MYSZKÓW

Miasto powiatowe (34 000 mieszk. w 1998) nad Wartą i jej niewielkimi dopływami - Potokiem Parkoszowickim, Leśniówką, Bożym Stokiem, Czarną Strugą z Potokiem Jaworznickim oraz Potokiem Budzisko, leżące na Wyżynie Śląskiej (w Dol. Górnej Warty), w odległości kilku kilometrów na zach. od kuesty jurajskiej. Myszków leży na obszarze Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego i stanowi jeden z największych jego ośrodków. Dzięki dogodnej komunikacji autobusowej docierającej stąd do wielu wspaniałych zakątków Jury oraz połączeniom kolejowym, Myszków stanowi doskonałą bazę wypadową na tereny centralnej części Wyżyny. W Myszkowie krzyżuje się również droga Siewierz-Żarki, którą można się dostać z południa Polski w północne tereny Jury, z drogą z Koziegłowy-Zawiercie, która prowadzi na południe Jury z północy Polski. W wyniku przyłączenia do miasta okolicznych wsi i osiedli miasto to stanowi zlepek luźno ze sobą związanych osiedli, przy czym Mijaczów, Stary i Nowy Myszków (wg niektórych mieszkańców oddzielone linią kolejową a wg innych rzeką Wartą) stanowią obecnie zwarte centrum miasta. Przemysł metalowy (odlewnia, fabryka naczyń emaliowanych), papierniczy, wełniany a obecnie głównie obuwniczy i spożywczy (Sokpol, OSM Myszków). PKP, PKS, komunikacja miejska, stacje benzynowe, warsztaty samochodowe, restauracje, szpital, ośrodek zdrowia. 

Przez Myszków poprowadzone został kilka szlaków rowerowych. Przy dworcu PKP początek biorą: niebieski szlak rowerowy Szlakiem Hutnictwa, (przez dzielnice Pohulanka, Mrzygłód i Będusz); czerwony rowerowy Myszków-Poraj (przez dzielnice Nowy Myszków i Nowa Wieś Żarecka); zielony Jurajski Szlak Rowerowy im. Z. Krasińskiego (przez Nowy Myszków i Osińska Górę); przy stacji PKP Myszków Światowit w dz. Pohulanka rozpoczyna swój bieg czarny szlak rowerowy Myszków-Siewierz; a na rynku w dz. Mrzygłód rozpoczynają się szlaki piesze: czarny przez Porębę do przysiółka Zazdrość i zielony Szlak Rzędkowicki.

Nazwa Myszków wywodzi się albo od nazwiska Myszek które występowało w dokumentach w 1428 r. lub od rodu Myszkowskich h. Jastrzębiec którzy w XV w. byli właścicielami dóbr mitrowsko-żareckich. 

XII-XVIII w. - na wschód od Siewierza do rzeki Warty w miejscu ujścia strumienia Ciszówka w pobliżu osady o tej samej nazwie i dalej  wzdłuż Warty aż do ujścia lewobrzeżnego potoku Kamieniczka biegła granica między Królestwem Polskim i Śląskiem a następnie między Królestwem Polskim i Księstwem Siewierskim. W ten sposób okolice Będusza i Mijaczowa wchodziły w skład Księstwa Siewierskiego natomiast Stary Myszków, Ciszówka, Mrzygłód i Nowa Wieś leżały w Królestwie Polskim w woj. krakowskim, powiecie lelowskim.

1373 - po raz pierwszy wymieniana jest parafia Mrzygłód [ob. dzielnica Myszkowa - przyp. autora]

XV w. - powstają osady Mijaczów, Potasznia, Smudzówka, osada młyńska Kręciwilk i Nierada i Czarna Struga znana z kuźnictwa.

1437 - po raz pierwszy wzmiankowana była Ciszówka, na terenie której istniał staw i młyn, później rozwinęła się za sprawą istnienia w niej kuźnicy i kopalni rudy. Jednym z jej pierwszych właścicieli byli Bonerowie z Ogrodzieńca

1443 - wzmianka o wsi Bandusch położonej na terytorium Księstwa Siewierskiego

XV w. – kuźnica żelaza na Warcie

1519-1790 - wieś Myszków znajdowała się w granicach Księstwa Siewierskiego

2 poł. XVI w. - na terenie Myszkowa na Warcie istniały kuźnica Ciszówka i kuźnica Zawadzka należące do zespołu kuźnic niweckich

1629 - pierwszy raz wymieniana jest nazwa "Myszków" jako niewielkiej wioski zwanej dawniej kuźnicą Żarki [lub 1692 - strona internetowa miasta Myszkowa podaje w dwóch miejscach dwie różne daty. Spotkałem również datę 1442 jako pierwszą wzmiankę o Myszkowie - przyp. autora]

XVIII - Joachim Borowski wybudował pałac z kaplicą w Mijaczowie. W Mijaczowie urzędował konny strażnik w przykomórce komory celnej w Koziegłowach

1782- w dzielnicy Mijaczów powstaje pierwszy zakład hutniczy na terenie Myszkowa z wielkim piecem Gordona i odlewnią (późniejsze Zakłady Metalurgiczne)

1783 - wzmianka o wsi Smuzewka (ob. dz. Smudzówka), wywodząca się od nazwy osobowej Smudz lub Smudza

koniec XVIII w. - wieś Mijaczów stanowi oddzielny klucz dóbr

1790 - w wyniku likwidacji Księstwa siewierskiego oddzielone dotychczas granicą obecne dzielnice miasta znalazły się w jednym państwie - Królestwie Polskim.

1795 - w wyniku rozbiorów tereny Myszkowa zostały włączone do zaboru pruskiego do tzw. "Nowego Śląska"

1807-13 - Myszków należał do powiatu lelowskiego (z siedzibą władz w Żarkach) w departamencie kaliskim, później krakowskim

1815 - Myszków wraz z powiatem lelowskim został włączony do obwodu olkuskiego w woj. krakowskim w Królestwie Polskim

1837 - w Mijaczowie dawny zakład hutniczy został uzupełniony przez braci Bauerertz o fryszerkę tworząc fabrykę machin i odlewów żelaznych (późniejsze Zakłady Metalurgiczne)

1839 - wzmiankowana jest wieś Smudzowka (ob. dz. Smudzówka)

1847 - przez ówczesną wieś przeprowadzona została nitka kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, co stało się głównym czynnikiem dalszego szybkiego rozwoju przemysłu w tej miejscowości, a to spowodowało znaczny przyrost ludności Myszkowa. W ciągu XIX w. liczba mieszkańców wzrosła z 200 do ponad 1 tys. Przeprowadzki ludności wiejskiej do miast z rozwijającym się przemysłem umożliwiła również reforma uwłaszczeniowa przeprowadzona przez carski rząd w 1864 r. Budowa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej trwała w l. 1845-48

2 poł. XIX w. - na terenie obecnego Myszkowa i Będusza powstają niewielkie kopalnie węgla brunatnego „Hanna”, „Nierada”, „Adolf” i „Adela”

przeł. sierpnia i września 1863 - w okolicy Myszkowa operował ok. 400-osobowy oddział powstańczy zorganizowany przez Węgra hr. Otto Eszterhazy (walczył na Węgrzech m.in. z gen. Bemem, zmarł w wyniku doznania ciężkich ran pod Włoszczową )

1866 - Myszków wszedł do Guberni Kieleckiej powiatu będzińskiego

1883 - założenie w Mijaczowie fabryki przędzy wigoniowej Augusta Schmeltzera (późniejsze Zakłady Przemysłu Zgrzebnego, następnie Fabryka "Wartex", ob. teren Sokpol)

1885 - na pograniczu Myszkowa Starego i Ciszówki jako pierwsza w Polsce powstała fabryka sztucznego jedwabiu istniejąca jeszcze w okresie międzywojennym

1889 - wzmiankowana jest już prawidłowa nazwa ob. dzielnicy Smudzówka  

1894 - spółka akcyjna Artur Steihagen i Ludwik Wehr zbudowała w Mijaczowie fabrykę wysokiej jakości papieru bezdrzewnego (Myszkowskie Zakłady Papiernicze)

1899 - powstaje przędzalnia "Włodowice" w Pohulance

1905 - istniejąca w Pohulance przędzalnia "Włodowice" została przekształcona na fabrykę naczyń emaliowanych "Włodowice" później o nazwie "Światowit Myszków"

1906 - fabryka papieru w Mijaczowie rozpoczyna produkcję papieru drzewnego

1908-14 - budowa kościoła św. Stanisława [wg wyd. Compass i Ośrodka Dokumentacji Zabytków, spotykana również data 1907 - przyp. autora]

1911 - 8 wrzesień 1914 - funkcję kościoła parafialnego parafii św. Stanisława w Myszkowie pełniła d. kaplica dworska w Mijaczowie

listopad 1918 - jako efekt Rewolucji Październikowej w Rosji w Polsce ożywił się ruch rewolucyjny. W wyniku tego ruchu m.in. w myszkowskich zakładach powstawała Rada Delegatów Robotniczych

12 lutego 1919 - w zakładach w mieście wybuchł strajk powszechny do którego nawoływały KPRP i PPS

