OLSZTYN k. Częstochowy

Dawne miasto obecnie wieś o wyglądzie małego miasteczka, położona w północnej części Płaskowzgórza Częstochowskiego, w pobliżu zach. kuesty jurajskiej w nieurodzajnej, piaszczystej okolicy na obszarze wododziałowym między Odrą a Wisłą. Z krajobrazem i historią wsi nierozerwalnie od wielu wieków wiąże się zamek królewski. 

Olsztyn stanowi wygodną bazę wypadową w północną część Płaskowzgórza Częstochowskiego z okolicznymi atrakcjami. Jeden z najważniejszych punktów na mapie turystycznej Jury. Niegdyś miejscowość słynna z największych w Polsce pokazów ogni sztucznych i laserów przyciągające setki tysięcy gości- jednak ze względu na występowanie tu cennych gatunków muraw odbywające się tu nadal liczne imprezy mają nieco inny charakter. Liczne zabytki i osobliwości przyrody we wsi i jej okolicy, węzeł szlaków turystycznych (szlaki piesze: czerwony Orlich Gniazd i czarny im. Barbary Rychlik oraz zielony "Dróżki św. Idziego", a w najbliższym sąsiedztwie biegną również niebieski Warowni Jurajskich i zielony Walk 7 Dywizji Piechoty - Wrzesień 1939r.; szlaki rowerowe: czerwony Orlich Gniazd, czarny Olsztyński, zielony wokół Olsztyna, niebieski Kacpra Karlińskiego, żółty Przełomu Warty; Transjurajski Szlak Konny oraz szlak samochodowy Architektury Drewnianej) i baza noclegowa (hotel, zajazd, camping, pole namiotowe, liczne gospodarstwa agroturystyczne). W Olsztynie poprowadzono również ścieżkę geologiczną „Kamieniołom Kielniki”. Miejscowość znana również filmowcom, stała się plenerem do zdjęć m.in. do filmów "Rękopis znaleziony w Saragossie" w reż. Wojciecha Hassa (1964 r.), "Hrabina Cosel" w reż. Jerzego Antczaka (1968 r.), "Demony wojny wg Goi" w reż. Władysława Pasikowskiego (1998 r.), "Młyn i krzyż" w reż. Lecha Majewskiego (jesień 2008 r.)

115-40 tys. lat p.n.e. (środkowy paleolit) - znaleziska w Jaskini Zamkowej zaliczone do mieszanki kultur mustierskich z lewaluaskimi. Stwierdzono tutaj, że głównym sposobem zdobywania zdobywania surowca była dośrodkowa eksploracja rdzeni zbliżona do techniki mustierskiej. Znaleziono dalej odłupki z piętką facetowaną i negatywami odłupni na stronie górnej oraz wióry. Obie wymienione wyżej grupy zabytków łączą się z techniką lewaluaską. Niektóre okazy nawiązywały do typu klaktońskiego. Wśród zgrzebeł stanowiących podstawową grupę znalezionych tutaj narzędzi znalazły się okazy z retuszem zbliżonym do stopniowego typu La Quina. Odkryto tu również narzędzia przypominające ostrza mustierskie.

40-10 tys. lat p.n.e. (górny paleolit) - w J. Towarnej (Niedźwiedzia) k. Kusiąt i J. Zamkowej w Olsztynie (u podnóża zachodniej części wzgórza zamkowego) odkryto ślady obozowisk - wyroby krzemienne z górnego paleolitu

przełom V i VI w. - cmentarzysko ciałopalne (na terenie wapiennika Kielonki na wschód od ruin) ze znaleziskami nawiązującymi do okresu "rzymskiego". Jego datowanie spowodowało, że nie wyklucza się możliwości datowania schyłku okresu "rzymskiego" na ten właśnie okres (dotychczas schyłek okresu rzymskiego przyjmowano w 1 poł. V w.). [wg W. Błaszczyka za J. Szydłowskim cmentarzysko to pochodzi z przełomu IV i V w. i zostało założone przez zagadkową grupę kulturową zwana kulturą dobrodzieńską od miejscowości Dobrodzień, w którym odkryto pierwsze przed Olsztynem cmentarzysko tego typu. Cmentarzyska tej kultury zawierają spalone szczątki dużej liczby osobników w układzie warstwowym. Występowały tu również dary grobowe niszczone intencjonalnie.  Wg L. Marca, K. Mazurka i T. Sucheckiego cmentarzysko pochodzi z IV i 1 poł. V w. n.e. - przyp. autora]

X-XI w. - w miejscu obecnego zamku istniał drewniany gród

połowa XII w. - drewniane grodzisko spłonęło w pożarze

2 poł. XIII w. - budowa kamiennej cylindrycznej wieży w drewnianej warowni

20 lipca 1306 - wzmianki o zamku w Przymiłowicach, czyli sąsiedniej wsi w której nie stwierdzono istnienia zamku, więc najprawdopodobniej chodziło tu o zamek w Olsztynie. U stóp góry już w początkowym okresie istnienia zamku powstała osada, którą zamieszkiwali rzemieślnicy i służba zamkowa.

XIV w. - Kazimierz Wielki rozbudowuje zamek w jedną z najsilniejszych twierdz na pograniczu śląsko-małopolskim. Z Lelowa przez Olsztyn do Częstochowy i Częstochówki i dalej na Śląski i do Wielunia przebiegał jeden ze średniowiecznych traktów handlowych zwany również wielką drogą lelowską 

koniec XIV w. - dzięki staraniom starosty szczekocińskiego Pawła Odrowąża, miejscowość rzemieślnicza ulokowana u podnóża zamku nazwana zostaje Olsztynkiem. Osada zlokalizowana była przy gościńcu wiodącym z Krakowa przez Lelów i Wieluń do Poznania i stanowił miejsce postoju oraz zaopatrzenia dla przejeżdżającej szlachty i karawan kupieckich. Jej mieszkańcy z tego powodu trudnili się głównie handlem i rolnictwem. 

