MŁOSZOWA

Historia pałacu w Młoszowej to największy znany mi fałsz na Jurze, tym bardziej że za dostępna dziś literaturą i ja dałem się na niego nabrać, mimo, że upłynęło od niego półtora wieku. 

Właściciel Młoszowej - Kajetan Florkiewicz - adwokat z Kęt, senator Rzeczpospolitej Krakowskiej i burmistrz Krakowa zaczął w 1809 budowę klasycystycznego dworu. W 1924 r. założył park krajobrazowy, a na początku lat 50-tych XIX w. dodał stylizowaną neogotycką bramę wjazdową i założył duży staw od frontu. Cały kompleks pałacowo-parkowy został otoczony murem z łamanego kamienia. Od 1859 [w literaturze błędnie podawana jest również data rozbudowy 1869 - przyp. autora] rozbudowę dworu i jego przekształcenie w pałac w stylu romantycznego neogotyku dokonał syn Kajetana - Juliusz Ozdoba Florkiewicz. Juliusz postanowił przebudować klasycystyczny dwór nadając mu "starożytnego" - rycerskiego charakteru. Budowla miała przekonać, że w tym miejscu już na początku XVII w. istniał zamek zniszczony w czasie wojny północnej przez Szwedów. Rzekoma odbudowa zamku przez Florkiewicza miała być przeprowadzona na podstawie fikcyjnego inwentarza z 1705 r. Należy uznać, że w pełni osiągnął co zamierzał, gdyż do dziś można znaleźć w literaturze powtarzające się informacje o dworze obronnym z XVII w. [liczne wzmianki o pierwotnym dworze wybudowanym przez Młoszowskich na pocz. XVII w., a wg opracowania J. Staśko z 1968 roku dokładna informacja że dwór pochodził z 1603 r. i został zburzony przez Szwedów w 1702 r. To na jego ruinach miał powstać obecny pałac - przyp. autora]. Powstały wówczas charakterystyczne wieżyczki, baszty, balkoniki, arkadowe loggie widokowe, kaplica i bramy. W dniu 11 stycznia 1862 r. poświęcono „odbudowany" zamek i udostępniono go zwiedzającym. Wszystkie detale architektury, wykrój okien, wieże, epitafia i wmurowana w północną ścianę loggi kamienna tablica „upamiętniająca" wymyślone przez właściciela wydarzenia miały wskazywać na kolejne etapy rozbudowy budynku na przestrzeni wieków. Aby jeszcze bardziej urealnić starożytność posiadanego majątku - a zatem również podwyższyć rangę rodu Florkiewiczów wywodzących się faktycznie z mieszczaństwa właściciel na łamach „Tygodnika Ilustrowanego" anonimowo opublikował w 1865 r. fikcyjną historię zamku.

W 1898 roku wnuk Juliusza Florkiewicza  hr. Juliusz Potocki przejął majątek i gruntownie przebudował pałac pod nadzorem architekta krakowskiego Zygmunta Hendla w stylu francuskiego renesansu [za serwisem UM Trzebinia, natomiast wg wydawnictwa Compass południowe skrzydło zostało przebudowane w stylu neobarokowym - przyp. autora]. Całkowitej przebudowie uległa w tym czasie południowa część pałacu przebudowana z tak wielką pieczołowitością przez Juliusza Ozdobą Florkiewicza. Po II wojnie światowej rozebrane zostały niektóre elementy założenia, w tym: Baszta Kozacka, Rondel Hajduków i inne zabudowania. 

Kompleks pałacowy został wpisany do rej. zabytków pod nr 640/166. Od 1998 roku wnętrza pałacu mieszczą Centrum Edukacyjne Akademii Ekonomicznej w Katowicach.

Budynek neogotyckiego pałacu ozdobiony jest szczytami i ostrołukowym portykiem od frontu. Późnorenesansowy portal w loggii stanowić miał pozostałość dawnego pałacu Młoszowskich z pocz. XVII w. Do pałacu przylega budynek kaplicy.

Przed pałacem rośnie około 300-letnia lipa szerokolistna (drobnolistna)- obecnie pomnik przyrody - będąca rzekomo pozostałością po założeniu parkowym z XVI/XVII w. Przy moście wjazdowym po lewej stronie rośnie pomnikowy okaz derenia właściwego. Nieco w górę od południowo-wschodniego narożnika pałacu rośnie okaz tulipanowca amerykańskiego - pomnik przyrody. 

Wokół pałacu rozciąga się obszerny, leśny park krajobrazowy założony w 1824 r. [w niektórych źródłach datowany na l. 60. XIX w. - przyp. autora] założony na zboczach dwóch naturalnych wąwozów na powierzchni 17 ha [za strona internetową UM Trzebinia i za wyd. Compass, w literaturze spotykana również błędna powierzchnia 29,5 ha - przyp. autora]. Znaczna część parku została założona wokół szerokiej dolinki, zwanej Strzałbą, która powstała w wyniku wydobycia dolomitów środkowotriasowych, z których zbudowano część pałacu. Dzisiaj na jednej z jej polan corocznie odbywają się koncerty dla melomanów. 
W parku od południa występują buki zwyczajne, a od północy graby pospolite z domieszką klonu zwyczajnego, klonu jaworu, jesionu wyniosłego, dębu szypułkowego, brzozy brodawkowatej, robinii akacjowej oraz modrzewia europejskiego. Jeden z ciekawszych klonów, lekko wychylony na zewnętrzną stronę muru, zasadzono w centrum Bastionu Belwederskiego, skąd podziwiano lasy dulowskie oraz zamek "Tęczyn" w Rudnie. Park zamieszkują liczne ptaki, ponadto można tu spotkać ponad sto gatunków roślin, m.in.: przylaszczkę pospolitą, zawilca gajowego, miodunkę ćmą, fiołek Rivina, ziarnopłon wiosenny, gajowiec żółty oraz szczawik zajęczy. W czerwcu kwitnie storczyk buławnik wielkokwiatowy. Z roślin zimozielonych należy wspomnieć barwinka pospolitego. Obfitość ściółki i martwego drewna sprzyja także rozwojowi szeregu gatunków grzybów. 

W wielu kompozycjach skalnych, mających nawiązywać do naturalnych osypisk kamienia, umieszczono odłamki porowatych dolomitów oraz martwicy karniowickiej, natomiast wzdłuż ścieżki ustawiono liczne rzeźby autorstwa Franciszka Wyspiańskiego. Wśród drzew rozrzucone są romantyczne posągi dłuta Franciszka Wyspiańskiego, ojca słynnego Stanisława (wśród nich m.in. Czarownica, Smok Wawelski, nagrobek nieznanego rycerza, Światowid) i altany itp. 

Mur otaczający park z dekoracyjnymi kamiennymi basztami i bramami oraz Bastionem Belwederskim. Baszty miały dumne nazwy, obok Królewskiej czy Rezydentów była także baszta Florkiewiczów, zaprojektowana w formie wiekowej ruiny, ozdobiona "renesansowym" popiersiem fundatora. W pobliżu neogotyckiej bramy wjazdowej stoi klasycystyczna oficyna dworska z 1832. 

Z Młoszową wiąże się wiele opowieści, legend i podań zawdzięczających swe powstanie Juliuszowi, synowi Kajetana, pragnącemu zatrzeć prawdę o świeżo nabytym szlachectwie.

Zespół Pałacowo - Parkowy w Młoszowej 
ul. Florkiewicza
32 - 540 Trzebinia
Tel. (032) 612 14 37
http://www.ae.katowice.pl 

Zobacz także