STRZEGOWA

Wieś położona na jednym z najpiękniejszych terenów jury - częściowo na wzniesieniach Pasma Smoleńsko-Niegowonickiego w gminie Wolbrom w sąsiedztwie Doliny Wodącej. Przez wieś przebiega czarny turystyczny szlak Partyzantów Ziemi Olkuskiej a w sąsiedztwie wsi również zielony szlak Jaskiniowców. PKS

ok. 500 tys. lat p.n.e. - Jaskinię Na Biśniku zamieszkiwał człowiek przedneandertalski

80-40 tys. lat p.n.e. - przed J. Na Biśniku istniała konstrukcja-osłona wejścia do jaskini w formie szałasu

40-10 tys. lat p.n.e. - znaleziska z górnego paleolitu w schronisku pod Oknem na Górze Grodzisko Pańskie. Być może ludność  zamieszkiwała to schronisko albo też przestrzeń w monumentalnej bramie skalnej położonej w środkowej części grzbietu

30 tys. lat p.n.e. - w Jaskini Jasnej k. Strzegowej odkryto ślady bytności ludności kultury oryniackiej

ok. 4.500 - 1.650 lat p.n.e. - przed J. Na Biśniku zamieszkiwała ludność zaliczana do kultury pucharów lejkowatych zaś na G. Grodzisko Pańskie zawędrowała wyspecjalizowana grupa producentów wyrobów z kamienia 

ok. 1650 lat p.n.e. - przed J. Na Biśniku zamieszkiwała ludność zaliczana do kultury ceramiki sznurowej

ok. 1650-650 lat p.n.e. - ślady pobytu ludzi przed Jaskinią Na Biśniku

ok. 650-400 r. p.n.e. - na Biśniku odkryto ślady bytności ludów kultury łużyckiej z okresu halsztackiego

III-IV w. - obecność ludności kultury przeworskiej na Grodzisku Pańskim i G. Biśnik

2 poł XIII w. - 1 poł. XIV w. - w rejonie Smolenia i Strzegowej funkcjonował silny system obronny w skład którego wchodziły zamek Smoleń, niedokończone umocnienia na Skałach Zegarowych, domniemana fortyfikacja wieżowa na Górze Biśnik i grodzisko na Górze Grodzisko Pańskie. W 1 poł. XIV w. wszystkie te budowle poza zamkiem w Smoleniu zostały unicestwione w wyniku pożaru, prawdopodobnie pełniąc ważną rolę podczas walk o tron krakowski między Władysławem Łokietkiem a Wacławem czeskim w 1300 r. Najsilniejszym punktem obrony tego systemu był gród na G. Grodzisko Pańskie, który stanowił również lokalny ośrodek metalurgiczny. 

1399 – pierwsza wzmianka o wsi, kiedy to wymieniany jest ksiądz Jan ze Strzegowej. Wieś od początku istnienia należała do dóbr pilickich i razem z nimi dzieliła swoją historię

1402 - właścicielka wsi była Jadwiga, wdowa po Ottonie z Pilczy

1440 – wzmiankowana przez Długosza

koniec XV w. – budowa murowanego kościoła

XVI w. - istniała tu odkrywkowa kopalnia rudy żelaza i srebra

XVII w. - w jaskini wchodzącej w skład kompleksu grodziska na G. Grodzisko Pańskie funkcjonowała pracownia fałszerza miedzianych solidów Jana Kazimierza

XVIII w. - przebudowa kościoła w stylu barokowym [niektóre źródła podają, że został rozbudowany w XVII w. - przyp. autora]

1875 – restauracja drewnianej dzwonnicy przy kościele

1939-45 - w rozległych lasach strzegowskich, w okresie II wojny światowej działała jedna z silniejszych grup partyzanckich