1349-59 - z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego następuje silna rozbudowa kamiennej warowni, w jeden z najsilniejszych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim

1349 - wzmiankowany jest Zbyszko “burgrabia de Olsten”. Wówczas zamek nosił też nazwy: Holstein i Holsthyn, czyli po raz pierwszy używa się nazwy która po pewnych modyfikacjach dała obecną nazwę opisywanej miejscowości [za J. Zinkowem, ale wg wyd. Compass nazwa Olsztyn konsekwentnie pojawia się od 1341 r. - przyp. autora]

1358 - w olsztyńskim zamku więziony był i tu zmarł śmiercią głodową Maćko Borkowic h. Napiwoń, wojewoda poznański

15 marca 1369 - król Kazimierz Wielki przebywał na zamku, gdzie nadał prawo średzkie dla pobliskiego Przyrowa

1370 - król Ludwik Węgierski oddał ziemię wieluńską oraz północno-zachodni skrawek Małopolski wraz z Olsztynem w lenno swemu siostrzeńcowi, księciu opolskiemu Władysławowi za popieranie swych planów dynastycznych. Książę ten umieścił tutaj urzędy starościńskie lecz także zajmował się łupiestwem i knował między innymi z Krzyżakami przeciw Polsce. Wzrasta rola osady pod zamkiem. Przeprowadził on gruntowną modernizację warowni [to raczej starszy nieaktualny dziś pogląd - przyp. autora] Na swoja zgubę książę opolski m.in. zajmował się łupiestwem, knował z Krzyżakami i królem Węgier Zygmuntem Luksemburskim przeciw Polsce, był przeciwny małżeństwu Jadwigi Andegaweńskiej z księciem litewskim  Władysławem  Jagiełłą (1386), a nawet w 1389 r. dokonał na Jagiełłę zamach. Jakby tego było mało po śmierci Ludwika Węgierskiego zapragnął odłączyć od Rzeczpospolitej otrzymane tereny. Szalę przeważyło zastawienie przez Opolczyka Krzyżakom zamku Złotoryja na Ziemi Dobrzyńskiej. 

1382 - Władysław Opolczyk uposażył klasztor jasnogórski m.in. dziesięciną miodową z barci w w sześciu wsiach okręgu olsztyńskiego

1391 - w okresie od 10 sierpnia do 2 września tego roku Jagiełło podjął akcje zbrojną mającą na celu odebranie ziem lennych Władysława Opolczyka. Początkowo do ziemi dobrzyńskiej wysłany został oddział rycerski pod wodzą kasztelana sandomierskiego  Krystyna z Ostrowa w celu odbicia zamku Boborowniki. Później wojsko królewskie pod dowództwem samego króla Jagiełły pozorując uderzenie na Kujawy najechało na sporne ziemie. Przeprawiając się prawdopodobnie przez Żarnowiec i Lelów w stronę Mstowa, w okolicy Lelowa oddział pod dowództwem Spytka z Melsztyna niespodziewanie odbił od armii na zachód i zaatakował zamek w Olsztynie. Po trzech dniach oblężenia zamku król zdecydował się na zdobycie zamku szturmem. W wyniku silnego ataku  wojsk królewskich cała załoga zamku dowodzona przez starostę Borzysznika [zwanego też Borśnic lub Borschnitz - przyp. autora] dostała się do niewoli. Zdobycie tego zamku uważanego za jedną z najsilniejszych warowni Rzeczpospolitej osłabiło morale obrońców innych zamków co wykorzystał Spytko, który z częścią wojska w ciągu zaledwie 7 dni zdobył niemal wszystkie pozostałe zamki Opolczyka uzyskane w 1370 r. Jagiełło docenił ówczesnego starostę i dowódcę zamku w Olsztynie Borzysznika nadając mu jakieś dobra w ziemi lwowskiej, zaś zamek obsadził załogą wierną królowi a na jakiś czas rezydował w nim Spytek z Melsztyna [ogólnie mimo wyzwolenia ziem lennych spod władzy księcia opolskiego Władysława walki prowadzone przez Jagiełłę trwały do 1396 r. - przyp. autora]

18 października 1391 - na zamku olsztyńskim odbyły się pertraktacje między księciem oleśnicko-kozielskim Konradem II a przedstawicielami króla: biskupem poznańskim Dobrogostem oraz wojewodą kaliskim i starostą wielkopolskim Sędziwojem z Szubina. Wynikiem tego spotkania był rozejm między książętami śląskimi a Polską w potyczkach trwających od 1390 r. na pograniczu śląsko-wielkopolskim

przełom XIV i XV w. - na nowego starostę na zamku olsztyńskim Jagiełło mianował Jana ze Szczekocin h. Ostoja [wg S.Bronisza i PTTK zaś wg serwisu zamkipolskie.com pierwszym starostą olsztyńskim był Jan Szczekocki h. Odrowąż a po nim syn i wnuk zaś wg serwisu UG Olsztyn i tablicy przy zamku oraz L. Marca, K. Mazurka i T. Sucheckiego - Jan Odrowąż ze Szczekocin. Wg J. Zinkowa Jagiełło po zdobyciu zamku ustanowił w nim siedzibę starostwa grodowego - przyp. autora].  Kolejnym starostą był syn Jana - Paweł ze Szczekocin [wg S.Bronisza, niektóre źródła podają, że był to Paweł Odrowąż ze Szczekocin, który miał być od 1406 r. pierwszym starostą - przyp. autora]. On to dokonał modernizacji warowni. Kolejny starosta Piotr ze Szczekocin [wg S.Bronisza, wg serwisu zamkipolski.com.pl syn a wg serwisu zamkipolskie.com wnuk Jana - przyp. autora]

