IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Kraków-Podgórze - rys miejscowości

KRAKÓW - Podgórze

Prawobrzeżna dzielnica Krakowa. Niegdyś obejmowała wszystkie tereny miasta położone po prawej stronie Wisły stanowiąc tym samym największą dzielnicę administracyjną Krakowa. Chociaż nie należy do terenów Jury zostanie tu ogólnie opisana, aby przedstawić miasto Kraków w całości. Teren Podgórza jest silnie uprzemysłowiony co wynika z jego historii. Obecnie należy wymienić tu:elektrownia Przewóz na Wiśle, Krakowskie Zakłady Garbarskie, Kompleks Handlowy "Rybitwy" (place hurtowe - giełda warzywna), Krakowska Fabryka Mebli, Krakowska Fabryka Kabli, Stocznia rzeczna, Stopień wodny Dąbie, Centrum Wystawiennicze (Chemobudowy S.A.). Są tu również Zakład Przyrodoleczniczy, ośrodek TV Kraków (na Krzemionkach - ale obecnie /2003 r./ toczy się walka o pozostanie tam ośrodka tv) oraz siedziba Galerii Starmach.

przełom X i XI w. - na jednym z wzniesień istniał przedromański kościół połączony z palatium

XII w. - w miejscu starszego palatium istniała romańska świątynia

XVI-XVII w. - w okresie tym w miejscu romańskiej świątyni powstał kościół św. Benedykta

1772 - po I rozbiorze Polski brzeg Wisły stanowił granicę państwa polskiego i austro-węgierskiego,. przy czym tereny na południe od rzeki przypadły Austrii, a Kraków pozostał przy Polsce. 

1784 - w celu gospodarczego zniszczenia Krakowa cesarz Józef I polecił na prawym brzegu Wisły założyć konkurencyjne miasto Podgórze (wówczas Josephstadt)

1787 - Josephstadt liczy około 1000 mieszkańców. Ówczesne miasto skupiło się wokół obszernego rynku.

1795 - 1846 - po III rozbiorze Polski, gdy Kraków przypadł Austrii, a jedynie granica między zaborami biegła nadal brzegiem Wisły Podgórze straciło swój konkurencyjny charakter i dalszy jego rozwój był już powolny.

2 poł. XIX w. - rozpoczęcie lokalizacji fabryk w Podgórzu: cementu w Bonarce (obecnie w dz. Wola Duchacka) , drutu, guzików oraz kamieniołomy, wapienniki i młyny. Powstaje też odrębny ośrodek kulturalny.

2 poł. XIX-pocz. XX w. - na terenie Podgórza założono potężną "twierdzę Krzemionki" stanowiącą fragment "twierdzy Kraków"

1870 - liczba mieszkańców Podgórza wynosi 4300 osób

1890 - liczba mieszkańców Podgórza wynosi 12.500 osób

1896 - założono park im. W. Bednarskiego

1905-09 - budowa kościoła św. Józefa wg proj. Jana Zubrzyckiego

1915 - liczba mieszkańców Podgórza wynosi 22.000 osób

1915 - przyłączenie Podgórza do Krakowa i szybka integracja z miastem

15 kwiecień 1942-22 lipiec 1944 - w kamieniołomach położonych u stóp Kopca Krakusa mieścił się obóz karny dla młodzieży męskiej z okupacyjnej służby budowlanej

grudzień 1942-13 kwiecień 1944 - mieścił się tu obóz dla Żydów z likwidowanych gett w Krakowie i okolicy, później przekształcony w obóz pracy przymusowej dla osób różnej narodowości

14 kwiecień 1944 - Niemcy zamienili dotychczasowy obóz pracy w Płaszowie na obóz koncentracyjny mogący pomieścić jednorazowo ok. 25 tys. osób. Łącznie w obozie tym zginęło około 150 tys. więźniów. 

po 1945 - nazwę Podgórze zaczęto stosować dla całej prawobrzeżnej dzielnicy Krakowa
Po wojnie rozebrano większość fortyfikacji należących do kompleksu "twierdzy Kraków"

1997 - przeniesienie Galerii Starmach ze Starego Miasta do Podgórza

Warto zobaczyć:

W Rynku Podgórskim stanowiącym centrum dawnego miasta, stoi monumentalny pseudogotycki kościół św. Józefa

Z okresu założenia miasta zachowało się kilka klasycystycznych domów w tym:

  • Rynek Podgórski nr 11

  • Rynek Podgórski nr 12 - "Pod Jeleniami"

  • Rynek Podgórski nr 13 - "Pod Orłem" z Muzeum "Apteka Pod Orłem"

  • ul. Limanowskiego 5 - dom "Pod Kotwicą" z k. XVIII w. z mansardowym dachem

  • ul. Limanowskiego 32 - z poł. XIX w.

  • ul. Józefińska 4 - dom "Pod Lwem" klasycystyczny z pocz. XIX w.

  • ul. Józefińska 15 - dom z przełomu XVIII i XIX w.

  • ul. Zamoyskiego 18 - dom "Pod Lipkami" z tego samego okresu i z łamanym dachem polskim.

Za Rynkiem Podgórskim, w miejscu starego wyrobiska wapienia - park im. Wojciecha Bednarskiego o pow. 7,2 ha, założony w 1896. 

U ujścia Wilgi do Wisły Planty Nowackiego

Nad historycznym Podgórzem wznoszą się skaliste pagórki z jurajskiego wapienia, zwane Krzemionkami Podgórskimi lub krócej Krzemionkami. Na wzniesieniu Krzemionek wysuniętym najbardziej na zachód wzniesiono górującą nad okolicą wieżę telewizyjnego nadajnika ośrodka krakowskiego, która charakterystycznie wpisała się już na stałe do panoramy Krzemionek. 

Na skrajnym północno-wschodnim wzniesieniu, stoi maleńki kościół św. Benedykta. W pobliżu wznosi się okrągła baszta "maksymiliańska" - Fort św. Benedykta, stanowiąca resztę potężnej w 2 poł. XIX w. i na pocz. XX w. "twierdzy Krzemionki", będącej fragmentem "twierdzy Kraków". Fortyfikacje wojskowe opasywały wówczas całe Krzemionki i ostatecznie rozebrane zostały po II wojnie światowej. 

Na najwyższym wzniesieniu Krzemionek, zwanym Lasoty (osiedle Płaszów) na pd. za al. Powstańców Śląskich stoi Kopiec Krakusa (wys. 16m, średnica u podstawy 57 m, wznoszący się na wysokość 270 m n.p.m.), wg podania - mogiła legendarnego władcy Krakowa - Kraka z ok. VII-VIII w. Ciekawe miejsce widokowe; roztacza się stąd widok m.in. na Stare Miasto. Zbocza kopca i podnóże porośnięte jest regularnie strzyżoną trawą. 

U stóp kopca rozległy nieczynny kamieniołom Liban, w którym od 15 IV 1942 do 22 VII 1944 mieścił się obóz karny dla młodzieży męskiej z okupacyjnej służby budowlanej. W niedostępnym spągu kamieniołomu znajdują się dwa zbiorniki wodne stanowiące ostoje ptactwa wodnego. Pozostała część dna porośnięta przez rośliny wilgociolubne takie jak pałka wodna, wierzby. Krawędzie kamieniołomu od strony zachodniej porośnięte są drzewami. Po stronie zachodniej za ulicą Swoszowicką znajduje się kompleks leśny stanowiący ostoję ptaków - m.in. drapieżnych (myszołów). Wschodnia krawędź kamieniołomu pozbawiona jest drzew, znaleźć tu można pozostałości muraw kserotermicznych (klasa: Festuco - Brometea). Murawy kserotermiczne występują również na zboczach kamieniołomu.

Dalej teren ten to miejsce. gdzie od XII 1942 mieścił się obóz w Płaszowie dla Żydów z likwidowanych gett w Krakowie i okolicy, później przekształcony w obóz pracy przymusowej dla osób różnej narodowości, a od 14IV 1944 w obóz koncentracyjny, mogący pomieścić jednorazowo ok. 25 tys. osób. Łącznie w obozie tym zginęło około 150 tys. więźniów. 

W Płaszowie na wschód od Kopca Krakusa znajduje się Staw Płaszowski. Zbiornik ten powstały w miejscu dawnego wyrobiska gliny. Podlega on obecnie procesom naturalnej sukcesji. Brzegi są porośnięte szuwarem trzcinowym i pałkowym. Stwarza to dogodne warunki do gniazdowania ptaków wodnych. Lustro wody nie jest zarośnięte. Zbiornik jest zarybiony, występuje tu m.in.: karaś srebrzysty, karp, szczupak, okoń, jazgarz, płoć, leszcz, amur.

Innym większym zbiornikiem wodnym w tej dzielnicy jest Zalew Bagry z ośrodkiem sportów wodnych AZS Kraków. - ulubione miejsce letniego wypoczynku krakowian. 

powiększ
Fot. Zbigniew Bereszyński - Fort św. Benedykta - wieża "maksymiliańska"

Zobacz także

Kraków
dz. Wola Duchacka
kościół św. Józefa
kościół św. Benedykta
rez. geologiczny "Bonarka"
Galeria Starmach
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony