z powodu braku funduszy był bliski ruiny

1889 – restauracja kościoła z inicjatywy ks. Jana Lalewicza

1954-56 - remonty kościoła

l. 60. XX - gruntowna konserwacja kościoła

1 wrzesień 2007 - otwarcie szlaku "Dróżki św. Idziego" wiodącego z Olsztyna do Zrębic. Szlak powstał przy wsparciu Samorządu Województwa Śląskiego oraz Samorządu Gminy Olsztyn. Natomiast inicjatorem powstania nowej trasy są: Jurajskie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej oraz Grupa Odnowy Wsi Zrębice. Oznakowanie szlaku (7 tablic informacyjnych) stanowi cześć projektu pn. "Szlaki turystyki rekreacyjnej i miejsca dziedzictwa kulturowego w gminie Olsztyn"

12 lipiec 2009 - Ksiądz Proboszcz Włodzimierz Białek dokonał poświęcenia odnowionej przez Wspólnotę Gruntową Zrębic II studni oraz terenu wokół niej. W wydarzeniu tym uczestniczyli głównie członkowie Wspólnoty wraz z rodzinami oraz osoby zaproszone. Po uroczystości poświecenia Wspólnota Gruntowa zaprosiła wszystkich na wspólne grillowanie. 

koniec sierpnia 2010 - po kilkumiesięcznej nieobecności w nowym zagospodarowanym otoczeniu ponownie ustawiono figurę Matki Bożej. Z inicjatywy wójta Tomasza Kucharskiego zlecono wykonanie nowego projektu cokołu i kapliczki dla figury Matki Bożej. Zadania podjął się Jacek Łydżba - absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, asystent AJD w Częstochowie. Lokalna społeczność wspólnie z księdzem proboszczem wybrała propozycję ustawienia figury na podstawie z białego jurajskiego kamienia, natomiast kapliczka wyglądem nawiązuje do wieżyczek na zabytkowym kościele św. Idziego. Wszystkie prace zostały wykonane społecznie.

Warto zobaczyć:

Drewniany kościół św. Idziego z końca XVI w.  Naprzeciwko kościoła stoi współczesna kapliczka z figurą MB

Na polach na północny-zachód od wsi stoi kapliczka św. Idziego wybudowana na wzniesieniu na miejscu starszej zbudowanej z wapienia łamanego. Od wschodu łączyła się z nią mniejsza absyda. Otoczona akacjami, lipami i modrzewiami. Według legendy w pobliskim źródle woda lecznicza. Według podania kiedy w XVI lub XVII w. w okolicy panowała zaraza na jednej ze skał pojawił się św. Idzi w stroju pustelnika i wskazał pobliskie źródło, które nigdy nie wysycha. Kto będzie pił z niego wodę i czynił pokutę - mówił święty - zostanie wyleczony. Z wdzięczności za uratowanie od zarazy na miejscu ukazania się świętego jeszcze w poł. XVII w. wybudowana została przez ks. Bartłomieja Madalińskiego kapliczka ku czci św. Idziego. Pod koniec XVII w. lub na początku XVIII w. została powiększona przez ks. Antoniego Jaskułowicza, a w 1789 r. rozebrana z powodu znacznej ruiny obiektu, zaś obraz św. Idziego przeniesiono do obecnego kościoła. W końcu XIX w. postawiono tu drewnianą kapliczkę, a tą zastąpiono obecną w 1947 r. kosztem leśniczego Gosławskiego
Nieopodal od kapliczki na południowy-zachód stoi żelazny krzyż na podmurowaniu a przy nim ocembrowane źródło które wg ludowych podań posiada lecznicze właściwości.

We wsi zachowały się również zabytkowe, drewniane domy z XIX i XX w. oraz zagroda z końca XIX w. 

Na bardzo starym cmentarzu, gdzie w zadbanych mogiłach spoczywają obok siebie żołnierze polscy i niemieccy - polegli w walce stoczonej 3 września 1939 - winna się również znajdować zbiorowa mogiła 25 mieszkańców Nierady i Hutek (pod Konopiskami). Zostali oni zamordowani przez Niemców w czasie powrotu z ucieczki i tutaj właśnie pochowani. Niestety mogiły takiej nie zachowano na tym cmentarzu, choć najstarsi mieszkańcy pamiętają o tym zdarzeniu. Są natomiast dwa inne groby ofiar wrześniowej tułaczki (podobno mieszkańców Częstochowy), znajdujące się obok mogiły polskich żołnierzy. W jednym z nich spoczywają: 75-letni Jan Łyscarz i 45-letni Franciszek Kimla, który na nagrobnym zdjęciu jest w mundurze legionisty. Tuż obok jest też grób 53-letniego Tomasza Martałka, który także zginął w trzecim dniu wojny.

Za wsią rozłożone są w kierunku Biskupic Sokole Góry - rezerwat przyrody z ogromem jaskiń i schronisk skalnych

Pomniki przyrody: cis pospolity koło szkoły (nr 40/194 - 1994), morwa biała przy kaplicy (nr 40/198 - 1994), lipa szerokolistna koło domu nr 40 (nr 40/199 - 1994) i grupa 6 drzew obok kościoła (nr 40/200 - 1994).
Ponadto w lasach Leśnictwa Zrębice rosną: w oddz. 339d - kłokoczka południowa (nr 40/196-1994), oddz. 333f - grupa 4 dębów (nr 40/201 - 1994) i oddz. 334a - dąb szypułkowy (nr 40/202 - 1994)

Ośrodek Dokumentacji Zabytków w spisie z 1985 r. wspomina o kilku drewnianych obiektach: 

• zagroda nr 119 złożona z domu z 1903  remontowanego w 1970 i stodoły z 1900
• domy w Zrębicach Ciecierzynie nr 32 [z 1871], 40 [z 2 poł. XIX w.], 
• domy w Zrębicach 135 [z 1906 r.], 137 [z 1880 r.] i 196 [z 1914]

Inne źródła podają dodatkowo następujące zabytkowe drewniane domy:

• w Zrębicach nr 119 [z 1903] i
• w Zrębicach Rędzinach zagroda nr 222 [z k. XIX w.] i dom nr 211 [z 1901]
• nie wymieniane są tu jednak już zagroda nr 119 i domy nr 137 i 196

Idąc ul. Kościelną w tzw. Suśnie w kierunku ul. Leśnej (Wolnicy) można natrafić na odnowioną w 2009 r. Studnię. Kiedyś zaniedbane, zapomniane miejsce - dziś z ławeczkami, z czystą wodą w studni, którą każdy może czerpać stanowi dobrą zachętę do odpoczynku zarówno mieszkańców jak i przechodzących tym szlakiem turystów. 

Zobacz także