1406, 1411 i 1417 - Jagiełło zapisywał spore kwoty staroście olsztyńskiemu Janowi ze Szczekocin na modernizację zamku, które w sumie wyniosły 1200 grzywien [wg PTTK w 1410 Olsztynem władał Jan ze Szczekocin, który m.in. w czasie bitwy pod Grunwaldem pozostał w Małopolsce mając za zadanie obronę południowej granicy polskiej przed spodziewaną dywersją Zygmunta Luksemburskiego od strony Węgier - przyp. autora]

wrzesień 1438 - przez Olsztyn przechodziło wojsko pospolitego ruszenia spod Częstochowy zwołane w celu dokonania najazdu zbrojnego na Czechy. Prowadził je wojewoda poznański i sandomierski Sędziwoj z Ostrorogi oraz Jan z Tęczyna

1442 - pierwsza lokacja miejska (mowa jest o miasteczku, ale miasto faktycznie nie funkcjonowało)

1442-57 - zamek za czasu starosty Mikołaja z Przyrowa odegrał poważną rolę przy odpieraniu napadów ze strony książąt śląskich. Wówczas dokonano kolejnej rozbudowy zamku który “podobny raczej do ciemnej jaskini Plutona, we wspaniałą i wdzięczną zamienił siedzibę” W tym czasie nadbudowana została cylindryczna wieża i wybudowana wieża Starościńska / Sołtysia

1446 - burmistrz Olsztyna, Grzegorz nazywany był heretykiem

1488 - król Kazimierz Jagiellończyk powtórnie nadał osadzie prawa miejskie meklenburskie. Lokacji dokonał Paweł Woda ze Szczekocin herbu Odrowąż, starosta olsztyński. Miasto pierwotnie nazywano Olsztynkiem i mieściło się w rejonie obecnego cmentarza, później przeniesiono je na obecne miejsce. Wskutek braku przywilejów i położenia na piaszczystej glebie, a także oddalenia od szlaków handlowych i komunikacyjnych, Olsztyn nigdy nie doszedł do większego znaczenia.

przełom XV i XVI w. - starostą olsztyńskim był królewicz Zygmunt Jagiellończyk (późniejszy król Zygmunt I Stary)

1508-1531 - starostą olsztyńskim został Mikołaj Szydłowiecki, który przebudował zamek w renesansowym duchu oraz założył zachodnie podzamcze

1529 - powstaje pierwotny drewniany kościół w Olsztynie p.w. św. Jana Chrzciciela

1531-51 - starostą został Piotr Opaliński, który kontynuował rozbudowę zamku

1551 - 1609 - zamek i starostwo w rękach Ocieskich [Jana a później Joachima, który m.in. wybudował klasztor bernardyński w Świętej Annie - przyp. autora], którzy przebudowali zamek górny i rozbudowali w kierunku północno-wschodnim

1552 - miasto uzyskało przywilej na targi i jarmarki. Często liche uprawy mieszczan były zasypywane przez okoliczne piaski m.in. dlatego Olsztyn jako miasto nigdy nie doszedł do większego znaczenia. Dzięki staraniom starosty Jana Ocieskiego - kanclerza wielkiego koronnego, w tym roku arcybiskup gnieźnieński Michał Dzierzgowski erygował parafię Olsztyn.

grudzień 1587 - pod Olsztyn przybyły wojska arcyksięcia Maksymiliana pretendenta do tronu polskiego. Dowódcą załogi był wówczas Kacper Karliński h. Ostoja. Podjazd nieprzyjaciela, aby podstępnie zdobyć zamek napadł najpierw na rodzinny dwór Karlińskich w Karlinie, porwał kilkumiesięcznego syna Kacpra, którego wystawiono pod zamek na pierwszą linię ognia. Wówczas Kacper sam wystrzelił w kierunku swego synka i nieprzyjacielskich wojsk. W trakcie walki dziecko jego zginęło, ale wojska austriackie wycofały się spod twierdzy pozostawiając ją poważnie zniszczoną, podobnie jak miasteczko Olsztyn.

1594 - lustracja zamku wskazuje na jego poważne zniszczenia z 1587 roku

1600 - w miejscu starego kościoła powstaje drugi również drewniany

1620-30 - z rozkazu marszałka wielkiego koronnego i starosty Mikołaja Wolskiego dokonano częściowej rozbiórki zabudowań zamku jeszcze bardziej pogarszając ich stan

1655-56 - zamek i miasto najechały wojska szwedzkie. Po krótkiej walce nie przedstawiający już dużych walorów obronnych obiekt został zdobyty, ograbiony i zrujnowany a miasto Olsztynek zostało spalone. Część murów zamkowych runęła w wyniku kruszenia się skał wapiennych bezpowrotnie ulegając stopniowej ruinie. 

