IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Tenczynek - rys miejscowości

TENCZYNEK

Wieś w Kotlinie Tenczynka, na Garbie Tenczyńskim

XIV w. - założenie wsi przez Nawoja z Morawicy jako służebna dla pobliskiego zamku "Tęczyn Wielki".

XVI w. - we wsi czynne były: papiernia, młyn, browar, ślusarnia, warsztaty płatnerskie (wyrób mieczy, zbroi), tartak, później też druciarnia i niewielkie kopalnie węgla kamiennego.

2 poł. XVII w. - we wsi funkcjonują gorzelnie, piekarnia oraz dwór z folwarkiem

1659 - wzmianka , że tu znajdowały się “Carbones Fosiles” czyli węgle kopalne

XVIII w. - w lesie "Zwierzyniec" istnieją dwie kopalnie węgla kamiennego /Krystyna I i Krystyna II/, a w okolicy dalsze

1720 - większość zakładów produkcyjnych spaliła się

1728-42 - budowa kościoła św. Katarzyny z fundacji Augusta Czartoryskiego

1748 - konsekracja kościoła 

połowa XIX w. - 1919 - Potoccy z pobliskich Krzeszowic w lesie nieopodal Tenczynka założyli zwierzyniec w którym hodowali zwierzęta łowne

1907 - spółka Galicyjskie Akcyjne Zakłady Górnicze przejęła kopalnie węgla w Sierszy i Tenczynku, kopalnię rud cynkowo-ołowiowych w Trzebionce oraz hutę cynku w Krzu.

około1945 - zaniechanie wydobycia węgla w okolicznych kopalniach.

Warto zobaczyć:

Kościół św. Katarzyny z l. 1728-42 z drewniana dzwonnicą z ok. 1748 r.

Koło kościoła znajduje się interesująca skałka karbońska, zw. "skałka pod sosną", stanowiąca pomnik przyrody. Przy skałce znajduje się przystanek nr VIII ścieżki dydaktycznej "Dawnego Górnictwa". Skałka o wysokości ok. 4,5 m zbudowana jest z uławiconego zlepieńca, złożonego z okruchów różnych skał. Jej poprawna nazwa to „polimiktyczny zlepieniec krzemionkowy z Tenczynka”. Zlepieniec jest silnie zwietrzały, różnoziarnisty, barwy żółtawobrunatnej. Na podstawie charakterystycznych skośnych warstwowań w obrębie ławic oraz bardzo nielicznych szczątków mikroorganizmów (konodonty i radiolarie) stwierdzono, że osad powstał w środowisku rzecznym w karbonie górnym. W bezpośrednim podłożu zlepieńców występują pokłady węgla.

Wille i zagrody - relikty starej zabudowy miejscowości 

Zabytki budownictwa przemysłowego z XIX-XX w. w tym: dawny browar, fabryka marmolady oraz budynki dawnej kopalni węgla "Krystyna"

Od Zalasu po Tenczynek ciągnie się obszerny las mieszany, zwany Zwierzyńcem. Niektóre dostępne źródła podają, że las ten od XVI w. był terenem łowieckim "panów na Tęczynie", którego ogrodzona część obejmowała ok. 860 ha. Wg nowych bardziej wiarygodnych źródeł w połowie XIX w istniał tu zwierzyniec Potockich, gdzie trzymano zwierzęta łowne (m.in.: daniele, borsuki, dziki, jelenie itd.). Istniał on do 1919 roku. 
W Rzeczkach, przysiółku Tenczynka od strony Krzeszowic zachowała się ciekawa, ozdobna brama wjazdowa do tego zwierzyńca. O starszym zwierzyńcu Tenczyńskich mowa jest natomiast w niedalekiej Woli Filipowskiej.
Na omawianym terenie wśród lasu górują malownicze wzgórza Niedźwiedzia Góra (375 m n.p.m.) i Czerwieniec (382 m n.p.m.). Na Niedźwiedziej Górze (być może żyły tu kiedyś niedźwiedzie) znajdują się kamieniołomy bazaltu i diabazu świadczące o istnieniu na tych terenach czynnych wulkanów. W diabazach na Niedźwiedziej Górze występują m.in. pirokseny rombowe, ametysty, agaty, kwarc i jaspis.

Na miejscowym cmentarzy znajduje się grób słynnego polskiego aktora Bogumiła Kobieli, grającego m.in. w filmach tak znanych jak np. "Eroika" w reż. Andrzeja Munka, "Popiół i diament" w reż. Andrzeja Wajdy, Awantura o Basię", "Historia żółtej ciżemki", "Rękopis znaleziony w Saragossie" w reż. Wojciecha Jerzego Hasa, "Małżeństwo z rozsądku" w reż. Stanisława Barei, "Lalka" w reż. Wojciecha Hasa i wiele innych. Zasłynął jako niezapomniany obywatel Jan Piszczyk w filmie "Zezowate szczęście" w reż. Andrzeja Munka.

Około 3 km na pd. zach. znajduje się wieś Rudno z ruinami zamku Tęczyn.

powiększ
Kościół św. Katarzyny w Tenczynku, fot. T. Kluk

powiększ
Tenczynek-Rzeczki, Brama Zwierzyniecka, fot. T. Kluk

powiększ
Fragment Bramy Zwierzynieckiej, fot. T. Kluk

powiększ
Skałka pod sosną, fot. T. Kluk

powiększ
Teren d. kamieniołomu wapieni Stara Sztolnia, fot. T. Kluk

powiększ
Odsłonięcie skał w d. kamieniołomie wapieni Stara Sztolnia, fot. T. Kluk

powiększ
Wapiennik w d. kamieniołomie wapieni Stara Sztolnia, fot. T. Kluk

powiększ
Tenczynek - Staw Wroński, fot. T. Kluk

Zobacz także

kościół św. Katarzyny

zamek "Tęczyn"

Krzeszowice
Morawica
Rudno  
Wola Filipowska
Zalas
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony