IT-JURA.PL
   Główna | Wstecz | Mapa | Startowa | Ulubione | Szukaj      
 
Alwernia - rys miejscowości

ALWERNIA

Miasto i siedziba gminy w pow. chrzanowskim (3.396 mieszk. w 2004) położone w otoczeniu lasów iglastych i bukowych nad Regulanką ze starą zabudową ulokowaną na wzgórzu Podskale (316 m n.p.m.), z którego rozlega się malowniczy widok na Kotlinę Oświęcimską. W pobliżu Zakłady Chemiczne "Alwernia". PKS i liczne linie prywatne z Krakowa, Chrzanowa, Oświęcimia i Krzeszowic. Przystanek PKP - obecnie /stan 2007/ zlikwidowany.

Gmina Alwernia wchodzi w skład tzw. "Pierścienia Jurajskiego" - trasy samochodowej biegnącej z Krakowa przez najciekawsze tereny południowej części Wyżyny Krakowskiej. Ważny węzeł turystyczny: szlaki piesze - żółty Ziemi Chrzanowskiej, niebieski Alwernia-Czernichów; rowerowe - międzynarodowe szlaki Greenway (niebieski i zielony), zielony Alwernia-Poręba Żegoty, czerwony Wokół Poręby Żegoty, żółty Alwernia-Rudno, czarny Wygiełzów-Rudno, niebieski z zalewu Skowronek. Na południe od miasta biegnie ścieżka dydaktyczna "Belwender". Muzeum Pożarnictwa. Zajazd turystyczny i agroturystyka. Kąpielisko "Skowronek"

Lokalne uroczystości: 
"Strzelanka Alwernijska" (ze względu na dawny zwyczaj strzelania z moździerzy) - Odpust ku czci Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w niedzielę po Bożym Ciele 
Dni Alwerni w czerwcu

Z Alwerni pochodzą słynni aktorzy - bracia Andrzej (ur. 1952, rola m.in. Ferdka Kiepskiego) i Mikołaj (ur. 1946) Grabowscy. 

ok. VIII-VI w. p.n.e. /klasyczna faza kultury łużyckiej/ - w Alwerni w l. 60-tych XX w. dokonano odkrycia cmentarzyska przypisanego ludom kultury łużyckiej jednak ze względu na ratunkowy charakter prowadzonych badań obiekt ten został rozpoznany tylko częściowo (zlokalizowano tylko północną i wschodnią jego granicę). Na ich podstawie ustalono, że było to bogate stanowisko (stwierdzono kilkadziesiąt pochówków) reprezentujące dwa typy obrzędów pogrzebowych, tj. ciałopalenie i pochówek szkieletowy. Groby miały typową dla tamtych czasów budowę - kamienną obstawę, często kryte również kamiennym brukiem. Jedna z osób pochowanych w Alwerni posiadała diadem składający się z ok. 50 miseczkowatych guzików nanizanych na pasek z materiału. W innych tutejszych grobach odkryto brązowe naszyjniki, żelazne nagolenniki, bransolety z grubego drutu brązowego oraz żelazne i brązowe szpile z główkami zwiniętymi w spiralne tarczki, a także zawieszki, paciorki salta leone (wykonane z brązowych skrętów) a także wisiorki wykonane z gliny i metalu). Spośród naczyń pozostawionych zmarłym odkryto wazę o dwustożkowym brzuścu, placek, jajowaty garnek, misę i czerpak.

połowa I w. p.n.e. - w Podłężu koło Alwerni odkopano piec garncarski z ceramiką malowaną z tego okresu. Jest to jeden z najstarszych zabytków ceramiki malowanej na ziemiach polskich

1616 - kasztelan wojnicki Krzysztof Koryciński na gruntach wsi Poręba Żegoty funduje klasztor i kościół oo. Bernardynów wzorując się na pustelni La Verna (łac. Alverno) w Toskanii we Włoszech. Niedługo później obok klasztoru powstała osada, która z czasem prawdopodobnie uzyskała prawa miejskie [niestety do dziś nie udało się ustalić szczegółów związanych z uzyskaniem praw miejskich - przyp. autora]

17 września 1616 - poświęcono wybudowany na wzgórzu Podskale drewniany prosty w budowie kościółek Stygmatów św. Franciszka z Asyżu, który istniał do 1661 r.

1625 - położone zostały fundamenty pod nowy murowany kościół [wg niektórych źródeł wybudowano wówczas murowana zakrystię - przyp. autora] i rozpoczęto budowę zabudowań klasztornych. 

3 lutego 1627 -wystawienie formalnych dokumentów darowizny i aktu erekcyjnego

1630-60 - kontynuowano budowę murowanej świątyni na fundamentach z 1625 r. 

1635 - drewniane zabudowania klasztorne strawił pożar

1656 - zakończenie budowy pomieszczeń klasztornych

1660 - bp krakowski Andrzej Trzebicki zezwolił na odprawianie Mszy Św. w nowej świątyni

16 maja 1667 - murowany kościół został konsekrowany przez bpa safragana krakowskiego Mikołaja Oborskiego

1676 - zakończenie prac wykończeniowych przy świątyni trwających aż od 1660 r. ze względu na brak środków. W tym samym roku klasztor odwiedził król Jan III Sobieski

2 sierpnia 1686 - uroczystość przekazania przez ks. Jan Franciszek Michlajski z Lubowli, proboszcza w Babicach łaskami słynącego obrazu "Ecce Homo", który został przeniesiony procesjonalnie z Babic. Sumę odpustową celebrował ks. Kazimierz Lanckoroński - kanonik krakowski i proboszcz oświęcimski, a kazanie wygłosił ks. Memezius - proboszcz z Chrzanowa.

1700 - na obraz Pana Jezusa Miłosiernego "Ecce Homo" nałożono srebrną sukienkę jako wotum zbiorowe pielgrzymów alwernijskich

1703-08 - z fundacji gospodarza z pod Alwerni Jana Kuciela i młynarza z Okleśnej Jana Pary do kościoła dobudowano niedużą kaplicę

1754-58 - budowa kaplic i bramy wokół dziedzińca odpustowego w klasztorze

1778 - pierwsza wzmianka o miejscowości, kiedy to Stanisław August nadał jej przywileje handlowe (prawo organizowania jarmarków)

1787 - alwernijski klasztor odwiedził król Stanisław August Poniatowski 

1796 - Alwernia wzmiankowana jaki miasto, ośrodek gospodarczy i administracyjny będący własnością Szembeków. Prawdopodobnie wtedy powstało urbanistyczne rozplanowanie miasta, z wielkim, prostokątnym rynkiem.

koniec XVIII w. -w Alwerni znajdowały się 33 domy i żyło w niej 208 mieszkańców. Wśród grup zawodowych najliczniejsi byli: garncarze, rzeźnicy, piekarze, kramarze, szewcy, stolarze, szynkarze i tkacze.

XIX w. - w Alwerni odnotowano 77 domów i 524 mieszkańców, w tym także Żydów.

1845 - w Alwerni posługiwało się pieczęcią miejską przedstawiającą kościół z wieżą pomiędzy dwoma jodłami

1853 - budowa murowanej kapliczki w rynku z fundacji współwłaściciela kopalni glinki w Mirowie - Żyda Grunbauma

1859 - otwarcie jednoklasowej szkoły. W tym czasie, z inicjatywy Feliksa Florkiewicza powstała tu także Szkoła Pszczelarska, która niestety nie funkcjonowała długo. 

1884 - przy murze klasztoru w Alwerni odkryto skarb w postaci ok. 0,5 litra denarów, z których zaledwie kilkanaście monet zostało znaczonych (w tym m.in. emisje cesarzy z II w., czy też niezwykle rzadkie na terenach na północ od granic Cesarstwa Rzymskiego emisje Aleksandra Sewera /222-235/ i członków jego rodziny)

1896 - rozpoczęto budowę linii kolejowej z Trzebini do Oświęcimia przez Alwernię

1897-1900 - gwardian o. Stefan Podworski z ofiar wiernych - głównie Górnoślązaków - do kościoła dobudował 55-metrowej wysokości wieżę w której zawieszono dzwony [w starszych informatorach np. w L. Marzec, K. Mazurek i T. Suchecki podają datę 1797-1800 które obecnie należy uznać za błędną - przyp. autora]

przeł. XIX i XX w. - przebudowa zabudowań klasztornych

1903 - Alwernia została wpisana przez władze austriackie w rejestrze miast [brak jest informacji potwierdzających wcześniejsze nadania praw miejskich i okoliczność ich utraty - przyp. autora]

1923 - w dawnym przysiółku Kwaczały - Spalona, założona zostaje niewielka fabryczka "Potas" [wg  serwisu gminy Alwernia w 1926 r. - przyp. autora]

1933 - utrata praw miejskich

1941 - Niemcy wysiedlili z klasztoru bernardynów i urządzili w nim więzienie i Feldgericht

po 1945 - Po zakończeniu II wojny światowej zakonnicy powrócili do klasztoru a po dużej rozbudowie fabryczki "Potas" powstają duże Zakłady Chemiczne "Alwernia"

4 maja 1953 - założenie muzeum pożarnictwa

koniec l. 60-tych XX w. - ratunkowe badania archeologiczne na odkrytym cmentarzysku ludów kultury łużyckiej 

1975-98 - miasto należało do woj. krakowskiego

1993 - ponowne uzyskanie praw miejskich

1998 - miasto miało 3,2 tys. mieszkańców

1999 -  Muzeum Pożarnictwa otrzymało wyróżnienie w kategorii „Dokonania z zakresu konserwacji” za konserwację samochodu pożarniczego marki Mercedes, rok produkcji 1926

2003 - Muzeum Pożarnictwa otrzymało trzecią nagrodę za dokonania z zakresu konserwacji – rekonstrukcja pojazdu pożarniczego Polski Fiat z 1938 r.

październik 2003 - właściciel Zakładów Chemicznych - firma CIECH zamierzała w ramach restrukturyzacji podzielić zakłady na poszczególne wydziały, po to, by sprzedać je jako odrębne spółki. Procesowi temu miał podlegać również wydział produkcji chromu, który dzięki zastosowaniu polskiej unikatowej technologii zajmował się utylizacją istniejącej od dziesięcioleci hałdy kilku milionów ton odpadów poprodukcyjnych. W ciągu ostatnich lat zabezpieczono samą hałdę, a wypływające z niej ścieki w ilości 0,5 - 1,0 tys. m. sześć na dobę są skutecznie filtrowane, jednak ostatecznym rozwiązaniem problemów byłoby tylko fizyczne jej zlikwidowanie. Hałda mogłaby być dla zakładów w Alwerni źródłem praktycznie bezpłatnego surowca na pół wieku jednak w związku z zainteresowaniem się kupnem wydziału przez kazachską spółkę, która posiada także udziały w kopalniach rudy chromu wystąpiły obawy co do dalszej utylizacji hałdy.

styczeń-kwiecień 2004 - w mieście miał miejsce burzliwy spór mieszkańców z zakładami mięsnymi Duda Bis, które zamierzały w miejscowym zakładzie chemicznym Alwernia SA zainwestować w zaadoptowanie nieczynnej instalacji do przerobu chromu na linię do prażenia kości. Produktem końcowym tej technologii byłyby fosforany używane do pasz i nawozów. Przedstawiciele firmy obiecywali zatrudnienie co najmniej 70 osób w samym zakładzie jednak poważne obawy mieszkańców budziła wizja zanieczyszczenia środowiska. W trakcie sporu krakowska telewizja zorganizowała nawet publiczną dyskusję na temat nowej inwestycji. Ostatecznie w wyniku protestów mieszkańców inwestor zrezygnował z tej dużej inwestycji. 

1 grudnia 2004 - oficjalnie otwarto Małopolskie Muzeum Pożarnictwa im. Zbigniewa Gęsikowskiego

Warto zobaczyć:

Kościół i klasztor oo. Bernardynów i sanktuarium Jezusa Miłosiernego. Koło klasztoru rośnie stara aleja lipowa uznana za pomnik przyrody.

W czworobocznym rynku będącym dawnym założeniem urbanistycznym znajdują się stare drewniane domy podcieniowe z XVIII i XIX w. (nr 15, 32, 34) o konstrukcji zrębowej.

Na terenie Rynku w otoczeniu starych dębów stoi również murowana kapliczka z 1853 r. Ufundował ja - co się rzadko zdarzało - Żyd Grunbaum, współwłaściciel kopalni glinki w Mirowie. Wzniesiona na planie prostokąta kryta dwuspadowym dachem. W jej wnętrzy znajduje się barokowo-ludowy ołtarzyk z obrazem Przemienienia, dawne lichtarze i dewocyjne obrazy.

Z Alwerni do skansenu w Wygiełzowie przeniesiono jeden z drewnianych domów podcieniowych z 1825 r.

Przy drodze między klasztorem a Rynkiem znajduje się niepozorne z zewnątrz aczkolwiek posiadające niezwykle cenne eksponaty najstarsze w Polsce Muzeum Pożarnictwa

Koło Alwerni znajdują się kamieniołomy melafiru, w których można znaleźć kwarc, ametyst oraz kaolinit, zaś w wąwozikach koło wiosek Kwaczała i Regulice znaleźć można fragmenty pni skamieniałych araukarii. W bazaltach eksploatowanych w okolicznych kamieniołomach można znaleźć również ametysty.

Grób nieznanego żołnierza z I i II wojny światowej.

Na południe od miasta położony jest ośrodek wypoczynkowy nad Zalewem Skowronek, do którego z dzielnicy Spalona biegnie ścieżka przyrodniczo-leśna "Belwender" Nazwa ścieżki wywodzi się od nazwy nieczynnego kamieniołomu melafiru położonego koło leśniczówki od strony Alwerni.


Rys. Herb Alwerni

powiększ
Klasztor w Alwerni, fot. T. Kluk

powiększ
Klasztor w Alwerni, fot. T. Kluk

powiększ
Kapliczka na rynku w Alwerni, fot. T. Kluk

powiększ
Podcieniowe domy w rynku, fot. T. Kluk

powiększ
Podcieniowe domy w rynku, fot. T. Kluk

powiększ
Fragment ekspozycji Muzeum Pożarnictwa w Alwerni - Dodge z 1942r., fot. T. Kluk

powiększ
Fragment ekspozycji Muzeum Pożarnictwa w Alwerni - kolekcja hełmów i aparatów alarmowych, fot. T. Kluk

powiększ
Zalew Skowronek k. Alwerni, fot. T. Kluk

powiększ
Zalew Skowronek k. Alwerni, fot. T. Kluk

powiększ
Ośrodek nad zalewem Skowronek k. Alwerni, fot. T. Kluk

Zobacz także

klasztor Bernardynów
Muzeum Pożarnictwa

ścieżki dydaktyczne

Skansen w Wygiełzowie
szlak Dolinek Jurajskich

Kwaczała
Regulice
klasztor w Przyrowie
/ob. Św. Anna/
IT-JURA.PL - serwis jurajski
Początek strony Copyright © 2000-2011 Dariusz Orman | Autor | Kontakt Początek strony