1 września 1719 - pożar miasta który strawił również miejscowy drewniany kościół przynosi całkowite zniszczenie co ostatecznie przyczyniło się do odebrania mu praw miejskich [prawa miejskie zostały odebrane w 1870 r. a wspomniany pożar mógł jedynie spowodować zatrzymanie rozwoju miasta i jego zubożenie przez co pośrednio mogło wpłynąć na decyzje o odebraniu praw miejskich - przyp. autora]

1722-26 - rozebrano duże fragmenty dolnych partii murów zamku. Z uzyskanego w ten sposób budulca ks. Albin Łęczyński i starosta olsztyński Jerzy Dominik Lubomirski wznieśli nowy murowany kościół w miejsce starszego drewnianego z 1600 r. zniszczonego w pożarze

9 listopada 1729 - konsekracja murowanego kościoła przez biskupa inflanckiego Augustyna Wessla

do końca XVIII w. - starostwo olsztyńskie. Starostami byli: Lubomirscy, Potoccy i Sołtykowie

1787-95 - prawdopodobnie w tych latach reformaci założyli drogę krzyżową w w parafii olsztyńskiej

24 października 1795 -  wyniku II rozbioru Polski Olsztyn wszedł do zaboru pruskiego

1805 - w Olsztynie mieszkało zaledwie 428 osób

7-9 lipca 1807 - Olsztyn jako, że wchodził w obręb powiatu siewierskiego w tzw. Nowym Śląsku pozostaje po stronie Prus mimo, że w traktatem pokojowym w Tylży utworzone zostało Księstwo Warszawskie

10 listopada 1807 - mocą traktatu granicznego podpisanego w Elblągu Nowy Śląsk, a w tym i Olsztyn wszedł w granice Księstwa Warszawskiego 

3 marca 1815 - Olsztyn wchodzi do Królestwa Polskiego utworzonego w czasie Kongresu Wiedeńskiego

1818 - z dóbr starostwa olsztyńskiego utworzono olsztyńską ekonomię dóbr rządowych

początek XX w. - kościół parafialny był restaurowany i został pokryty dachówką

1836- odnowienie kościoła

1867 - Olsztyn zostaje przyłączony do nowopowstałego powiatu częstochowskiego

1870 - jako kara za pomoc powstańcom biorącym udział w powstaniu styczniowym dekretem carskim z 13 lipca 1869 r. Olsztyn  traci prawa miejskie podobnie jak wiele innych miast Jury [wg A. Matuszczyka, N. Orlińskiego i J. Zinkowa Olsztyn utracił prawa miejskie w końcu XVIII w. ale uważam, że pomylono tu pojęcia utraty praw miejskich przez miasto a utrata funkcji siedziby starostwa przez zamek co miało miejsce na pocz. XIX w. - przyp. autora]

1907 - restauracja kościoła

od 1918 - od  tego roku Olsztyn staje się siedzibą gminy

1939-45 - mieszkańcy Olsztyna brali udział w walkach z okupantem współpracując z licznymi działającymi w okolicy oddziałami partyzanckimi AL, AK i BCh

3 września 1939 - 7 Dywizja Piechoty wycofująca się spod Częstochowy w kierunku Janowa i Złotego Potoku została podporządkowana dowódcy Krakowskiej Brygady Kawalerii w celu wycofania w nocy z 2 na 3 września obydwu jednostek w okolicę Pradeł, gdzie miały one uderzyć w kierunku Lelowa. Niestety rozkazy dotarły zbyt późno do 7 DP kiedy jej dowódca gen. Gąsiorowski przebywał z 25 pułkiem piechoty w lesie na wschód od Olsztyna i dlatego zdążył jedynie dotrzeć do miejsca koncentracji k. Janowa. 3 września na przegrupowujące się pułki w rejonie Janów - Złoty Potok - Olsztyn uderzyła niemiecka 2 i 3 dywizja lekka pod dowództwem gen. Stumme rozbijając wojska polskie w tym rejonie w ciągu ok. 1 godziny walki. Późniejsze walki pozostałości 7 DP toczyły się już coraz dalej na wschód od Olsztyna 

26 października 1939- styczeń 1945 - dekretem Hitlera z 8 października 1939 r. utworzona została na ziemiach polskich Generalna Gubernia (GG), której granica z III Rzeszą przebiegała na zachód od Olsztyna, który wszedł do GG

czerwiec-lipiec 1940 - w ramach akcji "A-B" mającej na celu moralne osłabienie narodu polskiego poprzez wymordowanie jej przywódców duchowych w Częstochowie na Zawodziu zwożono miejscową inteligencję a następnie przewożono do lasu na północ od Olsztyna gdzie niemieccy okupanci dokonywali masowych egzekucji. Ostatnia z masowych egzekucji w ramach ww. planu została wykonana 13 lipca 1940 r. 

1941 - w miejscu masowych straceń miejscowej inteligencji rozstrzelano kilkuset jeńców radzieckich z obozów w Częstochowie

czerwiec 1942 - w miejscu masowych egzekucji dokonywanych przez hitlerowców zginęło wielu działaczy ruchu oporu z Częstochowy. Rozstrzeliwano tu również mieszkańców okolicznych wiosek wyłapanych podczas licznych akcji pacyfikacyjnych

lipiec 1944 - koło Janowa i Olsztyna sukcesy w walce z okupantem odnosił oddział GL im. Stefana Czarnieckiego dowodzonego przez Karola Brymorę ps. “Karol”. Niestety po serii sukcesów szybko oddział ten został zlikwidowany przez Niemców w Ciecierzynie na wschód od Olsztyna 

lipiec 1944 - od lipca tego roku okupant niemiecki przystąpił do budowy tzw. "Wału Wschodniego" czyli systemu umocnień, rowów przeciwczołgowych, zasieków z drutu kolczastego, okopów strzeleckich i betonowych bunkrów w celu powstrzymania nadchodzącego powoli frontu radzieckiego. Umocnienia takie powstały również w okolicy Olsztyna i okolicznych miejscowości takich jak: Ciecierzyn, Turów czy Choroń

jesień 1944 - w miejscu masowych mordów dokonywany przez okupanta niemieckiego zgładzeni zostali wzięci do niewoli partyzanci 3 Brygady AL imienia gen. Józefa Bema

1956-60 - w Olsztynie często wyorywano na polu monety srebrne z XVI wieku

l. 60. XX w. - na zamku przeprowadzono prace konserwatorskie i archeologiczne 

1964 - w Olsztynie Wojciech Hass nakręcił zdjęcia do słynnego filmu "Rękopis znaleziony w Saragossie"

1968 - utworzenie pomnika - mauzoleum martyrologii w miejscu masowych straceń Polaków i Rosjan w czasie II wojny światowej [wg R. Bajerlajna w 1968 zaś wg A. Matuszczyka, N. Orlińskiego i J. Zinkowa w 1963-66 - przyp. autora] 
W tym samym roku Jerzy Antczak nakręcił w Olsztynie zdjęcia do filmu "Hrabina Cosel" 

l. 90-tych XX w. - ruina tego zamku stanowi plenery Międzynarodowych Pokazów Sztucznych Ogni i Laserów zaliczanych do największych imprez tego typu w Europie

1998 - Olsztyn stał się plenerem do filmu "Demony wojny wg Goi" w reż. Władysława Pasikowskiego

1999 - oddano do użytku pierwszą część oczyszczalni - blok "Super Bos 200"

2003 - w jednej z wież na zamku oddana została do użytku platforma widokowa

1 poł. 2004 - zakończono rozbudowę oczyszczalni pozwalającej zabezpieczyć zapotrzebowanie na tego typu usługi dla całej gminy

1 wrzesień 2007 - otwarcie szlaku "Dróżki św. Idziego" wiodącego z Olsztyna do Zrębic. Szlak powstał przy wsparciu Samorządu Województwa Śląskiego oraz Samorządu Gminy Olsztyn. Natomiast inicjatorem powstania nowej trasy są: Jurajskie Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej oraz Grupa Odnowy Wsi Zrębice. Oznakowanie szlaku (7 tablic informacyjnych) stanowi cześć projektu pn. "Szlaki turystyki rekreacyjnej i miejsca dziedzictwa kulturowego w gminie Olsztyn"

29 sierpnia 2008 - otwarcie ścieżki geologicznej "Kamieniołom Kielniki"

jesień 2008 - słynny reżyser Lech Majewski nakręcił tu sceny do filmu "Młyn i krzyż"

8 lipca 2009 - w Olsztynie odbył się pierwszy Piknik Geologiczny na Jurze Krakowsko – Częstochowskiej. Specjalnymi gośćmi Pikniku, zorganizowanego wspólnie przez Państwowy Instytut Geologiczny i Urząd Gminy Olsztyn, byli wiceministrowie: sportu i turystyki Katarzyna Sobierajska i środowiska Henryk Jacek Jezierski - główny geolog kraju. Część merytoryczna odbyła się w zabytkowym spichlerzu. Na błoniach w tle wzgórza z ruinami twierdzy olsztyńskiej stały stoiska zorganizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny, samorządy gmin Olsztyn, Janów, miasta Częstochowy, Wydział Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, Zespół Parków Krajobrazowych, Speleoklub Częstochowski, regionalnych twórców ludowych i zachwyconej Jurą artystki plastyka dr hab. Krystyny Szwajkowskiej. Muzeum Geologiczne prezentowało swoje zbiory i prowadziło konkursy geologiczne dla dzieci. Największym zainteresowaniem cieszył się wapienny głaz, z którego specjalnym młoteczkiem można było wyłupać skamieniałe muszle czy gąbki. Sporo emocji wzbudzał diabeł, śmierć i włóczega - aktorzy Jurajskiego Teatru Stodoła. 
Uczestników pikniku po Ścieżce geologicznej "Kamieniołom Kielniki", oprowadzili pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego: Monika Krzeczyńska (Warszawa) i Paweł Woźniak (Sosnowiec)

10 lipca 2009 - na olsztyńskim rondzie w Rynku wykonano kwiatowe kosze. Piękny widok zawdzięczamy bardzo dobrej współpracy: trawę zasiał Mieczysław Wojtak, mieszkaniec Olsztyna – hodowca największej w Polsce kolekcji drzewek bonsai. Projekt obsadzeń zielenią przygotowała Agnieszka Dziwińska - mgr inż. architektury krajobrazu, nauczycielka Zespołu Szkół w Złotym Potoku. Nasadzenia wykonali wspólnie: nauczyciele ZS w Złotym Potoku, pracownicy Urzędu Gminy Olsztyn oraz zaprzyjaźnione ogrodnictwo „Sokołowscy”. Gminę wsparła Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad i Firma Global Trade Center – właściciel powstającej w Częstochowie Galerii Jurajskiej. W kompozycjach nawiązano do kolorystyki herbu Gminy Olsztyn, dlatego wykorzystano rojniki i rozchodniki oraz żółte aksamitki, czerwone szałwie, begonie i pelargonie.

18 wrzesień 2009- otwarcie Gminnego Centrum Kształcenia funkcjonujące już od 21 lipca w jednej z sal Gminnego ?Ośrodka Kultury. Centrum składa się z 10 stanowisk komputerowych oraz dodatkowego wyposażenia w postaci bogatego oprogramowania, dostępu do Internetu, laserowego urządzenia wielofunkcyjnego, projektora multimedialnego, 42-calowego telewizora. Wyposażenie pozyskane zostało na wniosek szkół z Turowa, Zrębic i Biskupic w ramach projektu "Wioska internatowa - kształcenie na odległość na terenach wiejskich. Wyposażenie pozyskane zostało na wniosek szkół z Turowa, Zrębic i Biskupic w ramach projektu "Wioska internatowa - kształcenie na odległość na terenach wiejskich. 

