DĄBROWA GÓRNICZA-GOŁONÓG - klasztor Franciszkanów

Kościół i klasztor z 1675 r. położony na dominującym nad okolicą Wzgórzu Gołonoskim (335 m n.p.m.)

W dniu 8 lipca 1675 r. na życzenie biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebnickiego utworzona została parafia w Gołonoga i niemal natychmiast przystąpiono do budowy kościoła na wzgórzu. Kościół został konsekrowany 17 września 1678 r. p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny i świętego Andrzeja Apostoła. Fundator uposażył świątynię, wyznaczył dziesięciny dla utrzymania Kościoła i parafii, do której należały wszystkie miejscowości, stanowiące dzisiejsze dzielnice Dąbrowy Górniczej: Gołonóg, Strzemieszyce Wielkie i Małe, wydzielone z parafii Sławków i Ząbkowice, wyłączone z parafii Chruszczobród.

Wizytacja z 17 stycznia 1721 r. ujawnia, że kościół był wówczas murowany, kryty dachówką a podłoga wykonana ostała z grubych desek. Do kościoła prowadziły dwa wejścia: jedno główne - od zachodu, spod dzwonnicy, a drugie boczne - od północy, przez kruchtę murowaną. W kościele było ozdobne drewniane tabernakulum, umieszczone w głównym ołtarzu, gdzie znajdowało się również baptisterium - chrzcielnica. Do roku 1720 w kościele były tylko dwa ołtarze. Ołtarz główny był drewniany - posiadał: obraz narodzenia Najświętszej Maryi Panny i kamienną mensę, podobnie jak drugi ołtarz - boczny - poświęcony czci św. Andrzeja Apostoła. W 1721 r. zbudowano trzeci ołtarz ku czci św. Antoniego Padewskiego. W kościele znajdował się także drewniany chór, a na nim organy. Przy kościele znajdowała się drewniana dzwonnica pokryta dachówką. Pod kościołem wybudowano grobowiec, w którym grzebani byli zmarli, jednak z biegiem czasu powstał cmentarz i zaprzestano chowania zwłok w krypcie. 

W 1753 r. za przyczyną ks. Jakuba Kapuścińskiego i staraniem biskupa Andrzeja Załuskiego, kościół został wyremontowany. Przy wejściu głównym wzniesiono wieżę, zwieńczoną barokowym hełmem. Pojawił się wtedy czwarty ołtarz i pięknie malowana ambona. W 1800 r. gospodarzem parafii został ks. Baltazar Benedykt Pawłowski, który ufundował pięć nowych ołtarzy, a w roku 1850 ks. Józef Gąsiorowski powiększył świątynię, ponieważ była zbyt mała dla coraz większej liczby wiernych.

Kolejnej rozbudowy kościół doczekał się w 1890 r., kiedy to ks. Tadeusz Konarski dobudował nawy boczne i przedłużył prezbiterium. 26 maja 1892 r. biskup kielecki ks. Tomasz Kuliński dokonał ponownej konsekracji kościoła, który pozostał pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Antoniego Padewskiego, w miejsce tytułu św. Andrzeja Apostoła. Świątynia otrzymała wówczas piękną polichromię, wykonaną przez krakowskiego artystę malarza Piotra Nizińskiego. Troską o parafię wsławił się także ks. Kazimierz Bochnia, który oprócz opieki nad świątynią, doprowadził do rozbudowy i otoczenia murem utworzonego na wzgórzu w 1800 r. cmentarza.

Wiek XX był szczególny dla kościoła na Wzgórzu Gołonoskim. Dwie wojny zniszczyły kościół. W okresie międzywojennym z inicjatywy ks. Leona Olczakowskiego zostały ufundowane przez parafian dwa dzwony. Poświęcono je 13 września 1930 r. Jednemu nadano imię Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej, a drugiemu św. Antoniego. Podczas II wojny światowej kościół uległ zniszczeniu, a w trakcie walk o wyzwolenie Gołonoga hitlerowcy wykorzystywali wieżę kościoła do celów obronnych. Jednak już 28 stycznia 1945 r. ks. Zygmunt Flisowski odprawił pierwszą Mszę św. w Kościele gołonoskim w wolnej Polsce. Powojenne zniszczenia, szczególnie ubytki dachu naprawiono już w tym samym roku.

15 sierpnia 1951 r. decyzją biskupa częstochowskiego administrację parafii objęli Ojcowie Franciszkanie /bracia Prowincji Zakonnej św. Antonigo z Padwy i bł. Jakuba Strzemię z Krakowa/. Pierwszym przełożonym i jednocześnie administratorem został o. Apolinary Uchman. Jednak duszpasterzował niedługo, ponieważ został aresztowany i osadzony w więzieniu. Kolejnym proboszczem został o. Ignacy Mucha. Za swoją żołnierską przeszłość był szykanowany przez komunistyczne władze, jednak nie poddał się represjom. Po śmierci o. Ignacego do dnia dzisiejszego funkcję proboszcza i przełożonego klasztoru pełniło jedenastu kapłanów zakonnych. Od roku 1981 bracia mieszkają w nowo wybudowanym klasztorze. 