25/26 lipiec 1944 - nocą z lasów strzegowskich odbył się dywersyjny najazd na Wolbrom, rajd dywersyjny po III Rzeszy (Psiarskie - Rabsztyn - Bolesław - Chechło i powrót), wypady na koszary niemieckie w Zalesiu i Jaroszowcu

30 sierpień 1944 - w odwecie za dywersyjny najazd partyzantów Niemcy urządzili obławę na oddział “Hardego”, który jednak wcześniej umknął

1956 - dobudowa południowej kaplicy w miejscowym kościele

1992-94 - badania archeologiczne na G. Grodzisko Pańskie

Warto zobaczyć:

W południowej części miejscowości na wzniesieniu malowniczo usytuowany jest kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

We wsi można obecnie spotkać jeszcze stare budowle ludowe z zagrodami w czworobok.

Na terenie wsi znajdują się równie 2 cisy - pomniki przyrody

Na zachód od wsi w kierunku Smolenia i Domaniewic wznosi się kompleks zalesionych i skalistych wzgórz Doliny Wodącej, która jest cenna zarówno krajobrazowo, przyrodniczo (stwierdzono występowanie naturalnych stanowisk rzadkich i chronionych roślin takich jak np. wawrzynek wilczełyko, języcznik zwyczajny, zawilec wielkokwiatowy, bluszcz pospolity, śnieżyczka przebiśnieg czy kopytnik zwyczajny, w źródle w Czarnym Lesie k. Domaniewic reliktowy wypławek alpejski) jak i historycznie (grodziska, jaskinie, stanowiska archeologiczne). Miejsce to jest zaliczane do najpiękniejszych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Z interesujących tu miejsc należy wymienić m.in.:

1. Skały Zegarowe z reliktami fortyfikacji. Pierwsze od północnego-wschodu wzniesienie Doliny z charakterystycznym skalistym szczytem przypominającym nieco kształtem szczyt Giewontu co stało się symbolem gminy Wolbrom. Kilka metrów od dna doliny znajduje się ostrołukowy otwór Jaskini Zegarowej (Zegar), a nad nią przy samym wierzchołku skały wejście do Jaskini Jasnej. Ob. Skały Zegarowe objęte są ochroną jako pomnik przyrody. U stóp pasma rozpoczyna tu swój bieg Dolina Wodącej, na dnie której widoczne jest koryto płynącej okresowo rzeki.

2. Skała Biśnik to północno-zachodni skraj pasma. Posiada trzy systemy jaskiniowe i relikt wieżowej fortyfikacji. Najdłuższa z jaskiń twej grupy skał jest Jaskinia Psia (Źródlana). Drugie miejsce pod tym względem ale na pewno pierwsze pod kątem wartości naukowej zajmuje Jaskinia Na Biśniku (wg badań archeologicznych znaleziska dokonane podczas prac w 2005 r. są najstarszymi w Polsce śladami bytności człowieka!).

3. Góra Grodzisko Chłopskie

4. Góra Grodzisko Pańskie (462 m n.p.m.), liczne szczeliny, przejścia i kilka grot a na jej szczycie ślady po przedhistorycznym grodzisku. Na jej szczycie zamontowano platformę widokową a przejście po ostańcach umożliwiają zamontowane łańcuchy i pomost nad urwiskiem skalnym

5. Dalej na południe od Doliny Wodącej w pobliżu brzegu lasu w głębokim piaszczystym jarze położone jest wywierzysko Dzdzenicy (opis przy wsi Domaniewice). 

Na polach na zachód od Strzegowej w kierunku Doliny Wodącej wznoszą się wzgórza Jamy (Jama) - pomnik przyrody z Jaskinią Jasną w Strzegowej, a naprzeciw niej wzgórze Pośrednica z Jaskinią Mroczną i kilkoma innymi mniejszymi jaskiniami. Interesujące są również ostańce Krzywość i Kyciowa Skała. Z tej ostatniej roztacza się niezwykle malowniczy widok na okolicę i wieś.

Zobacz także