63 listopada 2009 - w obecności Marszałka Województwa Śląskiego Bogusława Śmigielskiego oraz premiera Styrii Franza Vovesa wójt Gminy Olsztyn Tomasz Kucharski podpisał list intencyjny z Centrum Internacjonalizacji Styrii w sprawie współpracy w zakresie realizacji Termy Olsztyn na bazie wód geotermalnych. Austriacy wykazali m.in. chęć przekazania nam doświadczeń w budowie term, czego dowodem było podpisanie listu intencyjnego pomiędzy Gminą Olsztyn oraz Centrum Internacjonalizacji Styrii w Grazu w sprawie współpracy w zakresie realizacji projektu "Termy-Olsztyn". List intencyjny przewiduje współpracę z fachowcami i biznesmenami ze Styrii na każdym etapie realizowania inwestycji.

11-12 lutego 2010 - Ponad 70 osób z kraju i zagranicy uczestniczyło w zorganizowanym przez Gminę Olsztyn forum gospodarczym poświęconym wykorzystaniu wód geotermalnych w rozwoju turystyki regionu. Dwudniowe forum pod hasłem "Osiągnięcia geologii źródłem rozwoju turystycznego i gospodarczego gmin województwa śląskiego" rozpoczęło się 11 lutego br. w nowej sali zabytkowego Spichlerza położonego u podnóża ruin olsztyńskiego zamku. Honorowy patronat nad Forum sprawował Marszałek Województwa Śląskiego oraz Państwowy Instytut Geologiczny. Oficjalnego otwarcia forum dokonali wójt Tomasz Kucharski oraz. wicemarszałek województwa śląskiego Zbyszek Zaborowski. 
Na zaproszenie wójta gminy do Olsztyna przybyli m.in. przedstawiciele Ambasady Austrii, Centrum Internacjonalizacji Styrii, Polskiej Akademii Nauk, Państwowego Instytutu Geologicznego, Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Zespołu Parków Krajobrazowych, AGH w Krakowie, AWF w Katowicach. Obecni byli również wójtowie gmin Brenna, Kleszczów, Jeleśnia, Rajcza oraz przedstawiciele Urzędu Miasta Częstochowy. Instytucje finansowe reprezentowali PKO Inwestycje w Warszawie i BOŚ Bank w Częstochowie.

21 czerwca 2010 - w Olsztynie odbył się konwent Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, z udziałem senatora Zbigniewa Meresa, Prezesa Zarządu Oddziału Wojewódzkiego Związku Ochotniczej Straży Pożarnej RP Województwa Śląskiego, wicewojewody śląskiego Adama Matusiewicza, starosty częstochowskiego Andrzeja Kwapisza oraz burmistrzów i wójtów ponad czterdziestu samorządów. Rozmowy dotyczyły przede wszystkim walki ze skutkami powodzi, zarządzania kryzysowego, a także możliwości niesienia pomocy poszkodowanym przez zainteresowane jednostki samorządu terytorialnego. 

lipiec 2010 - w wyniku zakończenia drugiego etapu prac stara droga z Olsztyna do Częstochowy przez Odrzykoń, pod oczyszczalnią ścieków do samych granic gminy zyskała nową gładką nawierzchnię. Została też przez gminę oświetlona i zyskała poziome oznakowanie. Prace wykonało wyłonione w przetargu Przedsiębiorstwo Robót Drogowych i Mostowych z Kłobucka.

Warto zobaczyć:

Nad wsią na wysokim wzgórzu zwieńczonym licznymi ostańcami z jaskiniami i schroniskami wznoszą się potężne ruiny zamku królewskiego.

Założenie zamkowe powstało w okolicy, gdzie dominują liczne skałki o fantazyjnych kształtach i odpowiednich do tego nazwach. Są to m.in.: Skrajny Filar, Pusta Turnia, Ganek Ewy, Żółty Filarek, Przekładaniec, Grzyb (na niej znajdują się resztki kwadratowej wieży zamkowej), na wschód od wzgórza zamkowego: Dziewica (od północy), Biblioteka i Szafa (od południa) a na zachód od wieży Starościńskiej Słoneczne Górne i Słoneczne Dolne. Dzięki dobrym warunkom do rozwoju roślinności naskalnej i murawowej teren ten stanowi obszar występowania m.in.: skalnicy gronkowej i ożanki pierzastosiecznej (granice zasięgu). Występuje tu również endemit - przytulia krakowska (Galium Cracovienae) rosnąca wśród muraw na cienistych półkach i stromych ścianach ostańców wapiennych.

U podnóża wzgórza zamkowego we wsi stoi zespół kościoła parafialnego p.w. św. Jana Chrzciciela z XVIII w. Koło kościoła i plebani rosną pomniki przyrody - grupa 14 lip w wieku od 170 do 270 lat otaczające kościół (nr 40/191 - 1994) oraz grupa 2 drzew w sadzie plebanii (nr 40/192 - 1994)

We wsi znajdują się interesujące dwa obiekty uruchomione przez zapaleńców:
Jednym z nich jest słynny już Jurajski Teatr "Stodoła"  mieszczący się przy ul. Zielonej w budynku stodoły zaadoptowanej przez poetę Stacho „Brzezinę” Kałkusa na potrzeby teatralne. 
Drugim takim miejscem jest Ruchoma Szopka Olsztyńska "Betlejemowo" wybudowana przez ludowego artystę - Pana Jana Wewióra. Do szopki dojść można z rynku ul Kuhna prowadzącą do Biskupic. Po lewej stronie drogi (idąc do Rynku) stoi drewniano-murowana chałupa z końca XIX w. będąca jednym z zabytków na szlaku architektury drewnianej.