13 czerwca 1997 r. decyzją Biskupa Ordynariusza Diecezji Sosnowieckiej ks. Adama Śmigielskiego kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Antoniego został podniesiony do rangi sanktuarium. Parafia oddana w opiekę św. Antoniego z Padwy. Co roku w dniu 13 czerwca odbywa się tu z tego powodu odpust antoniański gromadzący wiernych z okolic Zagłębia.

Wybrani proboszczowie parafii gołonoskiej:

• 8 lipca 1675 - 26 października 1678 - Ks. Sebastian Brząkalski – to pierwszy proboszcz. Za jego pobytu został wybudowany i konsekrowany kościół w Gołonogu. 
• Ks. Maciej Straszyński – czas jego proboszczowania to 59 lat. 
• 26 grudnia 1746 - 1773 - Ks. Jakub Kapuściński – sprowadził do kościoła organy i dokonał gruntownego remontu i rozbudowy. Dobudował wieże, dach pokrył dachówką i wstawił w okna kraty.
• 1800 - 22 kwietnia 1841 - Ks. Baltazar Benedykt Pawłowski – wykształcenie zdobywał w Akademii Krakowskiej. Proboszczem w Gołonogu został z polecenia Fryderyka Wilhelma III, Króla Prus. Za jego pobytu w kościele ufundowanych zostało 5 ołtarzy. Dla okolicznego duchowieństwa był wzorem i przykładem cierpliwości. 17 lat przed śmiercią stracił wzrok. Przez ten trudny okres w duszpasterstwie pomagał mu jego siostrzeniec ks. Józef Gąsiorowski. 
• 1841 - 4 lipca 1888 - Ks. Józef Gąsiorowski – pochodził ze Strzemieszyc Wielkich. Za jego czasów zostaje kolejny raz rozbudowany kościół i pokryty blachą. Pochowany został na gołonoskim cmentarzu, gdzie do dzisiaj znajduje się jego grób.
• 1951 - 1951 - o. Apolinary Sebastian Uchman - administrator parafii
• 1951 - 1965 - o. Ignacy Jan Mucha - administrator parafii
• 1965 - 1968 - o. Wiesław Jakub Pelc - administrator parafii
• 1968 - 1974 - o. Cyryl Jan Nastalski - administrator parafii
• 1974 - 1977 - o. Bogumił Władysław Stachowicz
• 1977 - 1980 - o. Marek Jan Hałambiec
• 1980 - 1981 - o. Dominik Jan Barcik
• 1981 - 1981 - o. Salezy Stanisław Kucharski - administrator parafii
• 1981 - 1983 - o. Anicet Józef Sajek
• 1983 - 1989 - o. Zbigniew Roch Wojnar
• 1989 - 1992 - o. Sykstus Jan Koniarz
• 1992 - 2001 - o. Zenon Szuty
• od 2001 - o. Witold Kuźma

Kościół został zbudowany w stylu gotyckim, z trzema nawami i prezbiterium zwróconym ku wschodowi. Po prawej stronie prezbiterium znajduje się zakrystia, zaś po lewej stronie pomieszczenie, w którym kiedyś znajdował się skarbiec, oba z końca XIX w. Kwadratowa wieża z hełmem barokowa z 1753 r. Zewnętrzne ściany zdobione są toskańskimi pilastrami. Kaplice św. Antoniego i św. Barbary. 

Wystrój wnętrza /ołtarze, ambona, ławki/ z k. XIX w. Sklepienie naw i kaplic pokrywa barwna polichromia. Pod świątynią znajduje się krypta, która obecnie ze względów bezpieczeństwa została zamknięta dla zwiedzających. Zabytkowy obraz św. Antoniego i ołtarz jemu poświęcony są związane z powtórną konsekracją kościoła w Gołonoga. Z dawnego wyposażenia świątyni zachowała się monstrancja ufundowana przez biskupa Trzebickiego z 1679 r.

Budynki klasztorne  - współczesne z 1981 r.

Plac przykościelny otacza kamienny mur. Do świątyni prowadzą dwa chodniki i kryte schody /96 stopni/. Jako ciekawostke należy podać, że przypuszcza się, że w rzeźbie patrona tej świątyni kryje się mniejsza, pierwotna figurka pochodząca z okresu, gdy narodził się kult św. Antoniego

ADRES 

Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
i św. Antoniego z Padwy
Sanktuarium św. Antoniego z Padwy 
ul. Kościelna 20
41 - 306 Dąbrowa Górnicza 
tel. (032) 261 - 76 - 70
tel./fax. (032) 260 - 40 - 70 
e-mail: dabrowag@franciszkanie.pl   
www.dabrowa.franciszkanie.pl 

Zobacz także