12-13 marca 1919 - jako echa dwudniowego strajku powszechnego w kraju w Myszkowie doszło do drobnych incydentów

koniec maja i czerwiec 1919 - w trakcie wojny polsko-bolszewickiej prorosyjska KPRP rozrzucała w Myszkowie masowo ulotki nawołujące do obalenia istniejącego "burżuazyjnego" ustroju, do tworzenia rad żołnierskich i uchylania się od poboru do wojska 

od 1919 - żydowska społeczność Myszkowa podlegała pod gminę żydowską w Zawierciu

do 1920 - w Myszkowie mieściły się zakłady naprawcze samochodów

1920-30 - rozbudowa kościoła św. Stanisława

od 1924 - w Pohulance mieściła się: fabryka naczyń ocynkowanych, aluminiowych i emaliowanych (ob. Fabryka Naczyń Emaliowanych "Światowit")

1925 - powołanie gminy Myszków. Budowa wieży przy kościele św. Stanisława

1926-28 - w Myszkowie powstał terenowy sekretariat Centralnego Międzypartyjnego Komitetu

1927 - Myszków zostaje włączony do nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego

1 maja 1936 - podobnie jak w innych miastach regionu również w Myszkowie odbyły się potężne manifestacje pierwszomajowe, w których uczestniczyli komuniści, socjaliści, bezpartyjni, robotnicy i chłopi. Manifestacji mającej charakter antyfaszystowski pilnowała milicja porządkowa 

2 września 1939 - o poranku piechota 2 niemieckiej dywizji lekkiej natarła na pozycję Krakowskiej Brygady Kawalerii pod Woźnikami. W wyniku zdecydowanej przewagi militarnej najeźdźcy wyposażonego m.in. w ok. 40 czołgów wojska polskie nie mając możliwości uzyskania dodatkowego wsparcia rozkazem gen. Piaseckiego zostały wycofane ok. godz. 9 na linię rzeki Warta w rejonie Myszkowa i Zawiercia. Wkrótce linia Warty właśnie w rejonie Myszkowa została zdobyta przez wojska niemieckie a wojska polskie wycofały się w rejon Pradeł

26 październik 1939 - w wyniku dekretu Hitlera tworzącego z fragmentu Polski Generalną Gubernię, Myszków został wcielony do rejencji opolskiej w III Rzeszy . Dotychczasowe struktury konspiracyjne  podporządkowane były pod Częstochowę jednak zaistniała zmiana wymusiła na organizatorach ruchu oporu reorganizację i tak rejon myszkowski zaczął podlegać pod organizację zawierciańską 

grudzień 1939 - jedną z organizacji walczących z okupantem na terenie Myszkowa była lewicowa PPS "Wolność - Równość - Niepodległość", która z Myszkowa, Koziegłów, Poraja, Pińczyc, Koziegłówek i Żarek utworzyła obwód myszkowski. Na czele lokalnej WRN stali Teodor Wolski ps. "Michał" - kierownik polityczny i Mieczysław Stelmach ps. "Zawierucha" - dowódca batalionu Gwardii Ludowej

zima 1939-40 - Szare Szeregi działały w miastach: Zawiercie, Olkusz, Myszków i Częstochowa. Na terenie Myszkowa znajdował się również nasłuch radiowy organizacji "Służba Zwycięstwu Polski" Komendantem myszkowskiej placówki SZP był Dudziński  

1942 - w Myszkowie i pobliskim Zawierciu działalność prowadziła Armia Krajowa

noc z 12 na 13 kwietnia 1944 - w wyniku udanej akcji GL PPS (później AK) na fabrykę w Porębie m.in. w fabrykach w Myszkowie rozlegają się syreny alarmowe

20 stycznia 1945 - wojska rosyjskie z jednostki 21 Armii gen. Gusajewa wyzwoliły Myszków spod okupacji hitlerowskiej 

1945 - w połowie lutego powstał lewicowy Związek Walki Młodych (ZWM), które w Myszkowie posiadało swoje koło terenowe 

6 marzec 1945 - formalnie ukonstytuowała się Tymczasowa Powiatowa Rada Narodowa, w której Myszków reprezentowali Stanisław Finkelsztajn i Tadeusz Krajewski z PPR

marzec 1945 - na skutek reformy rolnej parcelacji poddano folwark w Będuszu i grunty w Mijaczowie, z których do końca kwietnia tego roku utworzono ok. 1560 działek o pow. 46,8 ha i 645 ogródków przydomowych

kwiecień/maj 1945 - normalną produkcję podjęła m.in. fabryka "Braci Bauerertz"

1945-55 - gmina Myszków (bez Mrzygłodu, który był osobną gminą) w powiecie zawierciańskim. W tym czasie Zarząd Osiedli Robotniczych w Zawierciu wybudował m.in. bloki mieszkalne w Myszkowie

1946 - Myszków liczył już 9 tys. mieszkańców. Powstaje tu również koło lewicowej Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OM TUR)

1 styczeń 1950 - rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z dnia 8 września 1949 r. Myszków uzyskuje prawa miejskie będąc w pow. zawierciańskim, woj. katowickie (do czerwca 1975 r.)