Centrum wsi zajmuje zachowany do dziś zabytkowy układ urbanistyczny z rynkiem pośrodku z wybiegającymi drogami z jego narożników i częściowo drewnianą zabudową. W rynku pod nr 15 stoi murowany dom z pocz. XX w. uznany za zabytkowy [w wykazie zabytków z 1985 r. - przyp. autora]

Na północny-zachód od centrum miasteczka rozciąga się spora “pustyńka” piaszczysta (występuje tu rzadko spotykany kulon piaskowy).

W północno-wschodniej części Olsztyna przy rozwidleniu dróg stoi pomniczek z 1927 r. z nieczytelnym już napisem postawiony na pamiątkę budowy drogi bitej.

We wsi przy ul. Mstowskiej stoi stara zabytkowa stodoła z końca XIX w. będąca pozostałością zespołu stodół opisywanych niejednokrotnie przez przewodniki [przewodniki informowały o pięciu stodołach w kompleksie zaś w wykazie zabytków sporządzonym przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków w 1985 r. widnieje jeszcze wykaz 6 stodół - przyp. autora]

We wsi istnieją lub do niedawna istniały ponadto następujące zabytkowe drewniane domy: ul. Mstowska nr 4 (z 1880, późn. przebud.), nr 17 (z k. XIX w.), ul. Paderewskiego nr 4 (być może z 1704, przebud. w XIX w.) 

Na cmentarzu w Olsztynie można odszukać przy głównej alejce mogiłę z bardzo charakterystycznym pomnikiem. Pochowano w niej trójkę rodzeństwa Wilczyńskich - ofiary wrześniowej ucieczki przed Niemcami. Są to: 23-letnia Helena, 21-letni Bronisław i 10-letni Zdzisław, którzy zginęli 2 września pod Janowem w czasie ataku niemieckiego samolotu.

Ok. 1 km na pn. od rynku wznosi się pomnik - mauzoleum martyrologii powstałe w 1968 r. [wg A. Matuszczyka, N. Orlińskiego i J. Zinkowa w 1963-66 - przyp. autora] w piaszczystej okolicy zwanej “Szubienicą”. Pomiędzy czerwcem i lipcem 1940 r. hitlerowcy aresztowali w Częstochowie i powiecie radomskim około 120 osób spośród nauczycieli, działaczy społecznych i politycznych itp. z których większość rozstrzelali w lasku pod Olsztynem. W 1941 r. rozstrzelano tu kilkuset jeńców radzieckich z obozów w Częstochowie. W czerwcu 1942 r. zginęło tu też wielu działaczy ruchu oporu z Częstochowy. Rozstrzeliwano tu mieszkańców okolicznych wiosek pojmanych podczas akcji pacyfikacyjnych. Jesienią 1944 r. zgładzono tu wziętych do niewoli partyzantów z 3 Brygady AL imienia gen. Józefa Bema. W sumie zginęło tu około 2 tysiące Polaków i Rosjan. Mauzoleum to składa się z 18 nagrobków, monumentalnego pomnika na wzgórzu wg proj. Włodzimierza Ściegiennego oraz dużej płyty z płaskorzeźbą.

Na wschód od Olsztyna we wzgórzu Kielniki znajduje się nieczynny obecnie kamieniołom wapienia, w którym odkryto Jaskinię W Kielnikach. Nieco daje na południe od tego miejsca znajduje się druga ciekawa jaskinia - Jaskinia Magazyn. Na terenie wapiennika Kielniki odkryto cmentarzysko przełomu V i VI w. [wg L. Marca, K. Mazurka i T. Sucheckiego z IV i 1 poł. V w. - przyp. autora], zaś w 2008 roku wytyczono ścieżkę geologiczną „Kamieniołom Kielniki”.

Na południe od wsi wznoszą się ostańce Góry Lipówka (z Jaskinią W Lipówce o długości 22 metry i głębokości 5 metrów) i widokowej Góry Biakło (ze schroniskiem skalnym o długości 6 metrów), dalej widoczne są wysokie zalesione kopuły Gór Sokolich - będących największym na Jurze rezerwatem przyrody i największym skupiskiem jaskiń na Wyżynie Częstochowskiej.

Na pn-zach. widoczne są wzgórza ostańcowe - Towarne Góry - pomnik przyrody (nr 40/203 - 1994) [opis przy miejscowości Kusięta]

Ścieżka geologiczna "Kamieniołom Kielniki"
Na rynku w Olsztynie znajduje się tablica informująca ogólnie o ścieżce. Początek ścieżki znajdziemy przy budynku zabytkowego Spichlerza, w którym obecnie mieści się restauracja. Z rynku można tam dojść dwiema drogami: ulicą Zamkową, zwiedzając po drodze ruiny zamku w Olsztynie (opłata za wstęp na teren zamku - 3 zł.) lub omijając zamek - szosą do Janowa. 
Z tego punktu szlak biegnie w stronę północnego podnóża Góry Zamkowej. Spomiędzy drzew wyłania się potężne wzniesienie zwieńczone białymi skałami i murami ruin zamku.
Przystanek 2 - Kilka słów o geologii Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Widoczne wokół skały powstały w morzu szelfowym górnej jury - około 150 mln lat temu. Później podlegały deformacjom tektonicznych i erozji, związanej z rozwojem zjawisk krasowych. Charakterystyczne kształty skałek to w dużym stopniu efekt niszczącej działalności lądolodu skandynawskiegoo oraz wietrzenia w warunkach klimatu peryglacjalnego. Dzisiejszy krajobraz jest wynikiem różnej odporności skał na procesy wietrzenia. Dominujące nad okolicą wzgórze wzbudza podziw swoim majestatem. Nie bez powodu wybrano kiedyś to miejsce do wzniesienia budowli warownej. W mistrzowski sposób przy budowie murów i wież wykorzystano pionowe skały wapienne wieńczące wniesienie. 
Szlak kieruje się na wschód, mijając od południa grupę ostańców Ostra Góra i wyprowadza na rozległe, piaszczyste tarasy nadzalewowe rzek, płynących w tej okolicy w plejstocenie i starszym holocenie.
Przystanek 3 - Skały wapienne
Roztacza się stąd panorama na pasmo białych skałek Góry Cegielnia. Tablica ze zdjęciem panoramicznym pomaga rozróżnić, które z nich zbudowane są z wapieni skalistych, a które z wapieni cienko- lub gruboławicowych. Z opisu można dowiedzieć się więcej o procesie powstawania tych skał wapiennych i poznać jeszcze inne ich rodzaje. 
Ścieżka podąża przez rozległe połacie piasków, naniesionych przez rzeki w okresie lodowcowym i późniejszym, i kieruje się w stronę południowo-zachodniego skraju Góry Cegielnia. Wokół królują murawy kserotermiczne (ciepłolubne) obficie kwitnące wiosną i latem. 
Przystanek 4 - Skamieniałości jurajskie
Na tablicy pokazane i opisane są organizmy, które zamieszkiwały morze, istniejące na tym terenie w okresie jury. Świadectwa ich życia - skamieniałe szczątki i ślady aktywności życiowej znaleźć można uważnie obserwując odsłonięte powierzchnie skał wapiennych. 
Po ominięciu skał szlak kieruje się na północny wschód polną drogą, a następnie skręca w prawo, w kolejną dróżkę, która doprowadza do skraju urwiska - punktu widokowego nad zachodnią, niemal pionową ścianą kamieniołomu Kielniki. Bariery ochronne umożliwiają bezpieczne podziwianie widoków, ale wskazana jest ostrożność.
Przystanek 5 - Punkt widokowy Kamieniołom Kielniki
Jest to najwyższy punkt na krawędzi kamieniołomu. Wspaniale prezentują się stąd odsłonięte skały wapienne, zmieniające barwę w zależności od oświetlenia - raz są białe, raz różowe, bywają nawet karmazynowe. 
Z tego miejsca widać najlepiej jak dużą część wzniesienia Kielniki pochłonęła działająca tu niegdyś kopalnia odkrywkowa. Stąd też można podziwiać roztaczającą się wokół panoramę wyżyny. Ścieżka biegnie dalej wzdłuż północnej krawędzi kamieniołomu, a następnie schodzi w kierunku wjazdu do wyrobiska.
Przystanek 6 - Kamieniołom Kielniki 
W kamieniołomie dostrzec można:
- biohermy - soczewkowate formy wapieni skalistych, powstałe z dawnych kolonii gąbek
- skamieniałości - gąbki i amonity, które spostrzegawczy obserwator odnajdzie nie tylko w oznaczonych miejscach,
- formy krasu podziemnego - leje krasowe i otwór jaskini oraz głazy na dnie wyrobiska z pozostałością szaty naciekowej, które świadczą o tym, że fragmenty jaskini zostały unicestwione podczas prac wydobywczych. 
Kamieniołom jest też doskonałym miejscem, aby odpocząć w połowie trasy. Przygotowano tu ławki oraz palenisko do rozpalania ogniska, przy którym zmarznięty może się ogrzać, a zgłodniały - usmażyć kiełbaskę.
Dalej szlak początkowo ostro wspina się stromą, wąską dróżką, a następnie prowadzi łagodniej wzdłuż południowej krawędzi wyrobiska do następnego punktu widokowego.
Przystanek 7 - Punkt widokowy Sokole Góry 
Z tego miejsca prezentuje się również okazale najwyższa, zachodnia ściana kamieniołomu. Wyraźnie stąd widać uskoki, które gęstą siatką pocięły masyw wapienny. 
Z punktu widokowego Sokole Góry ścieżka kieruje się na południe, w dół stoku góry Kielniki, aby po około 50 m minąć duży lej krasowy, w którym znajduje się boczny otwór Jaskini Magazyn. Znajdujący się nieopodal główny otwór umożliwia swobodne wejście do tej jaskini.
Przystanek 8 - Jaskinia Magazyn
Jest to mała jaskinia z dość dużą i przestronną salą, znajdującą się tuż za otworem. W czasach gdy w kamieniołomie eksploatowano wapienie grota służyła jako magazyn materiałów wybuchowych. Zbudowano wtedy schody ułatwiające wejście do jej wnętrza.
Zwiedzenie jaskini nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Sztuczne oświetlenie nie jest konieczne, ale ułatwia dokładniejsze obejrzenie jaskini. Z tablicy informacyjnej dowiedzieć się można więcej o zjawiskach krasowych i rodzajach szaty naciekowej jaskiń.
Spod otworu jaskini szlak kieruje się wąską, leśną ścieżką w dół stoku Góry Kielniki, a następnie skręca w prawo w leśną drogę, która doprowadza do przystanku 4 (Skamieniałości jurajskie) - zamykającego pętlę ścieżki. 
[opis ścieżki za serwisem Internetowym Gminy Olsztyn]

Zobacz także