1955 - w pobliżu fabryki "Światowit" powstaje nowoczesny na ówczesne czasy oddział Zakładów Metalurgicznych - odlewnia Myszkowskich Zakładów Metalurgicznych Mystal

1 styczeń 1956 - z pn. części powiatu zawierciańskiego utworzono powiat myszkowski istniejący do 31 maja 1975 r. Do tego powiatu weszły miasta Myszków, Koziegłowy i Żarki oraz gromady: Będusz, Choroń, Cynków, Gniazdów, Góra Włodowska, Jastrząb, Jaworznik, Koziegłówki, Kuźnica Stara, Lgota Górna, Ludwinów, Masłońskie, Mzurów, Niegowa, Nowa Wieś Żarecka, Osiek, Pińczyce, Przybynów, Poraj, Siedlec, Sokolniki, Tomiszowice i Zawada. 

1970 - Myszków liczył 19,7 tys. mieszkańców

1 czerwiec 1975 - w wyniku kolejnej reformy administracyjnej i likwidacji powiatów w całym kraju, Myszków zostaje włączony do nowo powstałego woj. częstochowskiego jako drugie po Częstochowie miasto pod względem wielkości

1977 - Myszków zamieszkiwało 25 tys. mieszkańców

1983 - znaczne poszerzenie obszaru miasta

1984 - uruchomienie miejskiej komunikacji

pocz. 90. l. XX w. - Mystal - największy zakład przemysłowy miasta zatrudniał 4,5 tys. pracowników

1993 - odkrycie złóż rud molibdenu, wolframu i miedzi

1995 - uruchomienie przejścia podziemnego dla pieszych przy dworcu PKP i jednoczesne zamknięcie niebezpiecznego przejazdu przez tory

1996 - otwarcie krytego basenu

1997 - podpisanie umowy partnerskiej z Kopřivnice w Czechach

1998 - odlewnia upadłych Myszkowskich Zakładów Metalurgicznych "Mystal" została kupiona przez Odlewnie Polskie S.A. ze Starachowic [patrz 2001 r. - przyp. autora]

1999 - w wyniku kolejnej reformy administracyjnej przywracającej istnienie powiatów ponowne utworzenie powiatu myszkowskiego. Podpisanie umowy partnerskiej z Los Alcázares w Hiszpanii

przeł. XX/XXI w. - nadbudowa wieży kościoła św. Stanisława

2001 - Myszkowskie Zakłady Odlewnicze Mystal postawiono w stan upadłości. Stalownię i wydział obróbki kupiły odlewnie Polskie S.A. ze Starachowic i utworzono Zakład Odlewniczy Mystal S.A. później na jej bazie powstała spółka Mistal a następnie Nowy Mystal [wg dziennika Naszemiasto.pl]. Urząd Miasta podpisał umowę partnerską z miastem Zwönitz w Niemczech

2002 - Odlewnie Polskie sprzedały prywatnemu inwestorowi myszkowską odlewnię. Powstała spółka została nazwana Mistal. 

2002 - podpisanie umowy partnerskiej z Námestovem na Słowacji

2004 - syndyk upadłego Mistalu sprzedał odlewnię rosyjskiej spółce Ałtajwagon

2005 - oddanie do użytku miejskiej oczyszczalni ścieków wartej blisko 17 mln zł.

2008 - Odlewnia Nowy Mystal należąca do Ukraińskiego właściciela zatrudnia 180 pracowników

Warto zobaczyć:

Nad miastem góruje sylwetka wieży neogotyckiego kościoła św. Stanisława

W centrum miasta stoi zabytkowy zespół dworca kolejowego z XIX w. [g Ośrodka Dokumentacji Zabytków z pocz. XX w. - [przyp. autora] składający się z budynku dworca i budynku nastawni.

Na miejscowym cmentarzu znajdują się groby powstańców z 1863 r. oraz groby partyzantów i cywilów którzy zginęli 27 czerwca 1944 r. w Mrzygłódce  

W dz. Połomia Myszków przy ul. Kościuszki (droga na Żarki) po jej lewej stronie rozłożone są mało znane turystom, a bardzo ciekawe bagna Połomia biorące nazwę od położonej nieopodal dzielnicy tego miasta.

W dzielnicy Nowa Wieś przy ul. Gołębiej 8 rośnie pomnik przyrody - cis pospolity (nr 4/24 - 1973)

W dolinie Warty w pobliżu Nowej Wsi Żareckiej zachował się układ biocenoz zbliżony do naturalnych z rzadkimi gatunkami m.in. storczyków. Nad brzegami potoków i w pobliżu źródeł zachowały się podmokłe łąki na których występuje chroniony pełnik europejski. Z kolei w kompleksie leśnym we wschodniej części miasta stwierdzono występowanie stanowisk konwalii majowej i widłaka goździstego.

Zobacz także